Nolako zura halako olerkiak


2021eko uztailaren 27an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Paisaiak maketarekin maketarekin Oñatiko Gaztetxean eskainitako kontzertuaren haritik etorri zitzaion Xabi Strubelli Ilargi handi, zauri zarae grabatzeko parada. Izan ere, Oñatiko Potxo argitaletxea izan baitzen hondarribiarrari enkargua egin ziona. Bertan, Federico García Lorcak idatzi eta Esteban Urkiaga Lauaxetak itzulitako hiru olerki eta Lauaxetak berak idatzitako beste bi poema musikatuta ageri dira. Liburuxkan bi zati bereiz daitezke. Alde batetik, Ilargi handi izenekoa, bertan Lorcaren olerkiak gazteleraz, eta euskarazko Lauaxetaren eta Bitoriano Gandiagaren bertsioak biltzen dira. Eta bestetik, Zauri zarae atalaz, Lauaxetaren bi olerkiz eta Gandiagaren bertsioez osatua. Diskoa osatzen duten bost olerkiok Lauaxetak Lorcari bidali zizkion 1936ko urtarrilean. Bertan, olerkari euskaldunak bere hiru poema euskaratzeko baimena eskatu eta bere lanean izan zuen eragina aitortzen dio Granadako artistari. Liburuxka osoa Nikolas Lekuonaren margo eta argazkiekin osatzen da.

Potxo Argitalzuloaren asmoa hiru autore handi hauen obra eta olerkigintza, oro har, gazteei hurbiltzea izan da. Eta hain zuzen ere, esparru horretan ulertu beharra dugu Bitoriano Gandiagak egindako lana. Egungo gazteentzat arrotza gerta zitekeen Lauaxetaren hizkera moldatzeaz arduratu baitzen Arantzazuko olerkaria. Horregatik, ulergarritasuna bermatzeko asmoz eta mezua behar bezala heltzeko xedez Lorcaren poemetan Gandiagaren egungo bertsioa erabili dute Zura taldekoek. Lauaxetaren olerkietan, berriz, testu orijinala errespetatu dute.



Zura

Xabi Strubellek 2003an ekin zion Zura izeneko bakarkako ibilbideari. Paisaiak titulupeko maketa izan zen abiapuntua. Lehen egitasmoan Xabi Strubellen gitarra eta ahotsek taldekide bakarra zuten lagun, ordenagailuarekin oinarriak jartzen. Bestalde, berehala sentitu zuen taldearen beharra. Batez ere, Psylocibe Hondarribiako Musika Taldeen elkarteko partaideez inguratu zen lehen talde hartan: Lif taldeko bateria jole Anjel Etxebeste baxuan, Diego García baterian eta David Martínez gitarran. Egurrezko instrumentuez eta distortsiorik gabe egindako musika bortitzaren arteko kontraesanean topatu zuen Zura izena musikari gipuzkoarrak.

Diskoa 2004ko maiatzetik 2005eko martxora bitartean hiru saiotan grabatu da Irungo Irudiots estudioan. Eta Metak diskoetxearen eta Potxo argitaletxearen artean plazaratu dute. Diskoan ondokoek osatzen dute Zura: Xabi Strubell (gitarra klasikoa, ahotsa, loop edizioa eta poemen moldaketa), Martxel Mariskal (ahotsa eta poemen moldaketa), David Martínez (gitarra klasikoa) eta Diego García (bateria). Lan berrian Ritxi Salaberriak, Xabi Erkiziak, eta Bad Sound System-eko DJ Suciok eta Brujok ere parte hartu dute. Soinu ingeniaritzaz, berriz, Hector Leial arduratu da.

Heriotza

36ko Gerran zendu ziren bai Lorca, bai Lauaxeta eta bai Lekuona ere. Strubellen hitzetan hori ez da hiru artistak lotzen dituen gauza bakarra: "Tradizioa berritu eta abangoardiako hizkuntzekin uztartu zuten hirurek. Lorcak nekazal giroko istorioak (ijitoak, bandoleroak...) eguneratzen eta hizkuntza berritzaile bat sortzen kristoren lana egin zuen. Lauaxeta ere euskal giroko bitxikeriak olerkigintzara eramaten saiatu zen eta era berean poesia soziala egiten hasi zen. Lekuonak, berriz, Parisen egiten zen abangoardia presente zuen bere lanean".

Ilargi handi, zauri zarae disko liburuxkako bost kantek heriotzarekin zerikusia dutenez nahiko melodia ilunak landu dituzte Strubell eta konpainiak. "Musika distortsioarekin eta egurrezko baketekin grabatuko bagenu ohikoagoa den zerbait lortuko genuke. Horregatik, lan honetan kontraesan hori bilatu dugu, harmonia eta melodia aldetik nahiko iluna da, baina soinu aldetik atsegina", diosku musikari hondarribiarrak.

Aurreko lanarekin erkatuz eta enkargu bat dela kontuan izanik, Strubellek beste era batera lan egin du disko berri honetan. Eta talde lana aurrekoan baino garrantzitsuagoa izan dela nabarmendu du. Olerkiek duten sentimendu eta irudi poetikoak musikaren bidez ahalik eta hobekien transmititzen saiatu da Zura: "Ehiztari testuan barne tentsio handia dagoela interpretatu dugu, beraz, harmonia nahiko iluna sortu dugu; Kordoban hegoaldea oso presente dagoenez rumba edo flamenko kutsua duen gitarra sartu diogu; Langile eraildu bati langile greba baten inguruan mintzo den olerkia denez melodia tentso eta ebolutiboa sortu dugu; eta Artzain baten heriotzean dantzaldi bat aipatzen da eta guk gaur egunera egokitu eta rave edota techno kutsua eman diogu". Lorcaren Agurra, berriz, "modu librean" interpretatu du Zurak. Olerkian bertan agertzen ez diren gaztelerazko eta ingelesezko hitzak gehitu dizkiote, adibidez. Garai hartako poesiaren eta gaur egungo raparen arteko lotura bilatzen saiatu dira. Esperimentu horren bitartez, eta gaur egun rapa kaleko poesia kontsideratuz, gipuzkoarrak olerkigintzaren garapena azaltzen ere saiatu dira.


Musika, irudia eta interpretazioa

Ilargi handi, zauri zarae lanak olerkigintza, musika eta pinturaz gain laugarren elementu bat ere aurkezten digu. Izan ere, disko liburuxkak Verónica Aguilerak olerki bakoitzaren gainean egindako bideo-pintura lana jasotzen baitu DVD formatuan. Dagoeneko kontzertu dezente eskaini ditu Zurak lan berria aurkezteko eta ahal duten guztietan irudia presente izan dute emanaldietan. Horrez gain, beren mezua helarazteko antzerkiaren formatua ere erabili dute. Horrela, Interruptus taldeko bi aktorek Lorca eta Lauaxetaren olerkiak dramatizatzen dituzte taula gainean.

Zurak jadanik zuzenean kanta berriak ere eskaintzen ditu eta datorren urtean estudioan sartzeko asmoa du. Bestalde, Xabi Strubellek Anariren disko berrian dihardu lanean eta ziurrenik udazkenean ikusiko du argia.


Azkenak
2024-07-09 | Gedar
Uztailaren 20an mobilizatzera deitu dute Iturmendin, sare sozialetako mezuengatik auzipetutako bizilagunarekin elkartasunez

Otsailean atxilotu zuten Iturmendiko pertsona bat, eta bi urte eta erdiko espetxe-zigorra eskatzen dute bere kontra, sare sozialetako zenbait mezu direla-eta. Uztailaren 16an epaituko du Espainiako Auzitegi Nazionalak.


2024-07-09 | Euskal Irratiak
Peio Dufau, Fronte Herritar Berria
“Orain badakigu gutaz anitz espero dela, badugu lan anitz egiteko”

Frente Herritarrak irabazi ditu hauteskunde legegileak Pirinio Atlantikoetako seigarren hautesbarrutian, Peio Dufau izanen delarik diputatu heldu diren urteetan. Bozen %36,28 bildurik, 27 117 bozekin, historiako lehen diputatu ezkertiar abertzalea izanen da. Haren gibeletik,... [+]


2024-07-09 | UEU
Katixa Dolhare Zaldunbide
“Literatura hezkuntzaren zimendua da”

Euskara eta euskal literatura, programaketatik ikasgelara jardunaldia antolatu dute elkarlanean Seaskak eta UEUk Baionan, Udako Ikastaroen barruan, eta bertan parte hartuko du Katixa Dolhare Zaldunbidek. Ezpeletan sortu zen 1982an, Lapurdin, eta familiarekin Nafarroa Beherean... [+]


2024-07-09 | Sustatu
PDF eta ePubak euskaraz entzun mugikorrean audioliburuen gisa

Alex Gabilondo software librearen zaletuaren gida batetik probatu dugu, eta ibili dabil: PDF eta ePubak euskaraz entzun mugikorrean (edo Android gailuetan zehatzago) audioliburuen gisa. Software libreko doako tresnekin, gainera.


Tsunami auzia artxibatu du García-Castellón epaileak, desobedientzia zibila terrorismo bilakatzen saiatu ondoren

Espainiako Auzitegi Nazionaleko apelazio aretoak astelehen arratsean esan du baliogabetu egin behar direla Tsunami auzi judizialaren ikerketako azken hiru urteak, "ilegalki" luzatu zelako. Erabaki hori behin betiko bihurtzean Puigdemont eta Rovira kasutik aterako... [+]


Krabelin gorriz jantzi dute German Rodriguezen hilarria

German Rodriguez eta Joseba Barandiaran omendu, eta langile mugimenduaren alde egindako lana txalotu dute Iruñean. Palestinari ere elkartasuna adierazi diote, sanferminetan urteroko zitan Iruñean.


2024-07-08 | Pauline Guelle
Analisia
Hesi istorio

Nork aurreikusten ahal zuen 2024an Peio Dufau –Marie Heguy-Urain duelarik ordezko–  EH Baiko hautagaia, diputatu izanen zela? Eskuin muturraren kontrako kanpainak eta estrategiak funtzionatu du. Ipar Euskal Herriak ez du faxistarik bidaliko Frantziako Asanblea... [+]


Gorbeialdeko makroproiektu energetikoen aurkako milaka helegite aurkeztu dituzte Jaurlaritzan

Zigoitian 100 hektareako parke fotovoltaikoa eraiki nahi du Solariak, eta eskualdea gurutzatuko luke oso goi tentsioko linea batek ere. Urkabustaiz, Zigoitia eta Zuiako bizilagunek herritarren 5.540 helegite aurkeztu dituzte ingurua “mehatxatzen duten proiektuak gelditzeko... [+]


Emakume bati sexu erasoa egiteagatik, gizon bat atxilotu dute larunbatean Tuteran

Udaltzaingoak gizon bat atxilotu du larunbat honetan Tuteran, emakume bati sexu-erasoa egitea egotzita. Emakumeak Poliziari deitu zion laguntza eske gizona jarraika zuelako.


Hamalau egun atxikita egon den saharar ekintzaile politikoa libre utzi dute

Ostiral arratsaldean deportatu behar zuten, baina hegaldiaren komandanteak ez zuen sahararraren bidaia ahalbidetu, hegaldia segurua ez zela izango argudiatu zuelako, EFEk jaso duenez. Bilboko Guardia Epaitegiak larunbat goizaldean gaztearen “askatasun-gabezia... [+]


Donibane Lohizuneko arrantzale bat hil da Espainian, Kantabrian

Itsasoan gertatutako istripu baten ondorioz hil da arrantzalea. Hunekin Aski itsasontzian lanean ari zelarik erreskatatu zuten gizona, larunbat arratsaldean. Erietxean hil zen.


Iñaki Echaniz, laugarren barrutiko irabazlea
“Itxaropen haizea dakar Fronte Herritar Berriaren dinamikak”

Iñaki Echanizek irabazi du Zuberoa, Nafarroa Beherea, Hazparne eta Biarnoko zati bat barnebiltzen dituen laugarren hautesbarrutian. 2022an bezala, garaile atera da, ezkerreko Fronte Herritar Berriaren izenean.


Eguneraketa berriak daude