Amasa auzoko uraren grazia

Amasan, eliza ondoko bidetik irten gara. Oinez egin badugu ere ibilbidea, bizikletaz egiteko moduko parajeetan mugituko gara. Gaurkoan behintzat, oinetan botak eta bizkarrean motxilak ditugula abiatu gara. Berehala aldaparik ez badago ere, laster egingo dugu gorantz. Lehenik, halere, labadero zaharraren aldamenetik pasatuko gara. Hasiera honetan, ezkerreko bideei helduko diegu, harana eskuinean utziaz. Artxipiaga-Loatzo kartelari ez diogu jaramonik egingo eta ahal bezain laster, errepidetik irteten den zementuzko pista bati helduko diogu, irteeratik 12 minutura. Baserri zuriaren ingurutik pasa eta mendi pistan sartu gara. Altuera hartu bezain pronto Ernio, Gazume eta Andatza mendiak ikusi ditugu, baita Andoain ere. Pista zabalean, bidegurutzean, eskuinera hartuko dugu. Bertan, Oindoko borda utzi dugu pinu tartean sartu orduko.


Ura eta denboraren lilura

Pinuak lagun, pista zabalean, mendiko bizikletaz ibiltzeko bide ezin egokiagoan, seinale hori-zuriei jarraitu diegu, nahiz eta geroago utzi egingo ditugun. Hurrengo bidegurutzeetan goiari helduko diogu. Handik gutxira, iturrira iritsi gara. Ezin dugu aurrera egin tragoxka bat jo gabe. Bertako uraren fama gogoratzeaz gain, uraren erabilera anitzak ekarri ditugu gogora, eskasia egon daitekeen garaiotan: Garai bateko baserritarren sinesmenik errotuenetakoa, etengabeko berritze ziklikoarena zen. Denboraren kontzeptua bera ere ziklikoa izanik, berriz etorriko denaren kontzientzian bizi ziren: Udaberria joan da, baina, etorriko da berriro. Honek egungo gizarte zientifikoaren denboraren kontzeptuarekin talka egin du. Lehen gertatutako guztia berriro gertatu daiteke: Naturaren legeen bidez, edo gizakiaren sinesmena medio, adibidez, erritoekin. Suarekin egindako erritoez gain, urarekin egindakoak dira ugarienak Euskal Herrian.


Loatzo mendiaren altzoan

Iturrian ur pixka bat edan eta pista ederrean, eroso, aurrera jarraitu dugu. Paraje hauetan A-15 autobidea ikusteko modua dugu, Leitzaran erditik barrena, Gipuzkoa eta Nafarroa elkartzen dituen autobidea. Oraingoan pinu itxiek bidea zedarritzen dute, paraje atsegina eginez, gurea. Belabietako langara iritsi gara ondoren. Pista utzi eta pinu soil batzuen tartetik gora joan gara. Mendi hegaletik barna ondoren, begiek ikuspegi zabalagoa hartu dute, berehala. Behiak ez pasatzeko tartetik aurrera egin dugu. Hamaiketakoa egin beharra azaldu da taldean, ez da harritzekoa mendian egonda, esfortzu handirik egin ez badugu ere. Askiturriko borda eta Ibingo langa igaro ondoren, Belabietako gaina utzi, eta bidean aurrera Akolodiko bordara iritsi gara. Puntu honetan bide zidorra utzi eta eskuinetik beherantz doan bidea hartu dugu. Baso tartean Artxipiagako langara iritsi gara. Langa igaro ondoren, Irurara ere joan daitekeenaz ohartu gara, baita Goiburutik Amasara ere. Guk, ordea, Loatzo mendira iristeko geratzen zaizkigun azken metroak egin ditugu.

Lasai arraio iritsi gara gaurko ibilbideko punturik garaienera. 636 metro dituen Loatzo mendiaren tontorrean gaudela adieraziko digu gurutze ederrak. Tontor zelaitsua da. Hemendik behera, gaurko ibilbidean ezagutu ez ditugun gainbeherak izango ditugu.


Ura ona dela baina...

Ohartzerako Alustizan, nekazal turismorako prestatuta dagoen baserrian gaude. Eguraldiak lagun, sagardo botila eskatu diogu etxekoandreari. Egia esan, ez digu denbora gehiegirik iraun. Ura ona izango da, baina, baita gainerako edariak ere! Aurrera egin beharreko bidea asfalto gainean egingo dugu. Aranerreka gurutzatu arte malda behera eta handik aurrera eliza parera iritsi arte gora.

Amasa
Gaur egun Villabonako auzoa den Amasa izan zen Villabonaren sorgunea. Amasa 1385ean Tolosari uztartu zitzaion, baina autonomia administratiboa eta ekonomikoa gordez. 1480an Villabonak hiribildu titulua lortu zuen. Amasak, berriz, Tolosari lotua jarraitu zuen 1615ean hiribildu-titulua lortu zuen arte. 1619an Amasa eta Villabona elkartu egin ziren, hasieran alkatea urtero txandakatzea erabaki zuten. Ondoko argazkian, Amasako baserria.


Baratxuri, neska txiki indartsua

Aspaldi samar, Amasa inguruko zelaietan aita, ama eta alaba bizi ziren etxe batean. Alabatxoa hain zenez txikia, Baratxuri izena ezarri zioten. Oso neska argia eta indartsua zen; horregatik, amari etxeko lanetan eta aitari soroetakoetan laguntzen zien.
Behin batean, aitari sorora bazkaria eramateko esan zion amak. Bidea luzea zenez, astoa ukuilutik atera eta haren belarrian sartu zuen neskatxoa. Astoak bidea ezagutzen zuen, joan-etorria askotan baitzuen egina, eta berehala iritsi ziren aita lanean ari zen tokira. Aitak, alabatxoa ikusita pozik, neska eta janari-saskia hartu zituen. Biak jaten hasi ziren astoa larrean bazkatzen zen bitartean. Bazkalondoan aita lanera itzuli zen eta Baratxuri etxera, etxetik irten zen bezala, astoaren belarrian.
Basoa igarotzerakoan, lapurrak sumatu zituen, egun hartan bertan Andoaingo azokan ostutako gauzak banatzen. Baratxuri hurbildu eta beretzat ere zerbait nahi zuela adierazi zien. Hori entzutean, hiru lapurrak pixka bat beldurtu egin ziren, baina, inor ez zegoela ikustean, banaketan jarraitu zuten.
Bigarrengo aldiz Baratxuriren eskaria entzun zutenean, lapurrak altxa eta zati bat eskatzen zuenaren bila hasi ziren. Astoa besterik ez zuten ikusten, eta oihartzuna izango zela pentsaturik, lapurtutakoak banatzen jarraitu zuten berriro.
Baratxurik berriro ere bere zatia aldarrikatu zuenean, basoko espirituak zirelakoan, lapurrek hanka egin zuten, ahalik eta lasterren, lapurtutako guztia bertan utzita.
Baratxurik astoaren belarritik jaitsi eta, hango gauza guztiak astoaren gainean zamatu eta etxera eraman zituen. Hurrengo egunean gurasoekin batera merkatura joan, gertatutakoaren berri eman, eta lapurtutako gauzak zegokienei itzuli zizkien.


Azkenak
Immigrazioa eta sindikatuak, eskubide unibertsalak ala porrot kolektiboa

Gabezia guztiekin ere, sindikatuek gizateriaren alde inoiz egon den beste edozein giza erakundek baino gehiago egin dute. Duintasunari, zintzotasunari, hezkuntzari, ongizate kolektiboari eta giza garapenari beste edozein pertsona-elkartek baino gehiago lagundu... [+]


Harri-jasotzea
Harri eskolek emandako bultzada

Harri-jasotzearen gorakada nabaritu da azken urteetan, batez ere emakumeen artean. Gazteek harri eskoletan ikasten dute kirolean esperientzia dutenengandik. Crossfit-a, sare sozialak eta telebista faktore garrantzitsuak izan dira kirolaren piztualdian, harri eskolekin batera... [+]


Kanboko Marieneko lurrak irauli dituzte ELB, Lurzaindia eta Ostia sareak

Maiatzaren 17an bertaratu eta barazkiak landatzeko hitzordua jarri diete herritarrei. Karia horretara egun osoko egitaraua osatu dute, Marieneako lurrak laborantzarako atxikiak izatearen alde.


Itzalaldiaren biharamunean, Espainiako Gobernuaren eta Red Eléctrica de Españaren arteko tirabirak dira nagusi

Pedro Sánchezek hornitzaile pribatuei eta Red Eléctrica de Españari egotzi die itzalaldiaren inguruko informazio gutxi eskaintzea, baina azken honek jakinarazi du "gutxi gorabehera" aurkitu dutela Iberiar penintsula osoko argindarra joatearen arrazoia... [+]


Homo erectusek hitz egiten zekiten?

Rudolf Botha hizkuntzalari hegoafrikarrak hipotesi bat bota berri du Homo erectus-i buruz: espezieak ahozko komunikazio moduren bat garatu zuen duela milioi bat urte baino gehiago. Homo sapiens-a da, dakigunez, hitz egiteko gai den espezie bakarra eta, beraz, hortik... [+]


Iraultza, iraultza baino lehen

Böblingen, Germaniako Erromatar Inperio Santua, 1525eko maiatzaren 12a. Georg Truchsess von Waldburgek Wurtembergeko nekazari matxinatuak mendean hartu zituen. Handik hiru egunera, maiatzaren 15ean Filipe Hessekoak eta Saxoniako dukeak bat egin zuten errebelde turingiarrak... [+]


2025-04-30 | Jon Torner Zabala
Aramu + AimarZ
Bizirik bada, musikaren berotasunagatik da

Aramu + AimarZ
Noiz: apirilaren 26an.
Non: Zumarragako Zelai-Arizti frontoi irekian.

---------------------------------------------------------

Udalaren webguneak dio: "Bide Bizia marka turistikoa eta izen bereko jaialdia Zumarragaren arima munduari erakusteko,... [+]


Gorputz hotsak
“Oso literala naizenez, marrazten dudana ulertzea gustatzen zait”

Irudimentsua eta umoretsua da, eta marraztea bere pasioa da. Oihan Iriarte Eletxigerrak (Bilbo, 2001) Autismoa eta biok (Txalaparta, 2025) liburu ilustratua sortu du autismoa ikusarazteko. Bere bizipenetatik abiatutako liburua da. Arte figuratiboaz baliatu da batez ere:... [+]


2025-04-30 | OlatuKoop sarea
Maiatzaren Lehenerako proposamen bat: lan desiragarriak eta burujabeak denontzat

Maiatzaren Lehenaren kari, bere gogoeta partekatu nahi izan du Olatukoop Ekonomia Sozial Eraldatzailea sustatzeko sareak. Langileen egunari lotuta, lanaren izaeraren eta zentzuaren inguruko gogoeta egin dute, lan burujabe eta desiragarriak denontzako garatzeak gure bizitzak eta... [+]


2025-04-30 | Estitxu Eizagirre
Zer dezake udal batek makroberriztagarrien aurrean?

Bizitza ez-berriztagarriak filma ikusentzun zuten atzo 70 inguru lagunek Villabonan. Francisco Vaquero egilea bertan izan zen eta emanaldiaren ostean hitza hartu zuten herritarrek, kargu publiko batek eta egileak berak. Hainbat gai eta ikuspegi anitzak agertu ziren, baina... [+]


2025-04-30 | Sonia González
Zaurgarritasunaren tranpa

Zenbait urtetatik hona sarri entzuten dugun kontzeptua da zaurgarritasuna. Gaur gaurkoz, diskurtso politikoetan pertsona zaurgarriez aritzea ohikoa da. Seguru nago nik ere inoiz erabili dudala berba hori Bizilan.eus webgunean, eskubide laboralak eta prestazio sozialak azaltzeko... [+]


Eguneraketa berriak daude