Ur berak mugitutako ingeniaritza


2021eko uztailaren 20an
Gure ibaiak, itxuraz, ez dira batere indartsuak. Baina egoki bilduz eta jauzien indarra baliatuz, turtukirik handiena biraka jartzeko gai dira. IX. menderako jabetuta zeuden horretaz euskaldunak, ordukoak dira erroten lehen aipamenak. Uraren indarraz alea ehotzen zuten etxez josirik zeuden ibaiak: 1802an Gipuzkoan 405 errota zeuden, Bizkaian 716, Araban 83 eta Nafarroan 217. Burdinolek eta argindar-etxeek uraren erabilerarekiko logika bera dute: Irin-errota batzuk argindar errota bilakatu ziren XX. mende hasieran. Burdinolen inguruan ere errota mordoa aurki dezakegu, denek ur bera bueltaka darabiltela.

XIII. menderako hasi ziren lehen burdinola hidraulikoak. Teknika garatuz, XVI. mendean lortu zuten produkzio maila gorena: 200dik gora burdinola zeuden Bizkaian eta 117 Gipuzkoan. Europako burdin produkzioaren %6-12 artean Euskal Herriko burdinolek ateratzen zuten. Baina XVII. mendean, Ingalaterran teknika berriak sortzean, krisia etorri zitzaien, eta XVIII. mende hasieran bertako burdinolak erabat galdu ziren, ikatz minerala erabiltzen zuten labe garaiei leku eginez. Agorregiri buruzko lehen datua 1740koa da eta 1754an garai hartarako puntakoa zen sistema eraiki zuen (ikus koadroa) Laurgaingo Jauntxoak, ahalik eta ur gehien bildu eta urari etekinik handiena ateratzeko. Burdinolak hiru erreken urak 2 presetan biltzen ditu eta 2 kilometro luzeko kanal sistemaz deposito edo andapetara ekartzen dira. Ingeniari lan handia eginagatik, berehala itxi zen burdinola, hipotesietako baten arabera, ur falta medio.


Oñati autosufiziente egiten duen argindar-etxea

Funtsean sistema eta logika bera erabiltzen du Oñatiko Olate argindar-etxeak, baina 200 urteko burulana eta Alemaniako ingeniarien laguntza dago Agorregikoaren eta honen artean. Unión Cerrajerak sortu zuen sistema osoa 1920 inguruan, errepiderik ez zegoen garaian, sarrailagintza eta Arrasateko zenbait etxe hornitzeko. Oñatiko udalak 1988an erosi zuen 850 milioi pezetaren truke. Agorregikoak 2 kilometro kanal zituen bezala, Oñatiko sistemak hamaika errekastoren emaria biltzen duten ehunka kilometro kanal eta hodi ditu, baita 900 metroko tunela ere. Ura hiru depositotan biltzen da: Zapata edo Aitzgain, Saratxo eta Jaturabe. Sensore sistemari esker, ura dagokion mailara iristean bakarrik jartzen da martxan argindar-etxea, eta mailaz jaistean bakarrik ixten da. Ur depositoetatik argindar-etxera lau saltotan etortzen da ura, hodi bidez: Olate, Saratxo, Aitzgain eta Arantzazu. Eta burdinolako logika berarekin, turbinek uraren presioaz argindarra sortzen dute. Jauzian ere badago burdinolarekiko aldea: Agorregiko jauzi handiena 10 metrokoa bada, Olateko jauzi handienak, Aitzgainekoak, 430 metroko desnibela du. Berau da, ur gutxiena izan arren, indar gehien ematen duena, produkzio osoaren %50. Argindar-etxeak 2.500 litro segunduko erabiltzen ditu eta 9 milioi kilowatt sortzen, Oñatiko herriaren argindar kontsumoa hornitzeko adina.

Burdinolak ikusgai

Agorregi. Pagoeta parkea, Aia.

Uztailean eta irailean: Ostiral, larunbat, igande eta jaiegunetan, 10:00etatik 14:00etara.
Abuztuan: Asteartetik igandera, 10:00etatik 14:00etara.
Bisita gidatuak: Burdinola martxan jartzen da ostiraletik igandera 11:30etan. Telefonoa: 943835389.



Mirandaola. Legazpi.

Egunero dago irekita 10:00etatik 14:00etara eta 15:30etatik 18:30etara. Igandetan goizez bakarrik irekia.
Bisita gidatuak: Astez, txanda hartuta. Igandetan martxan jartzen da burdinola 12:30etatik 13:30etara. Telefonoa: 943730428.



El Pobal. Muskiz.

Asteartetik larunbatera 10:00etatik 14:00ak arte eta 16:00etatik 19:00ak arte. Igandetan goizetan irekita.
Bisita gidatuak ordu puntuetan. Burdinola martxan larunbatean jartzen da, 12:00etan. Telefonoa: 629271516.


Azkenak
Bideo-jokoen erabilera handitu egin da helduen artean, Ipsosen arabera

Julen Linazaroso Macsonrisas-eko kideak azaldu duenez, sari-bolek, harrapakin-kutxek eta enparauek bideo-jokoetan ordu gehiago jokatzea dute helburu. 35 eta 64 urteko pertsonen artean bideo-jokoen erabilerak gora egin du 2023tik 2024ra, Ipsosek emandako datuen arabera.


Osasunbidean 11 medikuk 17.000 euro irabazten dituzte hilero

Ostegun honetan egoera hori ikertzeko eta zuzentzeko eskatu dio EH Bilduk Nafarroako Gobernuari Nafarroako Legebiltzarreko osoko bilkuran. UPNk eta PPk bat egin dute eskaerarekin, eta Osasun Departamentuak urtebete du ikerketa gauzatzeko.


2025-02-21 | Euskal Irratiak
Boliviako laborari talde bat sustengatuko dute Xiberoatik

Zubiak eraiki Xiberoa eta Boliviaren artean. Badu jadanik 16 urte Boliviaren aldeko elkartea sortu zela Xiberoan. Azken urteetan, La Paz hiriko El Alto auzoko eskola bat, emazteen etxe baten sortzea, dendarien dinamikak edota tokiko irrati bat sustengatu dituzte.


“Oldarraldi faxistari” galga jartzeko deia Errenterian

Oldarraldi faxistaren aurrean askatasuna leloarekin manifestaziora deitu dute dozenaka herritarrek. Ostiralean —hilak 21— 19:00etan Herriko Plazatik abiatuko da protesta, eta ahalik eta jendetsuena izatea nahi dute deitzaileek, faxismoaren oldarraldiari galga... [+]


Ertzaintzak Gasteizko Salburuan egindako “sarekada arrazista” salatu dute hainbat eragilek

Salburuako futbol kantxetan polizia-operazio planifikatu bat egin zuen igandean Ertzaintzak, eta Gasteizko GKSk nahiz Gasteiz Antirrazista eragileek salatu dutenez, bertan zeuden pertsona ugari identifikatu, miatu eta kolpatu zituzten. 


Euskal artista ugari izango dira Pirritx, Porrotx eta Marimototsi egingo dieten omenaldian

Ostegunean prentsaurrekoa egin dute antolatzaileek Maiatzaren 3an Bizkaia Arena-BEC!en egingo den ekitaldiaren xehetasun gehiago aurkezteko. Ikuskizuna euskal herrian ezagunak diren hogei pertsona baino gehiagok parte hartuko dute eta 14.000 ikuslerentzat izango da. 


Abdallah askatzearen alde agertu arren Parisko dei auzitegia, ekainaren 19ra atzeratu dute epaia

Baldintzapeko askatasunaren alde agertu bada ere Parisko dei auzitegia, ekainaren 19ra atzeratu du epaia, Georges Ibrahim Abdallahk ez dizkielako kalte-galerak ordaindu AEBei. Baldintzapeko askatasunaren alde agertu zen azaroaren 15ean Frantziako Zigorrak Aplikatzeko Epaitegia,... [+]


Ertzaintzak kolpatu zuen Donostiako emakumeari garunean bi ebakuntza egin beharko dizkiote

Segurtasun sailburu Bingen Zupiriak adierazi du oraingoz ez dutela neurririk hartuko kasuaren inguruan, "gauzak ondo edo gaizki egin izanaren inguruko segurtasun edo ziurtasunik" ez duten bitartean. Ertzaintzaren agenteek eraso egin zioten emakumea "indarrik... [+]


Monte Perdidokoa galzorian dauden glaziarren artean sartu dute

Desagertzeko arriskuan dauden izotz-masak dokumentatzen dituen nazioarteko erregistro batek Pirinioetako Monte Perdido sartu du zerrendan.  


Analisia
Repsolek beretzat nahi ditu Urumeako mendiak, Euskal Herriko zentral eoliko handiena jartzeko

Josu Jon Imazen konpainiak helegitea jarri du Eusko Jaurlaritzaren aurrean, Endesari “iruzurra” egitea egotzita. Adarra eta Mandoegi mendien artean 15 aerosorgailu, 28 kilometroko bidea eta 21 kilometroko linea-elektrikoa eraiki nahi ditu Repsolek, Euskal Herriko... [+]


Asko gara, etorri gurekin euskal eskola publikora

Heldu zaigu EAEn 2025-26 ikasturterako ikastetxeetan matrikula egiteko garaia, eta etxe askotan etxeko txikienak urrats berria emango du hemendik gutxira, irailean, eskolaratzea, alegia. Euskal Eskola Publikoaz Harro Topaguneko kideok apustu sendoa egiten dugu eskola publikoaren... [+]


Kuotak, ikastoletan

Araba, Bizkai eta Gipuzkoarako Hezkuntza Lege berria onartu zenetik, aurrerantzean hezkuntza doakoa izango dela behin eta berriro entzuten/irakurtzen ari gara. Eragile desberdinei entzun diegu, baita Hezkuntza Sailari ere, eta hedabideei eskaintzen dizkiegun elkarrizketatan... [+]


2025-02-20 | Manex Gurrutxaga
EH Bilduren barne kongresuaz: behin betiko integraziorako bidea

Hilabetearen hasieran egin zuen EH Bilduk III. Kongresua, Iruñean. “Ez ohiko ondorioak” ateratzeko balio duen “ohiko kongresua” omen da, edo horrela jaso dute behintzat Zutunik ponentzian, zuzendaritzak proposatu eta militantziak aho batez onartu... [+]


Eguneraketa berriak daude