Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
asteazkena 2024ko azaroaren 20an
Menchu Gal: "Pintatzeko bizi nintzen. Gaur bizi behar duzulako bizi zara"
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
...Hau beroa! Ito beharrean nago.Hau duk bero tzarra!...
Bi hilabete ere badira zuri ekainaren hasieran elkarrizketa egitera lehenengoz Iruna etorri nintzenetik. Ondoezak zeunden eta atzera buelta egin nuen. Harrezkero, makina bat aldiz jardun dugu telefonoz eta beti matraka bera: beroa! Gaur bezala...
Bai, asko antzematen diot. Lehen ez, baina orain bai eta, batez ere, aurten. Bero da aurten.
Gipuzkoako diputazioaren Urrezko Domina zaitugu, aurten bertan. Bestalde, Eusko Jaurlaritzak ere nabarmendu zaitu. Irunen, zure izeneko museoa egiteko asmotan da udala. Menchu Galen urtea, nonbait. Dena dela, zure lehen titulu handia 1959koa da, Espainiako Pintura saria irabazi zenuen urte hartan. Hura irabazten zuen lehenengo emakumezkoa izan zinen, lehenengo pintore profesionala. Aitzindari zarela iruditzen zaizu?
Aitzindari? Zorte handia izan duen emakumea naizela iruditzen zait. Horixe da nire irudipena. Saria jaso nuela? Ez dago gaizki. Baina sari gehiago ere etor litezke, ez?
"Zorte handia", esan duzu, baina errazegi da hori. Zoria da, ala lana beltz eginaren ondorio?
Denetarik. Txorakeria da esan dizudana, boutade bat. Lana, bai... baina zoria ere bai. Nik esango nuke izango zirela nik hainbeste lan egin zuten pintoreak, baina niri eman zidaten saria! Askotan esaten dut nire izenak ere lagunduko zidala horretan, oso laburra da eta: "Menchu Gal". Eta kito. Zera izan balitz, "Mercedes", edo horrelakoren bat, zailago izango zen saria jasotzea. Baina "Menchu Gal" esan, eta esanda dago dena.
Izena ongi asmatu behar! Hollywoodeko artistek bezala...
Bai. Horregatik aldatzen dituzte horiek ere bere izenak, ezta?
Zein da zure izen osoa, jakin baliteke?
Carmen Gal Orendain, baina Menchu esan izan didate beti, txikitandik, eta horri eutsi diot. Ehun urte beteko ditut eta "Menchu" esango didate oraindik: atso xahartuta, bastoia eskuan... eta "Menchu" izango naiz betiko!
Nola izan zen sariaren kontua?
Uste dut urte hasiera izan zela. Gabonak igaro berri genituen. Urtarrila, baldin baitere. Irunen bertan igaro nituen gabonak, familiarekin, eta bertan nengoela, sariaren berri eman zidaten gero. Ni harri eta zur geratu nintzen. Mutu. Azkenean, ahal izan nuenean, esan nuen: "Ondo zegok!". Eta biharamunean prentsan azaldu zen albistea, eta jendea telefonotik hoska hasi zitzaidan, zoriontzen batzuk, elkarrizketak egiten besteak... Horrela. Gogoratzen naiz saria hotel polit batean eman zidatela; eraitsi zuten hotel hura ere. Jendetza bildu zen bertan.
Zertan zinen aurreko egunetan...
Aurreko egunetan? Ezertan ez. Lasai, gabonak etxean igarotzen. Irunen.
Eta familiaren harrera, saria eman zizutela jakin zuenean...
Ez zioten kasu handirik egin. Amak bai, amak kasu egin zion. Gozatu ere egin zuen, asko. Oso gaizki konpontzen ginen elkarrekin, baina nire karrerari eta lanari zegokionez, errespetatu egin zuen egiten nuena. Sariaren berri izan genuenean eta jendea hoska hasi zitzaidanean, ama puztu egin zen. Telefonoa jotzen zuenean berak hartzen zuen, hitz egiten zuen eta inportante ikusten zuen bere burua, zenbait galdera erantzun egin behar izaten zuen eta.
Zu txikitandik hasi zinen pintatzen...
Horretan daramat nire bizitza guztia. Beti horretan.
... eta Gaspar Montes Iturrioz izan zenuen irakasle; lehenengo irakaslea, eta garrantzi handieneko bat...
Bai horixe! Gaspar laguna zen gurean. Eta halaxe ezagutu nuen. Nik ez nuen bost-sei-zazpi urte baino gehiago izango eta bera gure etxean zebilela gogoratzen dut. Herriko festak zirenean ere gurean zen hura. Jai handiren bat tokatzen zenean, beti gurean; baita gabonetan ere. Etxekoa genuela, alegia. Gasparrek bezala pintatzea zen nire ametsa. Gorenekoa iruditzen zitzaidan noizbait hark bezala pintatzera iristea egiten nuen amets.
Haren ikasle izan zinen... Nolakoa zen Gaspar?
Oso irakasle gogorra, estua, asko eskatzen zuena, pazientzia txikikoa... Hala ere, haren ondora iristea ikaragarria zen niretzat. Nire lehenengo irakaslea izan zen, eta irakasle, urte askoan.
Hark bultzatu al zintuen Parisa joatea?
Bai.
Zer edo zer ikusi zuen, beraz, hamabost urteko neskatila hartan...
Nonbait! Zera esaten zuen beti: "Neskatila honek talentua du!". Irakasle gogorra zen, baina asko ikasi nuen haren ondoan.
Nolakoak ziren neskatila haren egunak?
Pintura besterik ez zen nire buruan sartzen. Inguruko neska-mutilak jolasean, eta ni pintatzen. Batzuek andare eta panpinak ibiltzen zituzten. Nik, koloretako lapitzak beti, pintatzeko gaiak. Horrelaxe izan zen nire bizitza guztian. Niretzat, pintatzea ez zen lan egitea, pintatzea... bizitza zen. Bizitzeko modu bat.
Eskolara joango zinen, noski...
Bai, hemen bertan, Irunen. Mojen ikastetxera joan nintzen: Mariaren Lagundia zen. Behin, egun batean, ikasgelatik kanpora bidali ninduen moja batek, ezgauza nintzelako. Ezgauza nintzelako!
Gasparrek bestelakoa zuen iritzia...
Justu kontrakoa Gasparrek.... Huraxe izan zen bizian izan nuen lehenengo disgustu handia. Moja hura ere!, baldarra zen gajoa. Ez zuen ezer ulertzen. Irakasle eskas bat, bere buruagan segurantza handia zuena. "Entzun, Carmen: pena da zure familiak dirua alferrik gastatzea. Zuk ez duzu balio". Sekulako disgustua izan nuen, pintatzea zen eta nire bizitzako ilusioa: pintatu, pintatu, pintatu... Hori aditzeak min egin zidan. Baina biharamunean hots egin zidan, atzera eskolara joateko. "Berriz saiatuko gara", esan zuen mojak. "Izan ere, zu... ezberdina zara, ez zara besteak bezalakoa...". Gero, badakizu, Parisa bidali ninduten... Gazteegi.
Gazteegi?
Bai. Hamabost urte besterik ez eta!
Nori bururatu zitzaion?
Gurasoek iritzia eskatu zioten Gasparri, eta honek, onartu: "Oso ongi, primeran! Asko ikasiko du han, oso onuragarri izango du". Niri, aldiz, gazteegi nintzela iruditzen zait. Horixe da nire iritzia.
Zer esan zizuten senideek?
Senideek? Ezer ez. Bost inporta haiei! Bost inporta edo. Gogoratzen naiz nire neba zaharra batxilergoa egiten ari zela eta marrazkia egin behar zuenean niri eskatzen zidala hura egiteko. Eta ni baino bost urte zaharrago zen! Ni neska txikia nintzen artean, oso txikia, eta, hala ere, nik egiten nizkion marrazkiak. Tranpa egiten genuen, eta niri ikaragarri gustatzen zitzaidan joko hura.
Negu bat eman zenuen Parisen...
Bai, negu bat. Oso handia iruditu zitzaidan Paris. Handia, era guztietara. Akademia batera joan nintzen, Amedee Ozenfant nuela irakasle; oso aurreratua bere garaian. Ni orduz lehen joan nintzen Parisa: hamabost urte nituen eta akademia hartan, berriz, 45 eta 50 urteko jendea zegoen. Haietan gazteenak 35 edo 40 urte izango zituen, seguru. Eta haiekin batean, ni, hamabost urteko neskatila! Baina ezerk ez zidan inporta. Oso errebeldea nintzen. Irakasle hura ere oso estua zen: ikaragarri mugatzen zizkigun koloreak; bospasei kolore besterik ez zigun erabiltzen uzten: lur koloreak, zuria eta beltza. Niri, aldiz, kolore biziak gustatzen zitzaizkidan: bermeloia, berdeak, urdin indartsuak... Azkenean, irakasleari "pikutara!" nire baitarako esan eta nahi nuen bezala pintatzen hasi nintzen. Irakasleak, orduan: "Espainiarra izan behar! Ez dago zer eginik!".
...
Esan dizut, gazteegia nintzen. Akademian ez nengoenean, batera eta bestera joaten nintzen, erakusketak ikustera. Montparnasen bizi nintzen, eta beti kalean, batetik bestera.
...
Esan dizut, gazteegia nintzen. Akademian ez nengoenean, batera eta bestera joaten nintzen, erakusketak ikustera. Montparnasen bizi nintzen, eta beti kalean, batetik bestera.
Beste irakasle bat ekarri nahiko nuke hona. Hurrengoa. Gerra zibilak Madrilen harrapatu zintuen, Arte Ederren eskolan ikasten. Artista handi bat izan zenuen han ere irakasle...
Bai, Aurelio Arteta. Handia. Maitagarria.
Maitagarria?
Bai, maitagarria. Lotsatia oso. Kezka ematen zion zuzentzeak.
Aurreko biak ez bezalakoa zen orduan...
Guztiz alderantzizkoa. Oso oroitzapen ona dut eskola hartakoa. Uste dut asko ikasi nuela bertan. Parisen ez, gazteegi joan nintzen hara eta.
Oso inportantea iruditzen zait irakasle onak izatea. Zuk, Montes Iturrioz Ozenfant, Aurelio Arteta izan zenituen...
Zori on handia izan nuen. Asko ikasi nuen. Ez dut Artetak baino tolerantzia handiago zuen irakaslerik ezagutu. Gogoratzen naiz, behin, biluzia egin nuela. Baina erori egiten zitzaidan. Artetak, makulua pintatu zion, eusteko bezala. Eta ikaragarri gustatu zitzaion. Hurrengo biluzia egin nuenean, gauza bera, irudia erori egiten zen. Eta esan zidan: "Ez, makulu gehiago ez, gehiegi dira". Maitagarria, Arteta.
Irakasleak esan dugu baina, nola ikasten da pintatzen? Zenbateraino da norberaren lana, zenbateraino irakaslearena?
Irakasleek lagundu egiten dute, ikusten laguntzen dute, ze, hasieran, interesgarri ez dena ikusten duzu eta interesgarri den hartaz ez zara jabetzen. Irakasle on batek ikusi behar dena ikusten laguntzen du. Eta horixe zen Arteta. Gainera, oso tolerantea zen, ezer ez zitzaion oso gaizki iruditzen. Bikaina zen. Lotsatia. Gizon txikia. Tolerantzia handikoa. Oso oroitzapen ona dut hartaz.
Espainiako Gerra Zibila igarota, gerra ostea zen. "Garai latzak", Dickensek bezala esatera...
Pinturarentzako garai ona ez, behintzat. Pintatzen ikasteko, esan nahi dut, ze pinturak, arteak, berak bakarrik defenditu izan du beti bere burua. Baina pintatzen ikasteko ez... ez zen garai onena, beste gauza batzuk zeuden aurretik, askoz mingarriagoak, eta bizitza bera baino inportanteagoak... Orduan, pintura, bigarren mailako gauza bat zen, garrantzi txikiagokoa.
Eta, giro eta garai latz hartan, nola iritsi zitzaizun 1959ko saria?
Nola iritsi zen? Bera bakarrik. Kar-kar-kar... Egun batean esnatu eta ez dakit irratian entzun nuen edo jakinarazi zidaten. Ez naiz gogoratzen. Baina guztiz ustekabean hartu nuen. Oraintxe printzesa naizela esango balidate bezala. Batere uste ez nuela jaso nuen albistea.
Zure lanak ezagunak izango ziren, erakusketak ere eginak izango zenituen...
Ez. Oraindik ez nuen batere erakusketarik egina.
Ez?
Ez. Gaztea nintzen oso! Ni, beti pintatzen ari nintzen. Ez nuen beste ezertarako denborarik.
Eta nola sortu zitzaizun pintatzeko tirria hori?
Ez dakit ba. Bakarrik. Bere kasa piztu zen. Autodidakta izan nintzen horretan. Inor ez nuen izan familian horretara zaletua. Gaspar beste inor ez, etxeko laguna.
Huraxe, beraz, influentzia, inor izatekotan...
Bai. Amak zera esaten zuen: "Niregandik ikasi du honek, ze nik beti izan dut pintatzeko jarrera, disposizioa". Oso harro esaten zuen. Baina bai zera! Marrazki eskolak jasotzera joaten zen emakume bat zen, beste emakume asko eta asko bezala. "Disposizioa", hitz horixe erabiltzen zuen.
Zer sentiarazten dizute orduan pintatu zenituen koadroak ikusita?
Garai hartako koadroak? Batere ez daukat eta! Pena handia ematen dit orduko koadrorik ez gordea. Garai hartako ezer ez daukat. Tartean, Parisen egindako marrazkiak nituen, oso politak, gure irakasle hark nabarmendu zizkidanak. Astean zehar haren morroi batek -ingelesa zela gogoratzen naiz-, zaintzen gintuen; zaindu, eta pixka bat lagundu. Baina larunbatean, irakaslea bera etortzen zen eta zuzenketak egiten zizkigun. Eta zer edo zer berezi ikusten bazuen, gelditu eta ikaslearekin hitz egiten zuen. Behin, aste bateko gauzarik interesgarriena neuk egin nuela esan eta nabarmendu ninduen. Eta nik hamabost urte besterik ez nituen!
Zer da pintura?
Zer den pintura? Niretzat, bizitza. Bizitza.
Dena, hortaz.
Ba bai. Nire bizitzaren oinarria izan da.
Zer diozu, "izan da"?
Bai, "izan da", orain ez dudalako lehen besteko gogorik ezertarako. Zoritxarrez, ematen du garai hori joana dela, bizitzak zer dakarren huraxe hartu zain gaude, ezeren bila abiatzeko gogorik gabe. Hala ere, pinturak apasionatu egiten nau oraindik, eta zoragarria iruditzen zait.
Baina pintatzen segitzen duzu?
Bai. Bolada txarra dabilkit aspaldi. Irunen bertan geratu naiz eta nagituta bezala nago. Baina pintatzen hasiko naiz berriz, jakina. Etxetik irten eta pintatu. Izugarri gustatzen zait kanpoan pintatzea, naturalean, soroak eta beste.
Erremelluri, Baztan...
Izugarri gustatzen zait Baztan...
... Txingudiko badia...
Bai. Badut koadro bat, badiakoa, gauekoa, gauez egina... baina benetan gauez egina gero!, iluntzean piztuta zeuden argi eskasen pean, Hondarribiko portuan. Farol altu eta oso txarrak, beste argirik ez nuen izan. Argi horrexekin pintatu nuen koadro hura. Hura pintatzen ari nintzen gau horietako batean goizeko hiruretan itzuli nintzen etxera, goizeko hiruretan! Ilargia behar nuen, bestela ez nuen eta ikusten, eta ilargiaren argia behar. Eta ilargi-gauetan, ahalik eta gehien aprobetxatu behar nuen. Gogoratzen naiz behin edo behin guztiz blaituta ailegatu nintzela etxera, gaueko hezetasunak bustita. Goizeko hiruretan, ilargia aldatzen hasten zen, argia ere gutxi, eta etxera joan behar. Pintatzeko bizi nintzen garai batean. Gaur egun, bizi behar duzulako bizi zara. Indarra galtzen duzu... Niri, behinik behin, horixe gertatu zait.
Pintatzea, bakarrik egoteko modua dela irakurri dut, nor bere baitan gordetzeko bidea, mundutik aparte...
Ez. Nire iritziz, kontrakoa da: pintura bizia da, bizitzeko oinarria, dena.
Pintura poesia da?
Izan liteke. Niretzat, lana izan da. Estimulua.
Fotografia, berriz, ez dela poesia esango nuke.
Ezta nik ere. Teknika...
Ikusten jakin behar da, hala ere, pinturan bezala...
Bai... Dena dela, pinturan, zeuk ematen duzu, ez dago makinarik, ez egoerarik. Norberak ematen du dena. Ni, behintzat, hustu egiten naiz pintatzen dudanean.
Irakasle onak izan dituzu, eta irakasle on nahi zaitugu zu zeu ere: zein aholku emango zenidake pintatzen hasi nahi dudan honetan...
Zuri? Hartu papera, lapitza, koloreak... eta hasi pintatzen, sentitzen duzuna, batere aurreiritzirik gabe, datorrena datorrela. "Sentitzen dudana pintatuko dut" esan eta aurrera, ekin: ikusiko da gero balio duen ala ez. Geroago, pintatzen denbora daramazunean, pintatzeko modu baten alde egingo duzu, zeure modu bat lortuko duzu...
Estiloa, alegia. Eta pintatzeko modu bat lortu eta gero, aspergarri gertatuko da, ala? Beste era batera saiatzeko tentazioak izango dira, ezta?
Bai, eta aldatu egiten da, berez. Bai.
Aizu, eta koadrorik onena pintatu gabe dagoena al da beti?
Ez. Ez zait iruditzen. Batzuetan, asmatu egiten duzu, ez dakizu nola izan den, baina asmatu egin duzu: horixe da inspirazioa. Egun batzuetan gauzak hobeto ateratzen dira, hobeto ikusten duzu ikusi behar dena. Beste batzuetan, berriz, ez duzu ikusten. Hamaikatan gertatu zait: mendira edo basora joan eta "ez dakit ba, zer pintatu hemen". Dena ikusten duzu, gehiegi, inguruak biltzen zaituela iruditzen zaizu eta ez dakizu nondik hasi ezer pintatzen. Beste batzuetan, berriz, berehala asmatzen duzu ikusten. Horiek egun onak dira, zoriontsuak.
Urteen poderioz, egun onak txarrak baino gehiago izango dira, ala?
Bai. Eta egun on gehiago daude norbera indartsu dagoenean, anbizio handiago duenean, sariketara aurkeztu eta baten bat irabazten duzunean...
Aurten bertan jakin dugu Menchu Gal Museoa egitekoa dela Irungo udala hemen bertan...
Bai, eta ikusi dut lekua ere. Ez da oso polita, baina zer egingo diogu ba! Inportantea da museoa egitea. Museoa izango den etxeak hiru mende ditu eta, partez, irakaskuntzari emana jardungo du. Kultur proiektu bat da, erakusketa iraunkorra izango duena... Asmo ederra iruditzen zait. Batzuetan kezkatu ere egiten nau, pentsatzen hasten naiz museoak zein itxura izango ote duen, parte hartuko ote dudan, nola parte hartuko dudan... Borroka egiteko modu bat da, baina nik horretan eman dut bizi guztia, borrokan. Eta horrelaxe segituko dut, hil arte, etsitzen ez badut behintzat, etsi eta esan: "Nahikoa da!".
Borroka, zeren edo zeinen kontra, Menchu?
Zuk egin nahi duzuna egiten uzten ez dizun gauza guztien kontra. Horren kontra defenditzeko borroka.
Munduaren kontra...
Lanaren kontra, pintura beraren kontra, zeure buruaren kontra... Aukeratzen jakin beharra: egin behar duzuna, egin behar ez duzuna... Ez da erraza, ez da batere erraza...
Nortasun agiria
Menchu Gal (Irun, 1919). Pintorea. Ez ei du besterik egin bizi osoan: pintatu. Bizitza berdin pintura izan da beraren kasuan. Umetan, Gaspar Montes Iturrioz izan zuen irakasle. Hamabost urte zituela negua igaro zuen Parisen, pintura akademian ikasten, kubismo puristaren aita zen Amedee Ozenfantekin. Hurrena, Madrilen, Aurelio Arteta izan zuen maisu. 1959an Espainiako Pintura saria jaso zuen. Ez du garai hartako koadrorik gorde, eta damu du gaur egun. Eta pintatu eta pintatu egin du zahartu den arte. Bitalista omen da beraren lana. Hori entzun eta kontraesana nabarmentzen du artistak: 86 urte ditu gainean eta bere buruak ez duen bitalismoa du beraren pinturak. "Hori ikusi eta gaizki pasatzen duzu".
Argiya, "luz"
Euskaraz tutik ere ez dakit orain. Aldiz, zazpi urte bete nituen arte ez nuen gaztelaniaz hitz egiten. Etxeko neskameekin ibiltzen nintzen beti, eta beti euskaraz. Hiru neskame ziren gurean, Sunbillako hiru ahizpa, baztandarrak, badakizu, euskara itxia zutenak. Eta nik, eskolan hasi arte, ez nuen euskaraz besterik hitz egin. Horrek zailtasunak ekarri zizkidan eskolara hasi nintzenean, gaztelaniaz normal hitz egiten zutenen artean gizarteratzeko... Aizu, eta hau non argitaratuko da? "Argia aldizkarian. Dekanoa euskarazko prentsan". A!, argiya, "luz"... Eskerrik asko nitaz akordatzeagatik.
Pinturak eman, pinturak kendu
Pinturak bizitza eman dit, bizitzeko ilusioa, gogoa... Bestalde, ordea, emakumearen bizimodu bete-betea galarazi dit, beharbada. Eta, nolabait, badut damua.? Garai batean, hogeita hamar urtetik gora nituela, herioan esnatzen nintzen gauez, "ez dudala umerik izango, ez dudala umerik izango!", esaka. Baina, goizean, esnatu eta ahaztu egiten zitzaidan. Atzera nire biziora itzultzen nintzen, pinturara. Baina gauez, egurra berriro. Aldi luzea izan nuen horrela. Gau txarrak eta, goizean, betiko bizioa.
Matisse, Paris
Parisen egon nintzen neguan beti kalean nintzen. Behin, han non ikusten dudan jende mordoa galeria batetik irteten. Ez nekien zer zen ere, baina sartu nintzen: Matisseren erakusketa bat zen, eta inor konturatu gabe sartzea lortu nuen. Asko gustatu zitzaidan. Ikaragarri. Kolore asko dauka eta! Niri ere horixe gustatzen zitzaidan, kolorea. Aldiz, Parisen izan genuen irakasleak ez zuen batere kolorerik, dena marroi pintatzen zuen. Tira, erakusketara sartu eta handik pixka batera bai, konturatu ziren: "Zer egiten du neska txiki horrek hemen?", eta bota egin ninduten, baina ordurako erakusketa ikusi nuen, eta Matisse bera ere bai!
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
#2
#3
Zigor Olabarria Oleaga
#4
Gorka Bereziartua
#5
Onintza Irureta Azkune
#6
Begi bistan
Azkenak
2024-11-20
Euskalerria irratia
60.000 euroko isuna ezarri diote ‘Indar Gorri’ profilaren kudeatzailari
Sare sozialetan ustezko mezu xenofoboak, gorrotozkoak eta indarkeria bultzatzen dituztenak zabaltzea egotzi diote. Osasunari ere 20.000 euroko isuna ezarri dio Indarkeriaren Aurkako Batzordeak Sadarren jokatutako Bartzelonaren aurkako Ligako partidan ikusleen egonaldia... [+]
2024-11-20
Sustatu
Mastodonen oinarritutako Matx.eus sare soziala abiatu da, euskal kirolaz jarduteko
Matx, tokiko kirolaren sare soziala, atzo jarri zen martxan. Urte hasieran app mugikor gisa jaio ondoren, orain Mastodon azpiegituraren gainean berregina azaldu da. Tokikom tokiko hedabideen sareko kirol albisteen biltegi gisa ageri da webgunea orain nagusiki,... [+]
2024-11-20
Mikel Garcia Idiakez
“Eskolako jangela orduetan gauza asko gertatzen da, ez da bakarrik jateko leku bat”
Bi ordu edo bi ordu eta erdiz haur eta gazte andana hartzen ditu jantokiaren tarteak eskoletan. Jateko, jolasteko eta elkarbizitzeko espazio horretan jantokiko arduradunak esku hartzeko dituen mugez, jarraitzen diren irizpideez, begiraleen rolaz eta duten formazioaz arituko... [+]
2024-11-19
Leire Ibar
Langile bat hil da Petronorren konortea galdu ostean
Astelehen honetan zendu da langilea Muskizeko enpresan, mantentze lanak egiten zituen bitartean. Zerbitzu medikuek berehala esku hartu bazuten ere, ez zuten lortu suspertzea. UGT sindikatuak lan istripu honen arrazoiak ikertzea exijitu du.
.jpeg)
2024-11-19
Leire Ibar
Palestinako genozidioa salatuko du ikasturte honetan ere Gure Haurrak Ere Badira mugimenduak
Azaroak 20an, Haurren Nazioarteko Eguna, ikastetxe sarreretan krespoi belzdun bandera palestinarra eta bi zapata pare jartzea proposatu du hezkuntza arloko ekimen herritarrak. Azaroaren 30etik urtarrilaren 31ra bitartean haur palestinarrentzako elkartasun mezuak jaso eta ondoren... [+]
2024-11-19
Leire Ibar
Ijito herria ikusarazteko programazio didaktiko bat prestatu du Hezkuntza Sailak
“Te Siklârel Romanipen” ikasketa plana prestatu dute Ijito Herriaren historia eta kultura Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan txertatzeko. Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak sortu du proiektua, EHUrekin eta Amuge Euskadiko Emakume Ijitoen Elkartearekin... [+]
2024-11-19
Leire Ibar
Nafarroako Unibertsitate Publikoak Justizia Errestauratiboko Titulua eskainiko du 2025ean
Bitartekaritzaren eta pertsonen arteko komunikazio zuzenaren bidez, izaera penaleko gatazka bati konponbidea aurkitzea da Justizia Errestauratiboaren helburua. NUPek eskainiko duen prestakuntza 100 ordukoa izango da eta ikasleei titulazioaren gastuen %90 ordainduko zaie.
2024-11-19
Pau Lluc i Pérez
Hainbaten artean, bat
Vicent Andrés Estellés poetaren hitzak harturik, bat naiz hainbat eta hainbat kasuren artean, eta ez kasu bakan, arraro edo ezohiko bat. Zoritxarrez, ez. Hainbaten artean, bat. Zehazki, Europako Kontseiluaren arabera, eta ibilbide handiko beste erakunde batzuen... [+]
2024-11-19
Jon Torner Zabala
Fermin Muguruza: “Pradales lehendakaria bere Justizia Sailarekin ados dagoen jakin nahiko nuke”
Fermin Muguruzak kontzertua eskaini zuen pasa den larunbatean Martuteneko kartzelan, Iñaki Pikabea 'Piti' eta Joseba Sarrionandia ETAko kideek espetxe horretatik ihes egin eta 39 urtera. Orain, kontzertua dela-eta hainbat jenderen kexak jaso ostean, Eusko... [+]
2024-11-19
Mikel Aramendi
G20ko protokoloa eta Txinaren lau marra gorri
Argazkia bai, ala argazkia ez? Oraintxe bertan, ez dago argi Rio de Janeiron hasi berri-berria den G20aren goi bileran argazkia izango ote dugun ala ez. Bertaratu diren agintari gorenen “familia-argazkia”, alegia. Horrelakoetan arauzkoa bihurtu dena: turista... [+]
‘Bizkarsoro’ Donostiako zinemetara iritsiko da, Bageraren, udalaren eta SADEren elkarlanari esker
Bizkarsoro filma (Josu Martinez, 2023) Donostiako zinema aretoetan proiektatuko dute ostiral honetatik aurrera (hilak 22); SADEko Iñaki Elorzak azaldu duenez, bi aste inguruz proiektatuko dute printzipioz, eta, arrakasta baldin badu, denbora gehiagoz. Hala azaldu dute... [+]
2024-11-19
Gedar
Kartzelatik irtetean ematen zen diru-laguntza apurra desagerrarazi dute Espainiako Estatuan
Nafarroako Salhaketak jakinarazi duenez, laguntza hori ezinbestekoa zen preso egondako pertsonek "gutxieneko oinarri ekonomiko bat" eduki zezaten, "askatasunean bizitzen hastera igarotzean". 480 eurokoa baino ez zen subsidioa.
Eguneraketa berriak daude