Itzultzaile poloniarrak ‘Wilkoko andereñoak’ euskaratu du


2021eko uztailaren 19an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Adam Zawiszewski Polonian etorri zen mundura. "Polonia iparraldeko Kartuzy herrian jaio nintzen, herri txiki bat, 1972an. Frantses filologia ikasketak egin nituen Poznango unibertsitatean, eta bertan ikasi nuen euskara". Irakurletza-programa bat izan zuen bidea. Han ikasi eta etorri zen Euskal Herrira. Aurten Bai fundazioak Zornotzan duen barnetegian landu zuen euskara. Ondoren, dozena erdi urtez euskara-irakasle jardun zuen Poznango programan. Orain, berriz, lau urte daramatza Gasteizko Euskal Filologia sailean, doktore-tesia helburu. "Esperimentuak egiten ari gara Gertaerei Loturiko Potentzialak metodoaren bidez. Makina bat ekarri zuten, iaz edo, Filologia fakultatera, eta haren bidez ari gara lanean. Jendeari buru gainean txanoak jarri eta burmuinak sortzen dituen uhin elektriko eta elektromagnetikoak grabatzen ditugu, ikertzeko asmotan. Kontua da jendeari estimulu konkretu batzuk aurkeztea, horiek zer erreakzio eragiten duten eta nolako uhinak sortzen dituzten jakiteko; uhinen forma nolakoa den jakin nahi dugu, alegia. Eta, betiere, datuok bildu ondoren interpretatu egin nahi ditugu, jakina".


Aditz-komunztadura ikergai

Esperimentuak gorabehera, aditz-komunztadurari buruzko tesia du ikergai. Ikuspuntu teorikoa landu ez ezik, besterik ere aztertu nahi du Zawiszewskik. "Komunztadura prozesu hori burmuinean nola gauzatzen den ere aztertu nahi dugu. Hizkuntzalaritza Sortzailearen barruan ari gara lanean, Chomskyren hizkuntzalaritza motaren arabera... Dena dela, Polonian bizi nintzenean ergatibotasunari buruzko ikerketa egitea pentsatzen nuen, baina hona etorri eta konturatu nintzen ikerketa hori gehienbat eginda zegoela, nahiz eta oraindik gauza interesgarriak egongo diren esateko". Eta beste ikerketa-gai baten bila hasi zen, tesi zuzendari duen Beatriz Fernández irakaslearen laguntzaz. "Eta komunztadura ikertzea erabaki nuen. Gainera, gaia interesatzen zait: badaude orain arte okertzat hartu izan diren erabilera batzuk ikertu nahi ditudanak; Lekeitioko hori, adibidez: 'Jonek emon nau dirua'... Erabilera hori zehaztea da nire asmoa, zergatik gertatzen den adierazten saiatzea... Interesgarria iruditzen zait. 'Itsasaldeko solezismoa' esaten zitzaion erabilera horri, eta txarto zegoela esaten zen. Fenomenoa ez da Lekeitiokoa bakarrik, Gipuzkoako zenbait lekutan eta Iparraldean ere gertatzen da, Sara aldean eta".


Wilkoko andereñoak euskaratzea

Hizkuntzalaritzari buruzko ikerketa burutsuetan murgildurik ari zela, lagun baten oharra orain bi urte. Euskal Itzultzaile, Zuzentzaile eta Interpreteen Elkartearen (EIZIE) deialdia zen aitzakia. "Itzulgai ziren lanen zerrendako bat aipatu zidan, esanez: 'Uste dut itzultzeko zerrendako autore bat Poloniakoa dela. Sartu EIZIEren webean eta begiratu'. Eta begiratu nuen, eta ikusi nuen. Iwaszkiewiczen Wilkoko andereñoak... Liburua etxean neukan. Laburra da. Lanpetuta nenbilen orduan ere, baina esan nuen: 'Tarteka-tarteka, egingo dut'. Eta aurkeztu egin nintzen. Eta EIZIEk nire lagina onartu. Eta, horrela, itzuli egin nuen". Lehenengo zirriborroa egin, zenbait laguni irakur zezaten eman, oharrak bildu, eta azken bertsioa osatu. Horixe lana. Emaitza, liburu eder bat: Wilkoko andereñoak, "Poloniako literaturak bere baitan duen mota honetako lanik biribilenetakoa", gure itzultzaileak liburuaren sarreran idatzi duenez. "Bai, biribilenetakoa, batez ere noiz eta zein testuingurutan dagoen egina kontuan hartzen badugu; hau da, bi Mundu Gerren artean". Ordu arte poetatzat hartua zen egilea, Jaroslaw Iwaszkiewicz, baina liburu hau argitaratuz gero bestela hasi ziren pentsatzen kritiko eta irakurleak. Narratzaile ere bazela, alegia.

Poeta ala narratzaile, azpimarratzekoa da Iwaszkiewiczek liburu honetan darabilen tonu poetikoa. Poeta izan beharra dago narrazioa horrela idazteko... "Nik uste igartzen dela idazlea poeta zela. Kutsu poetikoak liburu osoan irauten du. Egiten dituen deskribapenak, sentsazioen azalpena, koloreak, usaina, musika, barne-gogoetak...". Poeta behar narrazioari darion tonu eder hori lortzeko, edo Adam Zawiszewskik idatzi duenez, "denborari eta gizakiaren patuari buruzko eztabaida filosofikoa" idazteko. Honenbestez, lana itzuli behar eta hitz egoki bila jardun beharra izan da korapiloa. Baina izan da hori baino bihurrikeria handiagoa. "Idazleak egiten duen denboraren inguruko jokoa adieraztea izan da zailena. Jolas handia egiten du autoreak horretan: egin dut, egin nuen, egina nuen, egingo nuen... erako formak modu guztietara ageri dira polonierazko testuan. Ni, lehenengo saioan, forma horiek denak euskarara ekartzen saiatu nintzen. Gero, lehenengo saio haren emaitza irakurri eta, argitaratzailearen aholkuei segituz, kendu egin nituen horiek denak. Emaitza, askoz ere testu garbiagoa; hori espero dut, behintzat. Idazleak denboraren inguruan egiten duen jokoa nabaritzen da, baina arraro gertatu gabe, ze lehenengo bertsioan ez zen nik nahi nuen bezain naturala gertatzen, eta nik naturaltasunaren alde egin nuen. Testuak irakurlearentzako atsegina izan behar zuen. Gainera, idazleak egiten duen joko hori adierazten banuen, askoz hobeto".


Poloniar idazleak munduan

Itzultzaileak adierazi digunez, Iwaszkiewicz oso autore ezaguna da Polonian. Ez idazle izan zelako bakarrik, baita bete zituen kargu ofizialengatik ere: Parlamentuko mariskalaren idazkaria izan zen, eta Kanpo-arazoetako Ministerioan ere sailburu. Era berean, diplomazia-lanetan ere jardun zuen Kopenhagen eta Bruselan. Karguak horretara behartu eta hainbat bidaia egin zuen. Eta idatzi ere, asko. "Oso oparoa zen. Gauza pila idatzi zuen. Dena dela, nik ez dakit Iwaszkiewicz Poloniatik kanpo lar ezaguna izango den. Poloniako literaturan badira autore batzuk, XX. mendean klasiko direnak, munduan ere oso ezagunak Nobel saria irabazi dutelako: horien artean dira Wladyslaw Reymont, Czeslaw Milosz eta Wislawa Szymborska... Horiek bai kanpoan ezagunak". Eta atzerrian ez baina Polonian bertan oso ezagunak diren idazleetan, adibidez, Henryk Sienkiewicz, Quo Vadis famatua idatzi zuena. "Jende askok ez du idazlearen izena ezagutzen. Filma du buruan, baina ez idazlea". Iwaszkiewiczi dagokionez ere, arrisku bera da, Wilkoko andereñoak pantaila handira eraman baitzuen Andrzej Wajda zinema-zuzendariak 1979an...

Solasok utzi eta esperimentuak egitera itzuli da Adam Zawiszewski. Lanpetua. Euskal Herrian izango da oraindik puska batean. "Tesia amaitu arte, bekak irauten duen arte...".

Gurean egin duen egonaldiak komunztadurari buruzko zehaztasunak utziko dizkigu, adituentzako ezin aproposagoak, eta, horrekin batera, literatur lan eder baten itzulpena, ederra baita, zinez, Wilkoko andereñoak.


Azkenak
2025-03-26 | Aiaraldea
Eusko Jaurlaritza “prest” Guardian Laudioren erosketan parte hartzeko

Horrela adierazi du Mikel Jauregi Industria, Trantsizio Energetiko eta Jasangarritasun sailburuak.


Munduko energia kontsumoaren igoera eragin dute industriaren, AAren datu baseen eta bero boladen areagotzeek 2024an

Energiaren Nazioarteko Agentziak (IEA) astelehenean argitaratutako txostenaren arabera, %2,2 igo da energia eskaria 2024an aurreko urtearekin alderatuta, besteak beste, egiturazko arrazoi hauengatik: beroari aurre egiteko argindar gehiago erabili beharra, industriaren kontsumoa... [+]


2025-03-26 | Sustatu
Prezio “dinamiko” eta puztuen susmoa etxebizitza aurkitzeko atarietan

Espainiako hedabideetan aurkitu dugu albistea, salaketa egin dutela Fotocasa eta Idealista etxebizitza-atarien kontra, prezioak manipulatzen dituztelakoan. Salaketan ez dugu manipulazioaren deskribapen zehatzik aurkitu, baina Ameriketako Estatu Batuetan agertu den salaketa... [+]


“Hezkuntza Sailak bileran guri hitzez esandakoari uko egin zion gero”

Non daude talka handienak eta zenbateraino dago gertu akordioa, EAEko hezkuntza publikoko irakasleentzat? Greba ziklo luzeari amaiera emateko sukalde lanaren eta gakoen inguruan mintzatu gara, STEILASeko bozeramaile Haizea Arbiderekin. “Grebak bertan behera utziko... [+]


Protestak piztu dira Turkian, Istanbulgo alkate eta Erdoganen aurkari nagusia atxilotu ostean

Ekrem Imamoglu Erdoganekein lehiatzekoa da hurrengo presidentetzarako bozetan, CHP Herriaren Alderdi Errepublikanoa alderdiaren hautagaitzara aurkeztu den bakarra baita. Ustelkeria eta "terroristekin kolaboratzea" egotzi diote, eta bere atxiloketaren ostean piztutako... [+]


Hezkuntza publikoko irakasleen greba egunak %75eko jarraipena izan du, sindikatuen arabera

Astelehen arratsalde-gaueko negoziaketa bilera luzearen ostean aurreakordiorik lortu gabe, EAEko hezkuntza publikoko irakasleak grebara deituak izan dira berriz ere; urtea hasi denetik bosgarren greba eguna izan da asteartekoa. Lanuzteek %75eko jarraipena izan dutela adierazi... [+]


Elkarretaratzeak egin dituzte Euskal Herriko dozenaka hezkuntza zentrotan, Israelek hildako haur palestinarrak oroitarazteko

Gure Haurrak ere Badira ekimenak deituta, Israelek azken egunetan Gazan hildako gehienak haurrak direla salatu dute. Gobernuei eta erakundeei Israelekin harreman oro etetea ere exijitu diete, "genozidio honen aurka argi eta tinko" lerratu daitezen.


Biktima gisa aitortzeko txostenak jaso dituzte Pasaiako segadan eraildakoen eta Rosa Zarraren senideek

Azken astean ezagutarazi moduan, Eusko Jaurlaritzaren Balorazio Batzordeak txosten banatan aitortu ditu estatuaren biktima gisa. Justizia sailburuak ekitaldi pribatu banatan entregatu dizkie dokumentuak.


Koordinakundea eratu dute, Bigarren Mundu Gerran deportatu zituzten euskal herritarrak ezagutarazteko

Deportazioaren Memoriarako Euskal Koordinakundeak aintzat hartu nahi ditu Hego Euskal Herrian jaio eta bizi ziren, eta 1940tik 1945era Bigarren Mundu Gerra zela eta deportazioa pairatu zuten herritarrak. Anton Gandarias Lekuona izango da haren lehendakaria, 1945ean naziek... [+]


Askatu dute kolonoek jipoitu eta militarrek atxilotutako Oscar saridun palestinarra

No other land dokumentalaren zuzendari Hamdan Ballal kolono sionistek jipoitu zuten astelehenean bere herrian, beste hainbat palestinarrekin batera, eta Israelgo militarrek eraman zuten atxilo ondoren. Astarte goizean askatu dute.


ANALISIA
Brandt eta Gorvatxov, non zaudete?

Hitlerren armadak milioika sobietarren heriotza ekarri zuen Bigarren Mundu Gerran Sobiet Batasuna inbaditu zuenean. Gerra amaituta, Iosif Stalinen obsesioa zen Alemania eta Errusia artean babes herrialde-lerro bat osatzea; horra, besteak beste, Varsoviako Itunaren sorrera... [+]


Jaurlaritzaren proposamenak Lehen Mailako Arreta “are gehiago prekarizatzea” ekarriko lukeela adierazi du Espainiako Osasun Ministerioak

EAEn BAMEa (famili medikuen formazioa) lau urtetik hiru urtetara jaistea eskatu du Jaurlaritzak. Osakidetzaren "larritasunaren" erantzukizuna Ministerioari bota dio Jaurlaritzako Osasun sailburu Alberto Martinezek: "Ez digute egiten uzten, eta haiek ez dute ezer... [+]


2025-03-25 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Hego Korea: ‘impeachment’-aren kulebroia amaitzear da, baina krisi politikoa ez

Kolpismoaren lehen ikasgaiak errepasatu gabe, abenduaren 3an Hego Koreako Yoon presidenteak jo nahi izan zuen estatu-autokolpeak sututako krisi politiko erraldoia kitatzeko asko geratzen da oraindik. Baina haren porrotak abian jarritako impeachment prozedura amaitzear da.


Nafarroako Euskaraldiaren hamaikakoa, prest

Euskaraldiaren hamaikakoa aurkeztu dute Nafarroan: Julio Soto bertsolaria, Edurne Pena aktorea, Julen Goldarazena musikaria (Flakofonki), Claudia Rodriguez  Goxuan Saltsan taldeko abeslaria, Eneko Garcia (Albina Stardust), Yasmine Khris Maansri itzultzaile eta kazetaria,... [+]


Eguneraketa berriak daude