Nolako zura halako olerkiak


2021eko uztailaren 27an
Paisaiak maketarekin maketarekin Oñatiko Gaztetxean eskainitako kontzertuaren haritik etorri zitzaion Xabi Strubelli Ilargi handi, zauri zarae grabatzeko parada. Izan ere, Oñatiko Potxo argitaletxea izan baitzen hondarribiarrari enkargua egin ziona. Bertan, Federico García Lorcak idatzi eta Esteban Urkiaga Lauaxetak itzulitako hiru olerki eta Lauaxetak berak idatzitako beste bi poema musikatuta ageri dira. Liburuxkan bi zati bereiz daitezke. Alde batetik, Ilargi handi izenekoa, bertan Lorcaren olerkiak gazteleraz, eta euskarazko Lauaxetaren eta Bitoriano Gandiagaren bertsioak biltzen dira. Eta bestetik, Zauri zarae atalaz, Lauaxetaren bi olerkiz eta Gandiagaren bertsioez osatua. Diskoa osatzen duten bost olerkiok Lauaxetak Lorcari bidali zizkion 1936ko urtarrilean. Bertan, olerkari euskaldunak bere hiru poema euskaratzeko baimena eskatu eta bere lanean izan zuen eragina aitortzen dio Granadako artistari. Liburuxka osoa Nikolas Lekuonaren margo eta argazkiekin osatzen da.

Potxo Argitalzuloaren asmoa hiru autore handi hauen obra eta olerkigintza, oro har, gazteei hurbiltzea izan da. Eta hain zuzen ere, esparru horretan ulertu beharra dugu Bitoriano Gandiagak egindako lana. Egungo gazteentzat arrotza gerta zitekeen Lauaxetaren hizkera moldatzeaz arduratu baitzen Arantzazuko olerkaria. Horregatik, ulergarritasuna bermatzeko asmoz eta mezua behar bezala heltzeko xedez Lorcaren poemetan Gandiagaren egungo bertsioa erabili dute Zura taldekoek. Lauaxetaren olerkietan, berriz, testu orijinala errespetatu dute.



Zura

Xabi Strubellek 2003an ekin zion Zura izeneko bakarkako ibilbideari. Paisaiak titulupeko maketa izan zen abiapuntua. Lehen egitasmoan Xabi Strubellen gitarra eta ahotsek taldekide bakarra zuten lagun, ordenagailuarekin oinarriak jartzen. Bestalde, berehala sentitu zuen taldearen beharra. Batez ere, Psylocibe Hondarribiako Musika Taldeen elkarteko partaideez inguratu zen lehen talde hartan: Lif taldeko bateria jole Anjel Etxebeste baxuan, Diego García baterian eta David Martínez gitarran. Egurrezko instrumentuez eta distortsiorik gabe egindako musika bortitzaren arteko kontraesanean topatu zuen Zura izena musikari gipuzkoarrak.

Diskoa 2004ko maiatzetik 2005eko martxora bitartean hiru saiotan grabatu da Irungo Irudiots estudioan. Eta Metak diskoetxearen eta Potxo argitaletxearen artean plazaratu dute. Diskoan ondokoek osatzen dute Zura: Xabi Strubell (gitarra klasikoa, ahotsa, loop edizioa eta poemen moldaketa), Martxel Mariskal (ahotsa eta poemen moldaketa), David Martínez (gitarra klasikoa) eta Diego García (bateria). Lan berrian Ritxi Salaberriak, Xabi Erkiziak, eta Bad Sound System-eko DJ Suciok eta Brujok ere parte hartu dute. Soinu ingeniaritzaz, berriz, Hector Leial arduratu da.

Heriotza

36ko Gerran zendu ziren bai Lorca, bai Lauaxeta eta bai Lekuona ere. Strubellen hitzetan hori ez da hiru artistak lotzen dituen gauza bakarra: "Tradizioa berritu eta abangoardiako hizkuntzekin uztartu zuten hirurek. Lorcak nekazal giroko istorioak (ijitoak, bandoleroak...) eguneratzen eta hizkuntza berritzaile bat sortzen kristoren lana egin zuen. Lauaxeta ere euskal giroko bitxikeriak olerkigintzara eramaten saiatu zen eta era berean poesia soziala egiten hasi zen. Lekuonak, berriz, Parisen egiten zen abangoardia presente zuen bere lanean".

Ilargi handi, zauri zarae disko liburuxkako bost kantek heriotzarekin zerikusia dutenez nahiko melodia ilunak landu dituzte Strubell eta konpainiak. "Musika distortsioarekin eta egurrezko baketekin grabatuko bagenu ohikoagoa den zerbait lortuko genuke. Horregatik, lan honetan kontraesan hori bilatu dugu, harmonia eta melodia aldetik nahiko iluna da, baina soinu aldetik atsegina", diosku musikari hondarribiarrak.

Aurreko lanarekin erkatuz eta enkargu bat dela kontuan izanik, Strubellek beste era batera lan egin du disko berri honetan. Eta talde lana aurrekoan baino garrantzitsuagoa izan dela nabarmendu du. Olerkiek duten sentimendu eta irudi poetikoak musikaren bidez ahalik eta hobekien transmititzen saiatu da Zura: "Ehiztari testuan barne tentsio handia dagoela interpretatu dugu, beraz, harmonia nahiko iluna sortu dugu; Kordoban hegoaldea oso presente dagoenez rumba edo flamenko kutsua duen gitarra sartu diogu; Langile eraildu bati langile greba baten inguruan mintzo den olerkia denez melodia tentso eta ebolutiboa sortu dugu; eta Artzain baten heriotzean dantzaldi bat aipatzen da eta guk gaur egunera egokitu eta rave edota techno kutsua eman diogu". Lorcaren Agurra, berriz, "modu librean" interpretatu du Zurak. Olerkian bertan agertzen ez diren gaztelerazko eta ingelesezko hitzak gehitu dizkiote, adibidez. Garai hartako poesiaren eta gaur egungo raparen arteko lotura bilatzen saiatu dira. Esperimentu horren bitartez, eta gaur egun rapa kaleko poesia kontsideratuz, gipuzkoarrak olerkigintzaren garapena azaltzen ere saiatu dira.


Musika, irudia eta interpretazioa

Ilargi handi, zauri zarae lanak olerkigintza, musika eta pinturaz gain laugarren elementu bat ere aurkezten digu. Izan ere, disko liburuxkak Verónica Aguilerak olerki bakoitzaren gainean egindako bideo-pintura lana jasotzen baitu DVD formatuan. Dagoeneko kontzertu dezente eskaini ditu Zurak lan berria aurkezteko eta ahal duten guztietan irudia presente izan dute emanaldietan. Horrez gain, beren mezua helarazteko antzerkiaren formatua ere erabili dute. Horrela, Interruptus taldeko bi aktorek Lorca eta Lauaxetaren olerkiak dramatizatzen dituzte taula gainean.

Zurak jadanik zuzenean kanta berriak ere eskaintzen ditu eta datorren urtean estudioan sartzeko asmoa du. Bestalde, Xabi Strubellek Anariren disko berrian dihardu lanean eta ziurrenik udazkenean ikusiko du argia.


Azkenak
Zunda bat Eguzkitik inoizko gertuen igaro da, arrakastaz

NASAren Parker zunda 6,1 milioi kilometroko distantziara arte gerturatu da Eguzkiaren azalera, bere misioaren lehen gerturatzean. Hala, Eguzkitik inoizko gertuen egon den objeku artifiziala bilakatu da. 692.000 kilometro orduko abiaduran igaro da, eta jasotako datuak funtsezkoak... [+]


Kultur transmisioa feminismotik zikloa izanen dute asteburuan Beran

Goldatz talde feministak antolatua, ortziralean, urtarrilaren 3an, Jantzari dokumentala proiektatuko dute Beralandetan (17:30ean) eta biharamunean, urtarrilaren 4an, Berako bestetako tradizioak aztergai izanen dituzte Maggie Bullen antropologoarekin leku berean (10:30).


Sostengua adierazi diote Marieniako lurren aldeko borrokari hogei kolektibok

Kanboko Marienia eremuan etxebizitzak eraikitzeko proiektua badu Bouygues Immobilier agentziak. "Elkarlanaren bidez" zein "indar harremana" mantenduta, proiektua ezeztatzeko borroka eramateko determinazioa plazaratu dute adierazpen bateratu... [+]


Langile bat hil da Zornotzan, Forest Trafic SL enpresan

Boroa industrialdean hil zen 41 urteko I.P.C langilea, abenduaren 30ean biltegiko inbentarioa egiten ari zenean. ELA eta LAB sindikatuek, eta Jaurlaritzako Segurtasun Sailak eman dute istripuaren berri.


Heldu-lekua eta kortsea

Arrazoi pedagogiko edo metodologikoengatik, historialariok joera dugu iraganeko aldi historikoak zatikatzeko eta epetan banatzeko. Badira den-denok ezagutzen ditugun aro tradizionalak (Historiaurrea, Antzinaroa, Erdia Aroa, Aro Modernoa eta Garaikidea); baina baita horien... [+]


2025-01-02 | Leire Ibar
AEBetako New Orleans eta Las Vegas hirietako gertaerak “eraso terrorista” gisa ikertzen ari dira

Agintariek ez dute baztertu bi gertaerak elkarren arteko loturarik izatea. New Orleansen, kamioneta baten gisari batek jendetzaren aurka egin du hamabost hildako eta 35 zauritu eraginda. Ordu batzuk geroago, Las Vegasen, Trump International Hotelaren parean auto bat lehertu da,... [+]


Real-PSG partiduan begian zauritutako beste pertsona baten kasua berriz irekitzeko agindu du auzitegiak

Donostian 2024ko martxoan jokatutako futbol partiduaren aurretik Ertzaintzak egindako kargetan, Amaya Zabarte zaleaz gain bigarren pertsona bat zauritu zuten, ustez foam pilota batekin begian jota. Orain, kasu hori ere ikertzeko agindu du Gipuzkoako Lurralde Auzitegiak.


2025-01-02 | Leire Ibar
Nazioarteko Pilota Federazioak Espainiako Federazioak egindako akusazioak gezurtatu ditu

Espainiako Federazioak salatu du ez zaiola parte hartzen utzi iragan asteburuko Nazioarteko Pilota Federazioaren biltzar nagusian, eta hori “bidegabekeria” dela. Biltzar hartan onartu zuten, bozketan, Euskadiko federazioa nazioartekoaren eskubide osoko kide gisa... [+]


Al-Jazeera telebistaren Zisjordaniako egoitza itxi du Palestinako Aginte Nazionalak

"Sedizioa bultzatzen duelako" hartu du Al-Jazeeraren zabalpena eta lana "aldi baterako" debekatzeko erabakia Palestinako Aginte Nazionalak. PAN "Israelekin lerrokatu izana" deitoratu du komunikabideak, argi utzirik "mehatxuen eta intimidazioen... [+]


Europako ekialdea errusiar gasik gabe utzi du Ukrainak, Gazpromekin hautsita

Gazpromekin zuen kontratua ez du berritu Volodymyr Zelenskyren gobernuak eta, asteazken goizean, Europa ekialdea hornitzeko gasaren fluxua eten du errusiar konpainiak.


Eraikiz kolektiboa: “Gizonok matxismoaren aurrean ardurak hartzeko unea iritsi da”

Ander Magallon, Mikel Irure eta Xabier Jauregi Metropoli Forala saioan egon dira maskulinitate berrien inguruan mintzatzen.

 


2024-12-31 | Julene Flamarique
24 urteko espetxe-zigorra bete ostean libre da Guillermo Merino durangarra

Merino 2001. urtean atxilotu zuten, eta dispertsioa jasan du, zigorraren zati handi bat Euskal Herritik kanpoko kartzelatan igaro baitzuen baldintza “zailetan”. Orain, askatasuna berreskuratu du.


2024-12-31 | Leire Ibar
Prezioek gora egingo dute urte berriarekin batera

Urte berriaren hasierarekin, hainbat zerbitzu eta produkturen prezioetan igoerak izango dira. Elikagaietan, energia fakturetan, udal-zergetan eta etxebizitza gastuetan garestitze nabariak atzemango dira.


2024-12-31 | ARGIA
Apirilaren 11n egingo da Aberri Egun bateratua, Euskal Herria Baterak deituta

Euskal Herria nazio dela aldarrikatzeko ekitaldia egingo dute Donostiako Kursaalean. Astebeteko ekitaldi sorta izango da.


Eguneraketa berriak daude