Esan al liteke, aspaldion hain modako diren eguraldi iragarpenetan Tenporak bezala, badela festa-garaian, bestelako tenpora-modu bat, momentuko eta bihar-etziko gizartearen giroaren berri ematen duena? Dena eta datorkeena, uda hasierako astebetetxo batean mintzo. Demagun ostegunetik ostegunera, ekainaren 30etik, uztailaren 7ra.

Putas, cerdas, lesbianas, a la cocina-rekin hasten da udaroa. Txistu eta txilubitu. Mmm... itxura ederra aurtengoak ere...! Garrasiak, bultzadak, botila jaurtiketa... Eta ororen artean, iseka ustekoetan iseka gorena, garaiaren lagin bete-betea, giroaren neurgailua, oihu eta lerde artean harro irteten den hitz hori, kontzeptu hori: feas. Feas más que feas!! Esanguratsua. Gizarte eredu bat bi harridura ikurrekin. Nahita ere ezingo litzateke hitz xumeago bat aurkitu bekatu hain ikaragarri baten adierazteko, emakumea itsusi izatea alajaina! Desberdinagatik itsusi. Hori da espresibitatea eta indarra f horrena! Baina euria eta ederra ez du denen gustura egingo gero ere. Eta ez beza.

- Zaude isilik, zu ez zara hemengoa! Eta...

- A, bai bai noski, arrazoi duzu. Ni ez naiz hemengoa. -Halaxe entzuten da sarri sarri Irun alde horretan.

Entzuten zen eta da. Sarri Sarri. Doinu zaharrak berri; egun ere, festetan eta bestetan aireari ostikoka dantzan. 20 urte gero. 20 urte Martuteneko ihesetik. Bafleak txikitu, kartzelak handitu, eta Tenporen arabera hurren urteak urteurren segitzeko tankera. Deserriak segitzen duen bezala deserri. Eta kantaldi osteko oihu haiek: beste bat, beste bat... -kantuari? ihesari?- ...beste bat, beste bat... diskoetako abestien amaieretan bezala pixkanaka apalduz-apalduz.

- Baina, zer diozu, ni ez naizela hemengoa?! Ni hemengoa naiz! Nongoa? Emakumea. Han izanik hona naiz. Eta bertan izanik, ezin izan.

Eta diskoetako abestien hasieran bezala pixkanaka ozenduz-ozenduz oihu haiek berak ...otra, otra! berriro uztailak zazpi, eta ...otra otra! 20 urte gero. Txupinazoa Iruñean.

"Gaurko euskaltzaleek maiteen duten kontsigna ‘Euskaraz bizi’ delako hori da", -I. Segurolak dio- "D ereduko bizimodu bat aukeratzea da kontzientzia izeneko poliziak bere buruarentzat egiten duen aukera bat, deliberatuki. Baina hizkuntza ideien mundutik hagitzez beherago dabiltzan ‘barrengo koskorretatik’ ateratzen da erraz eta gozo, edo bestela ez da ateratzen. Eta kontzientziako poliziak euskaltzalearen baitan, ordutegi jakinean bakarrik egiten du lana eta ezin harrapatu ditu jolas-ordu guztiak, edo estualdiak, edo oihu egin beharreko orduak, onerako eta txarrerako samurraldi gordinenak, edo ostiaputako amorrazioak". Konforme. Eta horiek horrela ere, eskaparaterako egiten den euskaratxoa, beste bat! beste bat! itxuragatiko apurño hori ere, ura! ura! hori ere ez egitea, haurrak erdaraz entzutea bezain mingarri niri. Eta nahiago nuke esan: hala hobe, hala egiago. Baina otra otra! agua agua!-k min. Eta aurrerantzean zaparradak ugalduko direla diote Tenporek, erdarazko listu-zaparradak.

Listuaz gain txanpaina, zerbeza, kalimotxoa eta zernahi tanta likatsu ari du burutik behera. Gora San Fermin! Anabasa popularra. Desfasea udaletxeko programan. Eta edan eta hautsi eta zoratu. Baina ez sinesgarri. Forma-apurtze legezko bat, burugaltze arautua, disidentzia teledirijitua, lekuan eta orduan egina. Ez da gauza bera jaiaren berezko desinhibizio zoroa, eta poseagatikoa, "tokatzen delako" egina. Itxurakeriazko alegria bat.

Horretaz badakite 15 urteko neskatoek. Horretaz, "tokatzen delako"z, gehienok jakin dugu hamabost urterekin. Onartuak izan beharraz. Eta neskatoek bereziki. San Ferminetakook ere, desfasatu behar bada, eurek desfasatuen; zikin behar bada, eurek zikinen; ero behar bada, eurek eroen; eta garrasi behar bada, eurek ozenen... eta... -bost urte geroago-... bultzatu behar bada eurek zakarren, eta iseka behar bada, eurek gogorren, eta botilarik jaurti behar bada eurek zuzenen... -Ekainaren 30ean bezala uztailaren 7an. Eta aurrerako ere itxura bera giroak-. Inork ez du feas! izan nahi.