Alokairuko etxebizitzak: Salbuespen egoeran

«Gorraiz. Luxuzko apartamentua. 2 gela, altzariekin, ikuspegi ederra. 900 euro. Goizez deitu». Egunkarietako iragarkietan begiratu eta, horrenbeste salmenta eskaintzen artean, alokairuan zer edo zer aurkitzea da luxua. Inmobiliaretako erakusleihoetan ere, berdin; «salgai» ipintzen duten afitxen artean, zaila da «alokairuan» jarriko duenik topatzea. Datu errealen isla besterik ez da hau. Euskal Herri osoan etxebizitzen %11 dago alokairuan, Europako batez bestekoa %39an dagoen bitartean. Baina Euskal Herriaren barruan Iparraldea eta Hegoaldearen artean tarte izugarria dago. Lapurdin 100 etxebizitzetatik ia 40 alokatzen diren bitartean, Araban eta Bizkaian portzentajea ez da %7ra iristen. Aldea are handiagoa da hainbat udalerrietako datuei erreparatuta: Arrasaten %3,3 alokatzen da, Basaurin %3,9; Donapaleun, aldiz, %45,7 dira alokatutako etxebizitzak eta Baionan %65,1.


Europarrak eta ez-europarrak

Europako mapari erreparatuz gero garbi ikusten da Iparraldeko datuak bertako batez bestekora hurbiltzen direla. Europan, Frantziak du alokairu portzentajerik altuenetakoa (%46) eta Espainia da portzentajerik txikiena duena (%14). Baina Hego Euskal Herrian Espainian baino oraindik eta etxe gutxiago jartzen da errentan. Iparraldeko datuak gehituta ere, Euskal Herriko batez bestekoa hiru puntu azpitik dago Espainiarekin alderatuta. Gainera, beheranzko joeran doa: 1991n etxeen %12,7 zegoen errentan, hamar urte beranduago, %10,6. Hegoaldeko probintzia guztietan jaitsi da datu hau, Gipuzkoan bereziki -ia 4 puntu-. Iparraldean ordea, hamarkada batean puntu bana irabazi du alokairuak probintziako. Hortaz, bien arteko aldea murrizten baino, areagotzen ari da: Iparraldea gero eta "europarrago" den bitartean, Irundik behera jabetza da gora egiten duena. Berez, etxebizitza bila dabilenak bat edo bestea aukeratzeak ez luke zertan hobea edo okerragoa izan, lehentasun kontua baizik. Beti ere, bi aukeretan baldintza beretsuak eskainiko balira. Eta egun, Hego Euskal Herrian, alokatzeko aukera oso murritza da.


Jabetzaren kultura?

Mugatik hegoaldera, «jabetzaren kultura» aipatzen da alokairu eskasia azaltzerakoan. Alokairuan bizitzea ez omen dugu gustuko, hipoteka ordaindu eta apurka apurka, etxearen jabe izatea nahiago dugu, Espainia osoan gertatzen den bezala. Errotutako mentalitatea omen da hau, joera tradizionala, ustez behintzat. Kultura horrek ez du hain erro zaharrik, ordea: 1950ean Espainian etxebizitzen erdia errentan zegoen, beste erdia jabetzan. Beste arrazoi batzuk ere kontuan hartu beharko dira, beraz.

Lehenik, lan mugikortasunak alokairua hobestea dakar sarritan, eta gurean mugikortasuna ez da Europako beste herrialdeetan adina ematen. Bestalde, jabeen eskubideen defentsa juridikoak gabezia handiak ditu eta horregatik jabeek sarritan nahiago dute etxebizitza hutsik eduki, errenta ez ordaintzegatik edo kalteengatik epaitegietan prozesu amaigabeetan sartzera arriskatu baino.

Etxebizitza politika ezberdinak daude Hego eta Ipar Euskal Herrian -Espainian eta Frantzian, beraz-. Hegoaldean, administrazioek ez dute alokairua Iparraldean adina bultzatzen eta horrek ondorioak ditu, ekonomikoak bereziki. Finean, alor honetan ere poltsikoak agintzen du.


Alokatzea garesti, erostea merke

«Donostia. Erdigunea. 30 m2. Komuna, sukaldea, gela. 720 euro eta bermea». Beste egunkari batean topatu dugu iragarki hau. Duela hilabete batzuk Maria Antonia Trujillo Espainiako Etxebizitza ministroak babes ofizialeko 25 eta 30 metro koadro arteko etxebizitzak proposatu zituenean eskandalua sortu zuen. Bada, iragarki honetan, tamainak baino gehiago prezioak sortzen du eskandalua: 24 euro metro koadroko eta hileko. Egia da hirietako erdigunetatik urrundu ahala prezioek behera egiten dutela. Baina aldea ikusteko Iparraldeko hirietako erdigunetara joko dugu. Le nouvel observateur aldizkariak berriki argitara eman duenez, Baionako alde zaharreko alokairuak 8 euro balio du batez beste metro koadroko, erdigunean aldiz 12,1 euro. Gunerik garestiena topatzeko Miarritzera jo behar dugu, eta bertan 15,2 euro ordaintzen dituzte. Aldizkari frantsesak aditzera eman dituen prezioak, gainera, alokairu pribatuei dagozkie, hots ez da alokairu soziala kontuan hartzen. Espainian etxebizitzen %14 alokatzen da, %12 alokairu pribatuan eta gainerako %2a erakundeek babestuta. Frantzian, aldiz, %46 dago errentan, %29 modu pribatuan eta %17 alokairu sozialean. Babes ofizial zabalago batek, prezioen jaitsiera ekarriko lioke alokairuari, baina zentzu honetan Hegoaldeko eta oro har Espainiako administrazioen ahaleginak ahulak dira oraingoz. Prezioak jaitsi ez ezik igotzen ari dira gainera. Iaz baino %4,4 gehiago balio du errentak aurten.

Egia da etxebizitzak erosteko prezioak ere gora ari direla etengabe, baina baldintzatan dago gakoa. Batetik dedukzio fiskalak hobeak dira etxea erostean, alokatzean baino -Europan eta, beraz, Iparraldean, alderantziz gertatzen da-. Bestetik, mailegu hipotekarioen interes motak oso baxu daude egungo koiunturan. Ondorioz, gero eta alde txikiagoa dago mailegu hipotekarioen kuota eta hileroko errentaren artean. Ez da harritzekoa, prezio beretsuan jendeak erosteko aukerara jotzea.


Merkeagoak ere badira

«Deustua. Ikasleentzat. 3 gela. 600 euro». Panorama ilunean argi pixka bat eman digu azken iragarki honek. Donostiako zapata kutxa baino merkeagoa da eta gela kopurua ikusita dezente handiagoa. Orduan, non dago tranpa? «Ikasleentzat» hitzean, seguruenik. Unibertsitateko ikasleek exijentzia maila txikiagoa izan ohi dute. Sarritan astegunak soilik ematen dituzte alokatutako pisuetan eta askoren artean partekatzeak bakoitzak ordaindu beharrekoa merketzen du. Ikasle pisuetan berritze lanak behar baino gutxiagotan egin ohi dira eta ekipamenduari ere ez zaio arreta gehiegi eskaintzen. Horrek ez du esan nahi ikasleentzat ez diren etxebizitzak beti baldintza egokietan daudenik.

Kantitateez jardun ondoren, kalitatea ez da ahaztu behar. Aipatu dugu jabeek askotan ez dutela beren eskubideak betetzeko bermerik eta horregatik sarritan alokairua baztertzea erabakitzen dutela. Baina alokatu nahi duenak ere zailtasunak izan ditzake: eskaintza gutxi du eta topatzen dituen etxebizitza gutxi horiek ez daude beti baldintzarik egokienetan. Hori baieztatzeko ez da nahikoa egunkarietako iragarkiak begiratzea; horietako bat aukeratu, hots egin eta zita egin behar da.

Donostiako Alde Zaharrean dago pisua, gela bakarra duela dakigu eta Deustuko pisuaren prezio berean alokatzen dutela, 600 eurotan. Kanpotik etxe zaharra dela ikusten da eta sartu bezain pronto, espero bezala, igogailurik ez duela ikusi dugu. Laugarren solairura igo, atea zabaldu eta korridorea dugu aurrean. Alde banatan bi ate: komun eta sukalde txiki bana. Eta besterik ez. Korridorea bera da etxea. Bertan hozkailuarekin egin dugu topo -sukaldean ez baitago berau sartzeko tarterik-, aurrerago sofa luzea dago eta amaieran ohea, etxe guztiko leiho bakarraren azpian. 40 metro koadro inguru guztira. Bere alde, hala ere, komuneko eta sukaldeko ekipamendu berri-berriak dituela esan behar da. Eta kokapena, noski. Pisu hobea nahi izanez gero bi aukera daude: erdigunetik urrundu edo gehiago ordaindu. Prezio horretan Iparraldeko kostaldean alokatuko genukeen etxebizitzarekin ametsetan irten gara kalera.


Alokairuak badu esperantzarik

Hegoaldean alokairuak babes ofizial txikia badu ere, azkenaldian urrats batzuk eman dira berau bultzatzeko. Batetik, Eusko Jaurlaritzako babes ofizialeko Alokabide programari Bizigune programa gehitu zaio berriki -ondoko orriko koadroan zehazten dira programa honen nondik norakoak-. Gainera, udaberrian, aldundietako ogasunek abantaila fiskal berriak adostu dituzte alokairua bultzatzeko. Batetik, jabeentzako dedukzio fiskala igo dute %20raino. Alokatzaileentzat ere igo dute portzentaje hori, baina neurri txikiagoan. Bestetik, alokairu elkarteak sustatzeko erregimen berezi bat sortu dute, Elkarteen Gaineko Zergaren kuotan %90eko bonifikazioa ezarriz.

Esparru pribatura ere iritsi dira alokairuari onura ekarriko dioten neurriak. Aseguru etxeak jabeei zuzendutako poliza bereziak merkaturatzen hasi dira. Aseguruei esker ordaintzen ez zaien errentagatik edo etxebizitzak izan ditzakeen kalteengatik dirua jasotzen dute. Aukera honek jabe askoren beldurrak uxa ditzake eta euren jabetza alokatzeko erabakia errazago har lezakete. Aseguru poliza berri hauen kostua urteko 180-200 eurokoa da gutxi gorabehera.

Neurriak neurri, epe laburrean ez dirudi Hegoaldeko alokairuaren joera Iparralderantz joango denik. Etxebizitza erosteko baldintzak okertu edota alokatzeko baldintzak hobetuko balira, argiago ikusiko litzateke gurea «jabetzaren kultura» edo «poltsikoa zaintzeko» kultura ote den.

Legea: bultzada ala oztopo?
Alokairuko Etxebizitzen Legearen (LAU) bitartez erregulatzen da alokairua Hego Euskal Herrian. Lege honek, besteak beste, ondorengo puntu nagusiak zehazten ditu:

- Alokairu kontratua hartzaileak 5 urtera arte luza dezake, eta bitartean nahi duenean eten, gutxienez hilabate lehenago jakinaraziz gero. Jabeak ez du epe hori arte kontratua eteterik.

- Hartzaileak gutxienez hilabeteko fiantza ordaindu beharko dio jabeari. Praktikan, egun, sarritan hainbat hilabetetako fiantza ordaintzea eskatzen du jabeak eta berme bankarioa eskatzen duenik ere bada.

- Errentaren kopurua alde biek adosten dute eta urtero KPIren arabera aldatuko da.

- Komunitate, igogailu, garaje edo zaintza zerbitzuen gastuak jabeak ordainduko ditu. Gasa, elektrizitatea, ura eta antzerakoak, aldiz, alokatzaileak.

- Etxebizitza baldintza egokietan mantentzeko beharrezko obrak jabeak ordaindu behar ditu. Etxearen erabilera ohikoak eragiten dituen konponketa txikiak, berriz, hartzaileak.

- Etxebizitza salmentan jarriz gero, eskaintza lehenik alokatzaileari egiteko beharra du jabeak eta 30 eguneko epea eskaintzen zaio erabakia hartzeko.

Kontratu amaiera edo subrogazioa ere arautzen du legeak eta baldintza hauek guztiak aldatzeko ahalmena ere badute, beti ere, bi aldeek hala nahi izanez gero.

Gregorio Izquierdo, Espainiako Ikerketa Ekonomikoen Institutuko analisi zuzendaria da. Bere ustez LAUk gabezia ugari du: «Bost urterainoko kontratuek, esaterako, jabeari etxea errentan jartzeko gogoa kentzen diote». Berme gehiago behar direla dio, dirulaguntzak eta alokairu soziala ugaldu behar direla. Gainera, alokatzaileen erregistro bat sortzea proposatzen du alokairua kantitatez eta kalitatez hobetzeko.

Elssie Ansareo: alokairuaren inspirazioa
Elssie Ansareo (Mexiko DF, 1979) argazkilariak badaki zein den alokatutako pisuen egoera gurean. Denbora gutxian pisuz hiru aldiz aldatzea egokitu zitzaion. Horrek inspirazioa ekarri zion nonbait, eta Pisos en alquiler bilduma osatu zuen. Iaz Euskal Herriko hainbat galeria eta gunetan izan zen erakusketa ikusgai. Bertan, alokatutako etxebizitza hauen prekarietatea eta behin-behinekotasuna irudikatzen du Mexikon jaiotako artistak, baita etxe hauek dekoratzeko erabili ohi diren soluzio «bitxiak» ere. Bere buruari pisu horietako bateko komunean egin zion argazkia, alboan ikus daitekeen bezala. Orriotan bilduma honetako beste hainbat ale ere jaso ditugu.

Bizigune: etxebizitza hutsak alokairuan jartzeko programa
Azken hilabeteetan gero eta gehiago dira Eusko Jaurlaritzako Etxebizitza eta Gizarte Gaietako Sailarekin Bizigune programa hitzartzen duten udalak. Programa honen bidez udalerrietan dauden betxebizitza hutsak alokairura ekarri nahi dira. Hori lortzeko etxe hauen jabeei hainbat berme eta abantaila eskaintzen zaie. Batetik, jabeari hileroko errenta jasoko duela bermatzen zaio. Bestetik, etxea jabeari bueltatzeko orduan, honek baldintza egokietan jasoko duela ere bermatzen da. Ordainketena nahiz etxea itzultzeko baldintzen bermea Vivesa enpresa publikoaren bidez eskaintzen du Jaurlaritzak. Gainera jabeak 18.000 euroko interesik gabeko mailegua ere jaso dezake, alokatu baino lehen etxebizitzak berritze lanak beharko balitu.

Alokatzaileak ere badu abantailarik programa honen barruan: alokairu soziala bakarrik ordaindu beharko du. Jabeak, berez merkatu librean jasotzen diren kopuruak jasoko ditu eta bi kopuruen arteko aldearen ordainketa Eusko Jaurlaritzaren esku dago.

Programa honetan eskaera egiteak ez du Etxebide Jaurlaritzaren etxebizitza zerbitzuan ere sartzea galarazten. Elkarren osagarri dira. Hain zuzen, Etxebideko eskaera orria betetzean Bizigunen izena emateko aukera ere eskaintzen da.
Programa pertsona guztiei irekita badago ere, bereziki etxetik kanpo bizitzeko sasoian dauden gazteei lehen aukera ematera bideratuta dago.


Azkenak
2025-04-10 | Cira Crespo
Carli Pup
“Gure herriak besteak bezalakoak dira, eta ez dugu museo batean egon nahi”

Carli Pup (Udine -friuleraz Udin-, 1973) Friuli [friuleraz, Friûl] herriaren ekintzaile kultural garrantzitsuenetako bat da. Bere hizkuntza gutxituaren idazle, hizkuntzalari eta bere herriaren historialari bihurtu da.
Gaur egun, Informazione Friulana kooperatibako... [+]


Negoziazioa: negarrerako zioa

Hezkuntza publikoko irakasleok  hamabost urtetan berriztu gabeko lan-hitzarmena eguneratzeko eta hobetzeko beharra eta eskubidea dugu. Horretarako, benetako negoziazio batean murgilduta egon beharko genuke, baina errealitatea negargarria da. Negoziazio batean, alde oro ados... [+]


2025-04-10 | ARGIA
Bizi Baratzea Orria jende asko batzen ari da komunitatera

Martxoaren 27an aurkeztu zuen ARGIAk Bizi Baratzea Orria, lurrari begiratzen dion urtarokako aldizkari berria. Martxoaren hasieran zabaldu zen kide egin eta formatu oso berezia duen orri handia etxean jasotzeko aukera. Erantzun oso beroa izan du. Kide hauen profila ezagutu nahi?


Muga zergak 90 egunez %10era jaitsi dituzte AEBek, baina Txinari %125era igo dizkiote

Jaitsiera AEBen muga zergen igoerari erantzun ez dieten eta negoziatzeko prest azaldu diren herrialdeei aplikatu diela argudiatu du Donald Trumpek, Europar Batasuna barne. Txina eta AEBen arteko lehia komertzialak gora egiten jarraitzen du.


2025-04-10 | ARGIA
Maiatzean beste bost greba egun egingo dituzte EAEko hezkuntza publikoko irakasleek

Hirugarren greba zikloa iragarri dute Steilas, ELA, LAB eta CCOO sindikatuek maiatzaren 12tik 16ra bitartean, hezkuntza publikoa indartzearen alde. Azaldu dute Hezkuntza Sailak helarazitako azken proposamenak ez diela euren aldarrikapenei erantzun egokirik ematen.


Ingeles ordu gehiagorik ez dute nahi

Sarriguren, Tafalla, Noain, Buztintxuri eta Gares herrietako D-PAI ereduko ikastetxeetako familiak kalera aterako dira Hezkuntza Departamentuak foru lege bidez ingeleseko orduak handitu nahi dituela salatzera. Euskarazko murgiltze ereduaren kontrako erabakia dela iruditzen... [+]


2025-04-10 | ARGIA
Negoziazioak “boikoteatzea” egotzi diote sindikatuek Nafarroako Gobernuari, funtzio publikoko greban

Nafarroako funtzio publikoan 30.000 langile zeuden grebara deituta asteazken honetan. Deialdiak jarraipen desberdina izan du sektorearen arabera, eta sindikatuek salatu dute foru gobernuak "abusuzko" gutxieneko zerbitzuak ezarri dituela nahita.


2025-04-10 | Gedar
Ertzaintzaren interbentzio batean hil zen pertsona baten kasua ikertzen ari dira

Iazko abuztuan, Irundik gertu, ertzainek atxilotzean izan zuen bihotzekoa gizon batek. Eneko Valdésen heriotzaren ikerketan, Polizia errugabetu zuten.


2025-04-10 | Euskal Irratiak
Maider Hoki eta Ilora Capot
“Libertatearen beharra denek dugu, eta Bekat'uros bestak hori eskaintzen du”

Bekat’uros LGBTQIA+ euskal besta hirugarren urtekoz iraganen da Atharratzen. Apirilaren 12an egun osoko egitaraua antolatu du Prefosta elkarteak, usaiako karrika inguruarekin, kontzertuekin eta ikusgarriekin.


Microsoftek bi langile kaleratu ditu multinazionalak Israelekin dituen harremanak salatzeagatik

Bi langileek Microsoften 50. urteurreneko ekitaldia moztu zuten ostiralean, eta enpresako buruei Gazako genozidioan duten papera leporatu zieten. Adimen artifizialarekin eginiko armak saltzen dizkio multinazionalak Israelgo armadari.


Palestinaren alde egiteagatik lau herritar kanporatu nahi ditu Alemaniak

Poloniar bat, bi irlandar eta estatubatuar batek jaso dute Alemania apirilaren 21a aitzin uzteko manua. Hori gertatu ezean, kanporatuko dituztela argitu die Berlineko Migrazio Bulegoak. Salaketa jarri dute kanporaketa prozedura geldiarazteko xedez.


Ernairen ekitaldia zelatatuko du Auzitegi Nazionalak

UPNk jarritako salaketa bati erantzunez hartu du erabakia auzitegiak. Apirilaren 17an gazte topagunearen baitan Berriozarren antolatutako "Kurdistan eta Euskal Herriko preso politikoen" aldeko ekitaldia da UPNk bertan behera utzi nahi izan duena "terrorismoaren... [+]


Europar Batasuna eta Errusia
‘Ostpolitik’, oihartzun fin hura

Gerra Hotza bultzatu zuten politiken alboan egon ziren ere bakearen aldeko ildoak. Ez zuten Ekialdea eta Mendebaldea batzeko moduko berregituraketa politiko berririk ekarri, baina errealitate berriak josi zituzten Europako Mendebaldea eta Ekialdearen artean. Horietako... [+]


Sarkozy eta Le Pen eskandalizatuta, zuzenbide estatuak hitz egin duelako

Bere burua 2027ko Frantziako Estatuko presidentzialetako garaile gisa irudikatzen duena –Marine Le Pen– gogorki zigortu du Parisko Auzitegi Korrekzionalak, lau urteko kartzela-zigorra, 100.000 euroko isuna eta batez ere, bost urtez aurkezteko debekua bideratuta. Tonu... [+]


Gorputz hotsak
“Niretzat klabea izan da familiak eta inguruak ez tratatzea gaixo moduan”

Indartsua, irribarretsua eta oso langilea. Helburu pila bat ditu esku artean, eta ideia bat okurritzen zaionean buru-belarri aritzen da horretan. Horiek dira Ainhoa Jungitu (Urduña, Bizkaia, 1998) deskribatzen duten zenbait ezaugarri. 2023an esklerosi anizkoitza... [+]


Eguneraketa berriak daude