Zenbait aste pasatu da Irakaskuntza-Sistema Ebaluatu eta Ikertzeko Erakundeak (ISEI) bere lana egin eta Hezkuntza Sailak argitaratu zuela. Hasteko esan beharra dago, ordua zela beste ikerketa orokor bat egin eta gizarteratzeko, azkena duela hogei bat urte egin baitzen, ospetsua egin zen EIFE hura. Eta, zalantzarik ez, gisa horretako ikerketak sarriago egin beharra dago, gizartearen eskaera, abiadura eta aldaketek hala eskatzen dutelako. Modu horretan sistemak erronka berriak barneratu eta neurri pizgarrien bidez, egokitzapen-eragingarriak egin ditzan.

ISEIren ikerketaren ondorioak batzuendako tamalgarriak dira, ereduen sistemak kale egin duelako; besteendako ez hainbeste, testuinguruak askoz gehiagorako ematen ez duelako. Kontua da, DBHko ikasketak amaitutako B ereduko ikasleen %27,5ak eta D-ko 57,2ak lortu dutela, ez aparteko maila, Atalasearen ingurukoa baizik.

Baina, nire ustez, emaitza horien aurrean deitoragarria da eztabaida zabalagoa eta sakonagoa sortu ez izana. Azken baten, euskararen herrian, irakaskuntza sistema euskaldunak sortzeko gai ez bada, gutxienez, zer pentsatua eman behar digu eta diagnosi eta neurriez berba egitea dagokigulakoan nago. Jakina, Bertendonako sindromeak jota ez bagaude, behintzat.

Iritziak iritzi emaitza horiek direla eta, hobekuntzarako, sektoreko baten begiradak eskaini nahi dizkiet indar, asmo eta, seguru asko, ilusioz datozen Hezkuntza zein Hizkuntza Politikarako karguei.

Uste dut, beste ezer baino lehen, gaiaren garrantziaz jabetu behar dutela eta aro berriaz dihardugun legegintzaldi honetan ausardia eta konpromisoa eskatuko nieke, behingoz, euskararen berreskurapenerako oinarria finka dadin. Era horretan, irakaskuntza-sistemak bere zereginak bete ditzan.

Lehenengoz, esango dut ereduen sistemaren gaineko gogoeta eta berregokitzapena ezinbestekoak direla. Logikoena, Katalunian legez, eredu bakarrerantz jotzea litzateke, eskola bakoitzari bere autonomia emanez, jarduerak eta egitasmoak bere testuingurura egokituta prestatu eta egikaritu ditzan. Badakit jakin, proposamen horrek arlo politikoan gorabeherak sor ditzakeela baina, estrategietan kontsentsurik ez dagoenean, impassetik irteteko, gehiengo-gutxiengoen jokoa jarri behar da martxan eta herri honen gehiengo nagusiaren nahia aipatu norabidean doa. Gainera, ez dugu ahaztu behar, irakaskuntza-sistemak ziurtatu behar duena aukera berdintasuna dela. Alegia, 16 urte bete eta DBH amaitzean ikasle denek izan behar dute euskaldun oso. Hori baita etorkizuneko aukera berdintasunaren oinarrizko bermea. Horretarako, alderdien interes politikoen sarean trabatzeke eta horiei aurrea hartuz, lehen urrats moduan, eztabaida zabala sortzeko premia ikusten dut, espezialisten eta eskola-komunitateko partaideen esku-hartzea eta ekarpenak jaso ahal izateko modua ziurtatuz.

Horrez gain, eta ikastetxeari begira, hasieran espektatibak sortu zituen Ulibarri normalkuntza-programa mugatua geratu dela ez dago zalantzarik. Beraz, unean uneko sustapen ahaleginaz haratago, Ulibarri orokortua pentsatu, esperimentatu eta martxan jarri beharra dago, eskola-komunitate osoa subjektu moduan hartuta, eta jakina, eskolaren osagarri diren gizarte-eragileekin elkarlana eta sinergiak garatuz. Horrek, ezin uka, urrats kualitatiboak emateko baliabideak jartzea eskatzen du, helburu nagusia lorgarri bihurtzeko.

Baina eskolaren esparrua garrantzitsuena izanda ere, ez dugu ahaztu behar hizkuntza gertaera soziala dela eta, ikasleak esna dauden urte osoko denboraren %15-20a baino ez dutela ematen ikastetxean. Beraz, eskolaren baliabideez gain, helburuak erdiesteko, ikasleak gizarteko bestelako zerbitzuak baliatuz ematen duen denbora horretan egin beharko da ahalegina. Nik esango nuke aisialdiaren esparrua eta ikastetxearen jarduera elkarren osagarri egin behar ditugula. Ulibarri orokortuak eskolaren mugak gainditu eta gizartearekin bat egiteko premia nabarmena dakusat.

Azken baten, euskararen murgilpen-giroa da 16 urtez azpiko ume eta gaztetxoei eskaini behar zaiena. Giro horrek bestelako errealitate bat erakutsi eta euskaraz bizitzeko aukera emango baitie, familia girotik autonomia hartzen eta harreman-hizkuntza finkatzen diharduten gaztetxoei. Eta, murgilpen-giro hori orokorra bihurtzeko Udalek aisialdian eragin behar dutenez, hiru esparruak, ikastetxea, gizarte-eragileak eta Udalen artean osatutako organoa sortu eta eskaintza egokia egitea litzateke irtenbideetako bat.

Horrekin guztiarekin batera, aurreko artikulu batean esaten nuen moduan, TB-programa egokien eta gustukoen gaia kontuan hartzea zeharo garrantzitsua da adin hauetako neska-mutikoentzako. Beraz, hor daukagun hutsunea zuzentzea litzateke beste eginkizunetako bat, batez ere nerabeen adin-esparruan. Eta hori diodanean ez dihardut ETBra begira soilik, "bertoko" kate pribatuetan marrazki bizidunak erdaraz baitaude gehienetan. Kasu horretan, ume eta gaztetxoen artean euskararen sustapenak daukan onarpen soziala izan liteke arrazoi bidea kuota ezartzeko.

Azkenik, ume etorkinen gaiak hartzen diharduen garrantzia azpimarratu nahi nuke, aurreikuspenen arabera 2010ean 72.000 izango baitira. Oraingo martxa eta jokabideekin, sekula ez ditugu euskaldunduko eta aukera berdintasuna aukera galdua izango da.

Horra hor bada, nire esperientziaren talaiatxotik legegintzaldi honetarako ikusten ditudan zereginak. Animo eta heldu lanari, bada zereginik eta.