Gure ekosistemetan, batik bat hiritarretan, bada animalia azpi-espezie bat ezagutzea komeni dena: aitez ari gara. Denok ezagutzen ditugu halako piztiekin topo egitearen arriskuak; kumerik gabe doazenean, ordea, ez da erraza izaten aita ez direnengandik bereiztea. Hona hemen zeregin horretan lagungarri izan daitekeen ezaugarri zerrenda labur bat:

1. Orbanak. Aita batek beti izango du orbanen bat -edo gehiago- bere jantziaren kokapenik desegokienean; izan daiteke purearena, biberoiko esnearena, mukiena edo lerdearena, edo horren guztiaren nahasketa batena. Ez da kentzeko zaila izango -edo bai-, baina, zalantzarik ez izan, ikusgarria izango da oso. Hala ere, aita ez da konturatuko -irakaslea baldin bada- eskolan lezioaren erdian egon arte, -aurrezki kutxa bateko langilea bada- eguneko lehenengo bezero preferentzialak bulegoan hartu arte, -edozein motatako enpresako atalburua bada- ugazabari hilabeteko txostena aurkezten hasi arte. Eta abar.

2. Begi zuloak eta neke aurpegia. Goizean, arratsaldean edo gauerdian; lanegunetan edo asteburuan; oporrik ez dagoenean edo, batez ere, oporretan: berdin dio uneak, beti izango ditu. Jakina aita ez direnek izaten dituztela, haiek ere, ezaugarri horiek guztiak. Baina aitena ez da ohiko neke aurpegia, inondik ere: neke-aurpegi horiek beste dentsitate mota batekoak dira, azalaren azpiko estratuetan finkatzen direnak eta, ondorioz, egonkorra bihurtzen direnak. Eta ez zaie sekula kentzen, Corporación Demoestéticaren laguntza gabe behintzat -eta hala ere...-.

3. Galdera esistentzialak. Mota honetakoak: a) Nolatan garatu dugu gizakiok Martera iristeko teknologia, eta ez ume-orgako guardasolari tente eutsiko dion tramankulu benetan eraginkorrik? b) Zelan izan gara gai baztangarentzat edo tuberkulosiarentzat sendagaiak aurkitzeko, eta ez inoiz gainezka egiten ez duten pixoihalak asmatzeko? c) Eta, bide batez, nola da posible aingerutxo honen sabelustutzeek horren gaizki usaintzea? -ohitu dela esaten duen aitak, gezurra dio-. d) Nork esan zuen oporrak atseden hartzeko abagunea zirenik? E? e) Zergatik, zergatik, zergatik? -eta horren aldagai guztiak-. Ez dira bakarrak, baina bai ohikoenak.

4. Geografia fantastikoei buruzko ezagutza zehatza. Adibidez, parkeena edo kulunkaren bat izan dezakeen edozein hiri-txokoarena. Adibidez, -dabiltzan- iturri publikoen kokapenarena. Adibidez, txiki-park eta ludotekena. Adibidez, Txirri Mirri eta Txiribitonen munduko biraren ibilbide osoarena. Adibidez, etxera itzultzeko bide azkarrenarena -edo entretenigarrienarena, presarik ez dagoenerako-. Edonola ere, aita izan aurretik existitzen zirenik ere susmatzen ez zituen parajeen geografiak.

5. Tolerantzia-maila. Hots, tolerantzia-mailaren murrizketa asaldagarria. Hau film bat ikustean nabarmentzen zaio batik bat aitari, batez ere aita berriei: telebistan eskaintzen badute, katez aldatuko du bizkor; zineman badago, begiak itxiko ditu edo, muturreko kasuetan, aretotik alde egingo du. Seme-alabak izan aurretik gertatzen zitzaion bezala, aitak ez du imintziorik egingo pantailak -helduen- masakre odoltsu bat eskaintzen badio, edo boxeo-borroka basati bat, edo Marathon maneko dentistaren eszena. Baina norbaitek ume bati ile bakar bat ukituz gero, ziur egon, ezingo du jasan.

6. Soinu-banda. Noizean behin, normalki lekurik ez-aproposenetan, txistu eginez edo are ahapez abestuz ere, nahi gabe, belarriak gozatuko dizkie ingurukoei "Tximeleta mendian", "Epo itai tai ye" edo "Ttantto marigorringoa" bezalako hitekin. Aitak, nola ez, gorroto ditu kantuok -tira, kantu hitza dagokiela adosten badugu behintzat-, baina ezin du saihestu halakoak ezpaineratzeko bulkada. Betiko geratu zaizkio burmuinean grabatuta, eta heriotz-ohean "Argia, argi gehiago" edo "Duintasunez bizi izan dut neure bizitza" bezalako azkeneko esaldi distiratsuren bat botatzeko asmorik izanez gero, jai dauka: "Mari Andresan korotza"ren -edo zerbait okerragoaren- leloa baino ez zaio aterako.

7. Suspirioak. Bere bizitzan umerik ez zegoen garaiak gogoratzean -ia sumaezina-. Emakume gazte-eder bat ondotik pasatzean -suabea-. Tabernariari gin-tonic-ari mesedez ginebra gutxi botatzeko eskatzean, hura azkeneko potea izango dela erabaki bitartean, biharamuneko diana zazpietan izan ohi da eta -nabarmenagoa-. Edonola ere, ihesbiderik ez dagoela konstatatzean -suspirio handia-.

8. Elkarrizketa-gaia(k). Umea da beti, batzuetan hala ez dirudien arren. Seme-alabarik ez daukan norbait aurrean suertatuz gero, sekulako ahaleginak egin behar dituelako gaia ekiditeko -egin beharreko zerbait, adiskideak galdu nahi ez badira-: ahalegin horiek arrakasta izaten dutenean ere, umeek jarraitzen dute izaten aitarentzat elkarrizketaren gai nagusia, hots, nola demontre segitu hitz egiten gaia ukitu gabe -hainbesteraino ezen apenas den gai elkarrizketari berari men egiteko eta -zeinu ukaezina- gogotik izerditzen hasten-. Beste aita batekin elkartuz gero, guztiz ebitaezina da gaia: norbaitekin hustu behar dira barruak lasaitasunez. Ondorio jasanezinekin inguruko ez-gurasoentzat, noski.

9. Lerdea. Kasu honetan aitak kanporatzen ohi duenaz ari gara, seme edo alaba txikiaren edozein ekintzaren aurrean: txorakeriren bat esaten duenean, gehienetan, baina baita metro batzuk katuka ibili edo baloi bat dorpeki ostikatzea bezalako ekintza epikoen aurrean ere. Ugaria izan ohi da, eta loditasun aldakorrekoa, eta mota honetako esaldiez lagunduta etorri ohi da: "Baina zein azkarra den!", "Bizilagunenak, adin berean, ez zuen erdia ere egiten", "Maitea: ez al duzu uste superdotatua izan daitekeela?". Baita, askotan, ergel-aurpegi nabarmenaz ere.

10. Post-mortem esplorazio baterako erabilgarriak -CSI-Las Vegaseko Gil Grissom-en ohar-kaieratik jasoak-. Itxura orokorra: zaharkitze goiztiarra, ile eskasa edo zuritzen hasia -argibide gehigarrietarako, ikus 2. puntua-. Bizkar-hezurra: lunbalgia zantzuak; disko-herniak maiz. Urdailaren eduki tipikoa -behin-betiko froga-: potito arrastoak, liseritu gabeko askari-ogitarteko zatiak, organuaren paretetan itsatsitako Nocilla geruzak, gusanitoen eta bestelako litxarrerien hondakinak, ardo kopuru nabarmenak -maila ezberdinetakoak, Don Simónetik erreserba handira, aitaren gizarte-mailaren arabera; askotan valerianarekin edo valiumarekin nahastuta-.

Nota bene: ezaugarri hauetako asko, jakina, hala aitei nola amei dagokie, baina onartu beharra dago batzuk, zerrenda honetako puntu bakoitietakoak batik bat, Homo sapiens sapiensaren ar garaikidearen etologiari lotuta daudela.