Gatzaren herrietan

Gesaltza Añana herria bitan banatuta dagoela esan daiteke: 200 biztanle ere ez dituen herritxoa eta Gatzaren Harana, 111.000 metro koadroko azaleran zabaldutako gatzagak. Paisaia bitxia da, ezin esan ederra denik, ia larrain guztiak (gatz terrazak) abandonatuta baitaude eta itxura tristea dute. Muera edo Terrazos izeneko ibaiak dakarren ur gaziko iturburua 822. urtean baliatzen zutela jasoa dago izkribuetan. 1.000 urte baino gehiagoan ur gazi hori erabili dute gatza ateratzeko. 1.000 urte baino gehiago iraun duten gatzezko terraza distiratsuek 40 urtean behea jo dutela adierazi dute EHUko Arkitekturaren Arkeologiako Ikerketa Taldekoek. Gesaltza Añanako gatzari jada ez zioten etekin ekonomikorik ateratzen eta gainera, betiko larrain horiek konpontzeko porlana erabiltzen hasi ziren. Betiko egurrezko, lurrezko, harrizko egitura erortzen hasi zen, porlanak gehiegi pisatzen zuen eta larrain arteak hondakinez bete ziren. Gatzgile gehienek lana egiteari utzi zioten eta larrainak urik gabe, gatzik gabe, distirarik gabe geratu ziren.

Alabaina, Gatzaren Harana bisitatzeak merezi du dagoen dagoenean ere. Eta abuztuaren 1etik aurrera paisaia abandonatua ikusi eta ogibide galduaz jakiteko aukera izango da bisita gidatuei esker. Izan ere, Gesaltza Añanako Gatzaren Harana monumentu historiko izendatuta dago eta Arabako Foru Aldundiak zaharberritzeko plana prestatuta dauka: 20 urtean 20 milioi euro inbertituko ditu. Bainuetxea eraikiko dute herrian, Gatzaren Bulebarra ere bai: larrainen alboko eraikin batzuk eraberritu eta fundazioa, erakusketa gela eta gatza ekoizteko eta saltzeko biltegia egingo dituzte. 5.648 larrainetatik 1.369 larrain ekoizpenerako erabiliko dituzte. Urtero 88 tona gatz atera nahi dute eta kiloa 2,1 eurotan salduko dute. Haranaren behealdean 500 lagunentzako auditorioa prestatuko dute, larrain abandonatuetan 600 eguzki plaka ezarriko dituzte eta ur gaziaren alde terapeutikoa baliatu nahian, oinak bustitzeko prestatuko dituzte hainbat larrain.

Arabako Foru Aldundiak antolatu dituen bisita gidatuekin jada desagertu den ogibidea imajinatu ahal izango dugu eta baita larrainen distira, zuritasuna ere. Urte batzuk barru paisaia eroriak, utziak, beste itxura bat hartuko du, eta garai bateko gatzaga biziberrituko ez bada ere, larrain askotan gatza eguzkitan etzanda ikusiko dugu gatzgileak otarrera noiz jasoko zain.

Leintz Gatzagako gatza dorlan
Gatz ura gatz ura da toki guztietan, baina gatza uretik banatzeko moduak bat baino gehiago dira. Gesaltza Añanan eguzkiari begiratzen zioten gatzgileek, «langilerik finena»ri, eta borobil-borobil, indarrez jotzen ikusita asko pozten ziren. Hark lurrinduko zuen ura eta urre zuria terrazan etzanda utzi. Leintz Gatzaga herrian ere, gatz ura zeraman iturburua aurkitu zuten; 947. urteko izkribuetan behintzat gatztegia agertzen da. Gipuzkoa muturreko herri honetan ordea, eguzkiak ez zuen lan gehiegirik egiten eta gatza uretik banatzeko dorlak (pertzak) erabili zituzten. Etxe bakoitzak pertza bakarra zuen eta han berotzen zuten ur preziatua. Giro beroan, lan gogorrean, emakumeak aritzen ziren gehien. Ehunka urtetako eboluzioaren ondoren 1972an itxi zen azkeneko gatz lantegia. Orain, herrian dagoen Gatzaren Ekomuseoan ikas daiteke gatza ateratzeko prozesua.


Azkenak
Elektrizitate kontsumoa geldituta dago Espainiako Estatuan 2004ko mailan

Espainiako Sare Elektrikoak jakinarazi berri du ekaineko elektrizitate kontsumoa zein izan zen Espainiako Estatuan: 19.422 gigawat orduko. Hau da, 2004ko datuaren oso antzekoa: orduan 19.384 gigawat izan ziren.


Bilboko genero-indarkeriagatiko epaiketetan kolore bereizgarriak jartzeko neurria ezabatzea erabaki du EAEko Auzitegi Nagusiak

Emakumeen Aurkako Indarkeriaren Bilboko bi Epaitegiek neurri hori onartu dute. Bilboko epaile dekano Aner Uriartek neurria emakumeak babesteko eta ez birbiktimizatzeko helburuarekin hartu dela esan du, baina Bilboko Abokatuen Elkargoak salatu du kolokan jartzen dituela ikertuen... [+]


Menditik hirira: zer ezkutatzen digu Pirinioetako sendabelar saltzaileen lanak?

XIX. eta XX. mendeetan ohikoa zen hiri nagusietako kaleetan ikustea janzkera tradizional ikusgarria zuten emakume batzuk, sendabelarrak saltzen. Ansotarrak ziren, Aragoiko Ansó ibarrekoak. Erakusketa batek haien historia kontatu digu, eta bide batez azalerazi du atzean... [+]


2024-08-30 | Gedar
Pertsona migratuen deportazioaren alde agertu da Pedro Sanchez

"Migrazio zirkularra" sustatu nahi du PSOEren gobernuak, langile batzuek behin-behineko hainbat lan egiteko migra dezaten Espainiako Estatura, eta gero euren jatorrizko herrialdeetara itzul daitezen.


Talgo erosteko eskaintza kenduko du Ganz MaVag talde hungariarrak

Ganz MaVag-ek adierazi du ez diola uko egiten etorkizunean tren-enpresa erosteko beste eskaintza bat egiteari. Talde hungariarraren ekintzari esker, Talgok eskaintza berriak entzun ditzake.


2024-08-30 | ARGIA
Polio txertaketa igandean hasiko da Gazan

Igandean hasiko dira polio txertaketa egiteko su-etenak, goizeko 6:00etan hasi eta 15:00ak arte. Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) eman du operazioaren berri eta bederatzi egunetan hiru esparrutan emango da: iparraldean, zentroan eta hegoaldean.


Amezketako paper fabrikako langilearen heriotza salatu dute

30 urteko behargina hil da Amezketako (Gipuzkoa) paper fabrikan. Ibarra Argi Lanak enpresak azpikontratatuta zegoen. Elkarretaratzea egin dute ostiralean, 11:00etan, gertatutakoa salatzeko. 2024an hil den 38. langilea dela adierazi du LABek.


2024-08-30 | Axier Lopez
Espainiar eta britainiar kolonialismoaren arrastoak ezabatzen hasi da Trinidad eta Tobago

Karibeko bi irletan kolonialismoaren loriarako dauden monumentu, iker eta izendapenak ezbaian jartzen hasi dira herritarrak eta gobernua. Lehen pausua eman dute agintariek eta erabaki dute herrialdearen armarritik Cristobal Colonen lehen espedizioaren hiru karabelak kentzea.


2024-08-30 | ARGIA
Aurtengo hiru disko on eta gomendagarri

ARGIAko erredakzioak aurtengo zortzi hilabeteotan kaleratu diren diskoen artean hiru hautatu ditu, gomendatzeko.


Eskoletan eduki sexualeko irudi faltsuak zabaltzen ari direla salatu dute Hego Koreako feministek

Neska gazteak agertzen dira irudietan eta Telegram bidez zabaltzen dituzte. Irailaren 1ean kanpaina bat abiatuko dute sare sozialen bidez, gobernuak neurriak hartu ditzan.


Europako Mugikortasun Astea irailaren 16tik 22ra egingo da Iruñean

Iruñeak bat egiten du irailaren 16tik 22ra egingo den Mugikortasunaren Europako Astearekin, mugikortasun iraunkorra eta espazio publiko partekatuari buruzko hausnarketa sustatzeko diseinatutako jardueraz betetako programa batekin. "Konbinatu eta mugitu"... [+]


2024-08-29 | Sustatu
Suitzan diote: Diru publikoa, kode publikoa

Duela aste batzuk Suitzak lege federal aitzindaria onartu du (Europako legedietan aitzindaria), LMETA delakoa, Loi fédérale sur l’utilisation de moyens électroniques pour l’exécution des tâches des autorités frantsesez,... [+]


2024-08-29 | Gedar
Aurrekontuetan aitortutakoa baino are handiagoa da Espainiako Gobernuaren gastu militarra

2022an, urteko aurrekontuan onartutakoa baino %20 handiagoa izan zen inbertsio militarra; 2023an, %30 handiagoa. Europako herrialdeen gastu militarra Gerra Hotzaren amaierakoa baino handiagoa da une honetan.


Eguneraketa berriak daude