Amasa auzoko uraren grazia

Amasan, eliza ondoko bidetik irten gara. Oinez egin badugu ere ibilbidea, bizikletaz egiteko moduko parajeetan mugituko gara. Gaurkoan behintzat, oinetan botak eta bizkarrean motxilak ditugula abiatu gara. Berehala aldaparik ez badago ere, laster egingo dugu gorantz. Lehenik, halere, labadero zaharraren aldamenetik pasatuko gara. Hasiera honetan, ezkerreko bideei helduko diegu, harana eskuinean utziaz. Artxipiaga-Loatzo kartelari ez diogu jaramonik egingo eta ahal bezain laster, errepidetik irteten den zementuzko pista bati helduko diogu, irteeratik 12 minutura. Baserri zuriaren ingurutik pasa eta mendi pistan sartu gara. Altuera hartu bezain pronto Ernio, Gazume eta Andatza mendiak ikusi ditugu, baita Andoain ere. Pista zabalean, bidegurutzean, eskuinera hartuko dugu. Bertan, Oindoko borda utzi dugu pinu tartean sartu orduko.


Ura eta denboraren lilura

Pinuak lagun, pista zabalean, mendiko bizikletaz ibiltzeko bide ezin egokiagoan, seinale hori-zuriei jarraitu diegu, nahiz eta geroago utzi egingo ditugun. Hurrengo bidegurutzeetan goiari helduko diogu. Handik gutxira, iturrira iritsi gara. Ezin dugu aurrera egin tragoxka bat jo gabe. Bertako uraren fama gogoratzeaz gain, uraren erabilera anitzak ekarri ditugu gogora, eskasia egon daitekeen garaiotan: Garai bateko baserritarren sinesmenik errotuenetakoa, etengabeko berritze ziklikoarena zen. Denboraren kontzeptua bera ere ziklikoa izanik, berriz etorriko denaren kontzientzian bizi ziren: Udaberria joan da, baina, etorriko da berriro. Honek egungo gizarte zientifikoaren denboraren kontzeptuarekin talka egin du. Lehen gertatutako guztia berriro gertatu daiteke: Naturaren legeen bidez, edo gizakiaren sinesmena medio, adibidez, erritoekin. Suarekin egindako erritoez gain, urarekin egindakoak dira ugarienak Euskal Herrian.


Loatzo mendiaren altzoan

Iturrian ur pixka bat edan eta pista ederrean, eroso, aurrera jarraitu dugu. Paraje hauetan A-15 autobidea ikusteko modua dugu, Leitzaran erditik barrena, Gipuzkoa eta Nafarroa elkartzen dituen autobidea. Oraingoan pinu itxiek bidea zedarritzen dute, paraje atsegina eginez, gurea. Belabietako langara iritsi gara ondoren. Pista utzi eta pinu soil batzuen tartetik gora joan gara. Mendi hegaletik barna ondoren, begiek ikuspegi zabalagoa hartu dute, berehala. Behiak ez pasatzeko tartetik aurrera egin dugu. Hamaiketakoa egin beharra azaldu da taldean, ez da harritzekoa mendian egonda, esfortzu handirik egin ez badugu ere. Askiturriko borda eta Ibingo langa igaro ondoren, Belabietako gaina utzi, eta bidean aurrera Akolodiko bordara iritsi gara. Puntu honetan bide zidorra utzi eta eskuinetik beherantz doan bidea hartu dugu. Baso tartean Artxipiagako langara iritsi gara. Langa igaro ondoren, Irurara ere joan daitekeenaz ohartu gara, baita Goiburutik Amasara ere. Guk, ordea, Loatzo mendira iristeko geratzen zaizkigun azken metroak egin ditugu.

Lasai arraio iritsi gara gaurko ibilbideko punturik garaienera. 636 metro dituen Loatzo mendiaren tontorrean gaudela adieraziko digu gurutze ederrak. Tontor zelaitsua da. Hemendik behera, gaurko ibilbidean ezagutu ez ditugun gainbeherak izango ditugu.


Ura ona dela baina...

Ohartzerako Alustizan, nekazal turismorako prestatuta dagoen baserrian gaude. Eguraldiak lagun, sagardo botila eskatu diogu etxekoandreari. Egia esan, ez digu denbora gehiegirik iraun. Ura ona izango da, baina, baita gainerako edariak ere! Aurrera egin beharreko bidea asfalto gainean egingo dugu. Aranerreka gurutzatu arte malda behera eta handik aurrera eliza parera iritsi arte gora.

Amasa
Gaur egun Villabonako auzoa den Amasa izan zen Villabonaren sorgunea. Amasa 1385ean Tolosari uztartu zitzaion, baina autonomia administratiboa eta ekonomikoa gordez. 1480an Villabonak hiribildu titulua lortu zuen. Amasak, berriz, Tolosari lotua jarraitu zuen 1615ean hiribildu-titulua lortu zuen arte. 1619an Amasa eta Villabona elkartu egin ziren, hasieran alkatea urtero txandakatzea erabaki zuten. Ondoko argazkian, Amasako baserria.


Baratxuri, neska txiki indartsua

Aspaldi samar, Amasa inguruko zelaietan aita, ama eta alaba bizi ziren etxe batean. Alabatxoa hain zenez txikia, Baratxuri izena ezarri zioten. Oso neska argia eta indartsua zen; horregatik, amari etxeko lanetan eta aitari soroetakoetan laguntzen zien.
Behin batean, aitari sorora bazkaria eramateko esan zion amak. Bidea luzea zenez, astoa ukuilutik atera eta haren belarrian sartu zuen neskatxoa. Astoak bidea ezagutzen zuen, joan-etorria askotan baitzuen egina, eta berehala iritsi ziren aita lanean ari zen tokira. Aitak, alabatxoa ikusita pozik, neska eta janari-saskia hartu zituen. Biak jaten hasi ziren astoa larrean bazkatzen zen bitartean. Bazkalondoan aita lanera itzuli zen eta Baratxuri etxera, etxetik irten zen bezala, astoaren belarrian.
Basoa igarotzerakoan, lapurrak sumatu zituen, egun hartan bertan Andoaingo azokan ostutako gauzak banatzen. Baratxuri hurbildu eta beretzat ere zerbait nahi zuela adierazi zien. Hori entzutean, hiru lapurrak pixka bat beldurtu egin ziren, baina, inor ez zegoela ikustean, banaketan jarraitu zuten.
Bigarrengo aldiz Baratxuriren eskaria entzun zutenean, lapurrak altxa eta zati bat eskatzen zuenaren bila hasi ziren. Astoa besterik ez zuten ikusten, eta oihartzuna izango zela pentsaturik, lapurtutakoak banatzen jarraitu zuten berriro.
Baratxurik berriro ere bere zatia aldarrikatu zuenean, basoko espirituak zirelakoan, lapurrek hanka egin zuten, ahalik eta lasterren, lapurtutako guztia bertan utzita.
Baratxurik astoaren belarritik jaitsi eta, hango gauza guztiak astoaren gainean zamatu eta etxera eraman zituen. Hurrengo egunean gurasoekin batera merkatura joan, gertatutakoaren berri eman, eta lapurtutako gauzak zegokienei itzuli zizkien.


Azkenak
Hamaseko buru politikoa hil dute Iranen, eta Israelek eskualde mailako gerra elikatzen jarraitzen du

Hamas, Iran eta beste hainbat eragilek Israeli egotzi diote erasoa, baina oraingoz ez du egiletza onartu. Horrez gain, Hezbollahko agintari garrantzitsu bat hil du Israelek asteazkenean Beiruten, eta ostegunean Israelgo Armadak ziurtatu du Hamaseko buru militarra hil zuela Gazan... [+]


Pistola faltsu batekin Donostian atxilotu duten pertsona migratzaile talde bat mehatxatzen ari zen, Irutxuloko Hitzaren arabera

“Haiengana zuzentzen da eta haiei soilik apuntatzen die”, informatu du Irutxuloko Hitzak. Astearte gaueko 21:30etan atxilotu zuten gizona, Eusko Jaurlaritzaren Segurtasun Sailak jakinarazi duenez.


Frantziak babestu du Marokok Mendebaldeko Sahararen soberania izatea

Emmanuel Macron Frantziako presidenteak Marokoko Mohamed VI erregeari gutun bat bidali dio babesa adierazteko. Pedro Sanchezek ere duela bi urte eman zion babesa Marokoren autonomia planari. Macronek deia egin du alde guztiak biltzeko konponbide politiko bat emateko gatazkari.


Terrorismoaren Biktimen Oroimenerako zentroari Gasteizko Urrezko Domina ematearen aurka mobilizatuko dira oroimenaren aldeko elkarteak

Abuztuaren 5ean emango dio domina zentroari Gasteizko Udalak, eta abuztuaren 2rako elkarretaratzea eta prentsaurrekoa deitu du Memoria Osoa plataformak. Martxoak 3 elkarteak salatu du “planteamendu diskriminatzailea” eta “irakurketa partziala” egiten... [+]


2024-08-01 | Sustatu
Zer egin Elon Musken Grok adimen artifiziala ez elikatzeko (aukeran)

Elon Musken proiektuen artean bada adimen artifizialeko bat ere, Grok, eta horretarako Musken jabetzako X edo Twittereeko erabiltzaileen jarduna ari dira baliatzen, LLM edo hizkuntza eredua handitzeko eta entrenatzeko. Izatez, Twitterreko zure ezarpenetan sistema hori... [+]


2024-08-01 | Gedar
Ehunka kolono sionista oldarka sartu dira presondegi batera, hainbat torturatzaile babesteko

Bederatzi militar sionista atxilotu dituzte, Sde Teimango kartzelan preso palestinar bati egindako torturengatik; besteak beste, metalezko barrak sartu zizkioten ipurtestetik. Kolono "zibilen" eta soldaduen protestak piztu dira torturatzaileekin elkartasunez, eta... [+]


Eraso matxistak eta LGTBI+fobikoak salatzeko telefonoak aurkeztu dituzte Gasteizko jaietarako

Eraso LGTBI+fobiko eta matxistak espazio publikoan ematen direla gehien adierazi dute mugimendu hauek urtero ateratzen dituzten txostenen arabera. Gasteizko Mugimendu Feministak eta Lumagorri elkarteak guztien plazera erdigunean jarriko duen jai eredu bat nahi dute, eta neurri... [+]


Netanyahuren bisita AEB-etara
Palestinako auzia erabakigarria izan daiteke demokratentzat AEBetako hauteskunde presidentzialetan

AEBetako hauteskunde presidentzialetarako hautagaiek Israeli babesa berretsi diote Netanyahuk herrialdera egindako bisita baliatuta, Alderdi Demokratarena barne. Demokraten hautesle ugarik, ordea, genozidioaren inguruko jarrera jarri dute bozka emateko baldintza gisa.


Indusen ibaibideak

Muturreko lehorteak eta euriteak dira beroketa globalak Pakistanen duen inpaktuaren alde agerikoena. Ez dira hain ezagunak, ordea, hondamendiek piztu eta bizkortzen dituzten gaitz sozialak, eta zenbat eta nola oztopatzen duten azken horiek Asiako herrialdearen garapen oso eta... [+]


2024-07-30 | Xabier Iaben
Aragoiko Asabón errekan barna bizikletaz
Pardina eta makien arrastoan

Aragoiko Asabón errekak zeharkatzen duen lurraldeak hainbat ustekabe eder gordetzen ditu. Ez naiz historialaria, eta, hortaz, ez dut halako kronika historiko bat eginen. Bereziki mendizale gisa mintzatuko naiz, aspaldi honetan nire gogoak –nire senak– halako... [+]


2024-07-30 | ARGIA
Uda honetan irakurtzea merezi duten sei liburu

ARGIAko erredakzioaren eskutik, sei irakurgai proposamen.


“Musikak erroreari zor dio ondo emandako notari bezainbat”

Aspaldidanik Saran bizi den arren, goiza Bidasoaren ibarrean pasa behar zuenez gero, Hondarribiko parte zaharrean zitatu gaitu Ruper Ordorikak (Oñati, 1958). Goiz eguzkitsuan, puntual eta irribarretsu agertu da maldan gora, konsistorioaren parera, turista gazte kuadrilla... [+]


Eguneraketa berriak daude