Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
igandea 2024ko azaroaren 24an
Ander Manterola: «Dakigunetik ez dakigunera, horixe izan da gure bidea»
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Zeanurin jaio zinen 1935ean...
Ederki hasi gara. Kalean ala baserrian?
Eta Zeanurira joan eta zein etxetako Ander Manterolaren galdera egin beharko nuke?
Zuen aita zen Txomin, beraz.
Zer diozu zuen amaren errotari buruz…
Aita kartzelan. Nazionalista zelako, seguru.
Harrigarriago zait amarena. Alegia, kartzelara sartu zutela hura ere.
Eta denuntzia...
Arteara joan zinen seminario txikira, hamaika urte zenituela. Nondik zetorren seminariorako joera handi hura…
Salgari irakurtzen zenuten. Bestelako abentura-libururik irakurtzen zenuten?
Bai...
Nola liteke hori Zeanurin? Herri txikia ematen du...
Artean seminarioa txiki egin eta, handik, Gasteiza… zenbat apaizgai zineten orduan?
Gaur ez da horrelakorik. Alerik ere ez dago seminarioetan. Gasteiz, Derio, Arantzazu…
Zer gogoeta eragiten dizu horrek?
23 urterekin apaiztu zinen. Apaiztu eta Bilboko Cortes kalean izan omen zenuen lehenengo parrokia…
Filosofia egiten hasi zinen Comillasen, Santanderren...
... baina arazoak izan zenituen eta utzi.
Zamudiora bai, ordea. Herri Gaztediko Bizkaiko arduradun izan zinen.
Eta Durangon ere arazoak.
Zer zen ba Herri Gaztedi?
Durangoko arazoak...
Teologia egin zenuen Lovainan. Euskaldun asko pasa zen Lovainatik…
Txato Agirre, edo Joxe Mari Agirre, EUSTATeko burua.
1967-68an izan zinen Lovainan, eta 68ko urrian, teologoen arduradun etorri zinen Deriora. Handik gutxira, 1971n, hasi ziren hemengo Udako Ikastaroak. Karmelo Etxenagusia, Mikel Zarate, zu zeu… "Derioko mugimendua" omen…
Lehenengo ikastaroan 22-24 ikasle izan zirela irakurri dut.
Noiz loratu zen ikastaroen landarea?
Ikastaroak seminarioan egiteak, Bizkaiko euskarari lehentasuna emateak, horrek kutsu berezi bat eman zizuen euskara batua zabaltzen ari zen sasoirik beteenean…
Min egin zizuen bestek zuek ghettotzat hartzea?
Egun, erreferente da Labayru Bizkaian, eta Euskal Herrian. Andres Urrutia euskaltzainburu, Adolfo Arejita euskaltzain... Hainbat sari jaso ditu Ikastegiak. Jabier Kaltzakortaren laudorioak, Bill Christianen goraipamenak...
34an.
Ederki hasi gara. Kalean ala baserrian?
Kalean. Ni, izatez, kaletarra naiz. Dena dela, guk ez dugu kalea esaten, plazea baino. Kalea hiriarena da. Gure herrian, plaza eta baserriak bereizten genituen. Plazan, dendak daude, tailertxoak, ileapaindegia, eskola, udaletxea »herriko etxea esaten genuen guk», frontoia…
Eta Zeanurira joan eta zein etxetako Ander Manterolaren galdera egin beharko nuke?
"Txominen semea".
Zuen aita zen Txomin, beraz.
Bai. Zapatagina eta dendaria izan zen, biak. Lau seme-alabaren aita: hiru mutil eta neska, gazteena. Anaietako bat hila da, zaharrena.
Zer diozu zuen amaren errotari buruz…
Amaren errota, nire errota da. Ama Errotabarrikoa zen. Hamabi neba-arrebatan neskarik gazteena, eta bera geratu zen gurasoekin bizitzen, ezkondu arte. Guk lotura handia izan genuen errotarekin, txikitan batik bat. Gerra denboran hara abiatu nintzen, zeren aita kartzelara eraman zuten; ama ere bai, kartzelara, denbora laburrerako baina. Aita hiru urtean egon zen kartzelan; ama, hil pare bat. Gu, senideok, errotan egon ginen bizitzen. Lehenengo, amarekin; gero amarik gabe, aitaita eta amamarekin. Errota gozoa zen niretzat. Ez zen beste mundurik. Mundu guztia huraxe zen. Errotako hotsa, gauean ere errota martxan, neguan amamak egiten zituen gaztainak, taloa… Errota, amamaren gozotasuna zen. Zaharra zen amama. 40 urte zituela izan zuen gure ama.
Aita kartzelan. Nazionalista zelako, seguru.
Bai. Ez zen izan amorratua, baina euskaltzalea bai, beti. Idatzi ere euskaraz egiten zuen. Ez eskutitzak bakarrik, baita kronika txikiak ere Euzkadi aldizkarirako. Eta Ekinen ere bai. "Baserritar bat", sinatzen zuen beti. Kirikiñoren lagun handia izan zen, eta Lauaxetarena ere bai. Izan ere, Kirikiño hil zenean Lauaxetak hartu zuen Euzkadi aldizkarian agertzen zen zutabearen ardura eta berak zuzentzen zion gure aitari. Lehenago, Kirikiñok, eta gero, Lauaxetak. Ze gure aita ez zen izan euskaraz eskolatua.
Harrigarriago zait amarena. Alegia, kartzelara sartu zutela hura ere.
Ama herriko emakumeetan sartuta zegoen. Mariaren alaba izan zen gaztetan, Hirugarren ordenakoa gero, eta emakume taldekoa gero. Baina gertatu zen, behin, gure aitari kartzelara mezu bat bidali ziola praka barrenetan sartuta. Nonbait, mezu horretan kontatzen zion nazionalek Tarragona hartu zutenean, Zeanuriko auzo batean kanpaia jo zutela agintarien aginduz. Kanpai bizkorrak izan, eta auzoko baserritar guztiak ermita ingurura bildu zirela, baldeekin. Sua zelakoan!
Eta denuntzia...
Denuntzia ez zen horregatik etorri, zera jarri omen zuelako baino: "los cochinos nacionales…". Nik ez dut uste gure amak inori horrelakorik esan zionik baina… Hori dela eta, kartzelara sartu zuten. Orduan lege zigorrak zeuden, oso hertsiak.
Arteara joan zinen seminario txikira, hamaika urte zenituela. Nondik zetorren seminariorako joera handi hura…
Gaur egun bilketa-kanpaina esaten da. Gehienbat fraideek egiten zuten delako kanpaina hori. Eskolara joan, estanpak eman, "etorriko zinateke nigaz?" esan... Ni ez nintzen bide horretatik egin abade. Egia da fraide batek galdetu zidala ea Marokora joan nahi nuen. "Ni, Marokora? Pozik!" esan nion; zeren han lehoiak-eta egoten ziren. Guk Emilio Salgari irakurtzen genuen txikitan! Baina ez, ez nintzen joan. Ez dakit zergatik joan nintzen seminariora. Beharbada, sei urtetik hasi eta egunero joaten nintzelako meza erasoten -hala esaten genuen Zeanurin, "erasoten", "laguntzen" esaten dute orain baina-, egunero. Gustatu egiten zitzaidan kantatzea, eta kolorezko liturgia hori, argiak piztu eta… Uste dut horregatik joan nintzela seminariora. Gainera, banuen beste gauza bat: osaba bat apaiz, baina ordurako ez zegoen hemen; erbesteratuta zegoen Ingalaterran. Gure etxeko giroa ere erlijio handikoa izan zen. Aita eta ama egunero joaten ziren mezatara, arrosarioa errezatzen genuen... horregatik uste dut joango nintzela, ez inspirazio apartekorik izan nuelako. Ez dut uste.
Salgari irakurtzen zenuten. Bestelako abentura-libururik irakurtzen zenuten?
Irakurri? Asko! Nahi duzu esatea?
Bai...
TBOak, zenbatgura: El guerrero del antifaz, Cuto en el mundo perdido -horiek falangistenak ziren-, Flash Gordon... Nobelak: Peter Reader, Dick Norton, Do Savage… horien nobela guztiak; Bill Barnes, hegazkinlaria... Gero, kategoria gehiagokoak, Emilio Salgari… Julio Verne, ostera, nik oso gutxi irakurri nuen… Beste asko ere irakurri genituen. Eskolan bi maisu izan genituen, arabarrak, eta errepublikarrak. Bilbotik erbesteratuta etorri ziren Zeanurira. Maisu horietako bat, "don Pedro" zen, Pedro Pipaon, eta eskolan, saritzat, kromo batzuk ematen zizkigun. Nik urte askoan gordeta izan nuen bilduma bat, Admusenen espedizioa Antartikara kontatzen zuena. Horiek guztiak irakurtzen genituen. Ez ginen kokolotxoak! Ez genekien ezer baina gure irudimenean gauza asko zeuden! Gogoratzen naiz Nagasakiko bonba bota zutenean gure artean komentatu ere egin genuela, "zelako bonba bota daben amerikanoek!". Gaztetxo denboran, Bilboko kontsulatu britainiarrak zabaltzen zuen aldizkaritxo bat ere irakurtzen genuen: En guardia zuen izena eta gerrari buruzkoa zen. Inoiz, alemanek euren propaganda egiteko ateratzen zuten aldizkaria heltzen zen gure eskura: Siñal.
Nola liteke hori Zeanurin? Herri txikia ematen du...
Zeanurin tranbia zegoen Bilbora, eta harremana! Batzuk bulegari izango ziren Bilboko bankuetan, eta ekarri egiten zituzten. Eta gure etxeko denda halako toki bat zen, aldizkari eta liburu trukea eta komentarioak egiteko lekua... Sekula ez dut gogoratu horrenbeste gauza nire umetako denborari buruz!
Artean seminarioa txiki egin eta, handik, Gasteiza… zenbat apaizgai zineten orduan?
Seminario txikira hainbat lekutatik joaten ginen: Saturrarandik, Gasteiztik, Laguardiatik... Seminario nagusian Humanitateen azken kurtsoak egiten ziren. Filosofiako lehenengo urtean 116 lagun izan ginen Gasteizko seminarioan. Galbahea hor ibiltzen zen gehien. Askok lagatzen zuten hura Filosofia ikasten hasitakoan. Baina gu, azkeneko kurtsoetan, 60 bat edo geratuko ginen.
Gaur ez da horrelakorik. Alerik ere ez dago seminarioetan. Gasteiz, Derio, Arantzazu…
Gaur egun, hiru seminarioak elkarturik ere apaizgaiak ez dira 20tik gora izango.
Zer gogoeta eragiten dizu horrek?
Aldaketa bat dagoela Eliza barruan. Gaur egun kultura aldaketa ikaragarria dago. Guk etnografia egiten dugu eta konturatu gara horretaz. Orain dela 40 urterik hona aldaketa handia egon da. Krisia ere bai. Beti daude aldaketak, baina oraingoan aldaketa asko gertatzen ari dira, eta denak batera; soziologikoa, teknologikoa, ikasketetan, produkzioan... eta horiek eragina dute erlijioan ere. Kultura gauza koherentea da, eta erlijioa kultura horren baitara moldatu behar da. Garai batean, ezin ukatu, apaiz izatea ogibidea zena. Askorentzat, ikasbidea. Askorentzat, goi mailara heltzeko bidea. Herri guztiak onartzen zuen hori.
23 urterekin apaiztu zinen. Apaiztu eta Bilboko Cortes kalean izan omen zenuen lehenengo parrokia…
Cortesen ez, baina aldamenean. Askoz txarragoa: gu joan ginenean putetxeak zarratu egin zituzten, eta prostituzio guztia kaleetan egiten zen. Nire parroko ona, On Julian Uriarte bermeotarra eta biok orduko poliziari joan ginen esaten neurri batzuk hartzeko, zeren prostituzioa kalean zegoen! Jende ona ikusi nuen inguru hartan. Baita lehenengo euskaldunak ere, bertan jaiotakoak! "Eta zu nongoa zara bada?", galdetzen nienean, "Hemengoa" erantzuten zidaten. "Eta ama?", "Hemen bertokoa". Larraskitu ondoan zegoen, eta hor baziren euskaldunak. Behin Manu Robles Arangizekin egon nintzen eta esan zidan, Larraskituren gainean: "Nire gazte denboran auzune hori dena euskaldunez josita zegoen!". Uste dut orain atzera bere senera etorriko dela hori. Uste dut.
Filosofia egiten hasi zinen Comillasen, Santanderren...
Nola dakizu zuk hori?
... baina arazoak izan zenituen eta utzi.
Gertatu zen apaiz eginda eta parrokietan egonda joan ginela Comillasera. Eta apaiz eginda eta parrokietan egonda joan eta eskutitzak zabaltzen badizkizute… Nik esan nion gure nagusiari: "Eta norbaitek kontzientziako zer edo zer esaten badit eskutitzez? Zuk zelan zabaltzen duzu? Ez dugu heldutasunik? Apaiz izateko heldua banaiz, eskutitzak idazteko eta jasotzeko ere bai, ezta?". Beste zer edo zer bazegoen han. Behin, baimena eskatu genuen, baimena!, Comillaseko herrira joan eta zinea ikusteko. Zine erlijiosoa izango zen, Las llaves del reino edo halako bat! Gure nagusiak ikusi zuenean gu bizkaitarrak ginela, hortzak irtenda geneuzkala, apur bat liberalak ginela, ez ginela araupean egotekoak, esan zigun: "Salamancara joatea komeni zaizue!"… Bada, ez ginen joan Salamancara!
Zamudiora bai, ordea. Herri Gaztediko Bizkaiko arduradun izan zinen.
Bai. Zamudion apaiz nengoela Derioko seminario honetako irakasle ere izan nintzen, ondoan zegoen eta. Gero Galdakaora bidali ninduten, baina Durangon nintzen Galdakaora sartu orduko.
Eta Durangon ere arazoak.
Badakizu… Herri Gaztedi dela eta izan nituen arazoak. Multa jarri zidaten. Orduko denboretan, 25.000 pezetako isuna… baina ez nuen ordaindu.
Zer zen ba Herri Gaztedi?
Ez zen Herri Gaztedi bakarrik. Accion Catolica-ko zera guztiak zeuden gaizki ikusiak. Horrelako diktadura batek zertarako nahi zituen mugimenduak! Eurak ziren nahiko movimiento! Ez zuten mugimendurik onartzen: gaztea, gutxiago; euskalduna, gutxiago.
Durangoko arazoak...
Kontua da baimena eskatu genuela behin, Bizkaiko Herri Gaztedi guztien urteroko biltzarra eta ospakizuna egiteko. Programa ere aurkeztu genuen eta baietz, onartu zuten. Baina agindu ziguten Espainiako ikurra jarri behar zela plazaren erdian. "Gu ez goaz egiten jai hori!" esan genuen. Eta begitan sartu ginen. Gero, beste bandera batzuk izan ziren tartean Durangon, eliza barruan zeuden bandera batzuk moztu zituzten. Eta multa jaso nuen.
Teologia egin zenuen Lovainan. Euskaldun asko pasa zen Lovainatik…
Bai. Orduko denboretan jende asko zegoen han euskalduna. Xabier Agirre, Joxe Mari Mujika, baita Txato deritzon bat ere, tolosarra...
Txato Agirre, edo Joxe Mari Agirre, EUSTATeko burua.
Horixe. Han hainbat euskaldunak zeuden. Eta ni joan aurretik, handik igaroa zen Felipe Gonzalez! Lovainak erakarmen handiak zeuzkan. Hiri txiki bat zen.
1967-68an izan zinen Lovainan, eta 68ko urrian, teologoen arduradun etorri zinen Deriora. Handik gutxira, 1971n, hasi ziren hemengo Udako Ikastaroak. Karmelo Etxenagusia, Mikel Zarate, zu zeu… "Derioko mugimendua" omen…
Gaspar Martinezek asmatutako zera da hori. Gasparrek "Derioko mugimendua" deitzen dio, garai hartan hainbat gauza egin zirelako hemen. Baina hainbat iturritatik egin ziren: ikastaroak, museoa, artxibo-bilketa… Garaian kokatu behar da hori. Ordurako, hasita zeuden krisiak: apaizak gutxitu egin ziren, parrokiak bakarrik geratzen ari ziren, eta artxiboak inoren eskuetan erortzeko arriskuan zeuden. Eta Derion bildu ziren. Museoa ere horregatik egin zen. Ikastaroak direla eta, konturatu ginen seminario garaian ez genuela euskaraz ordu bat bera ere izan: ez euskararen gramatikari buruz, ez historiari buruz, ez ezer. Horretan parte handia izan zuen Karmelo Etxenagusiak, asti-denboretan euskara erakusten hasi zen eta euskaldunei. Bazuen propedeutika bat, bide bat egina, eta material apur bat ere bai. Eta horrela hasi ginen ikastaroetan, apaizentzat gehienbat.
Lehenengo ikastaroan 22-24 ikasle izan zirela irakurri dut.
22 apaiz, eta bi moja. Etorri ziren mojak ere, gu baino abertzaleagoak ziren! Berrizko kongregaziokoak ziren, ikastoletan sartuta zeudenak ordurako.
Noiz loratu zen ikastaroen landarea?
80ko hamarkadan bildu zen jenderik gehiena bertara. Ordurako testuak ere argitaratuta geneuzkan, irakasleak ere hainbat ziren: 30 bat edo; gehienak, ikastaroetan ikasle izandakoak. Ikastaroan ez da sekula erdararik egin. Ikastaroak euskaraz ziren, eta harremanak ere euskaraz bideratzen ziren. Giro hori sortzea izan zen ikastaroen fruiturik ederrena. Erpinera heldu ginenean 750en bat ikasle izango genituen.
Ikastaroak seminarioan egiteak, Bizkaiko euskarari lehentasuna emateak, horrek kutsu berezi bat eman zizuen euskara batua zabaltzen ari zen sasoirik beteenean…
Jakina. Erresistentziako zulo bat bezala hartu gintuzten askok. Baina ez da hori. Guk beti onartu ditugu Euskaltzaindiaren arauak ortografiari buruz, bai eta batasunaren beharra ere. Baina, ahozkoaren lehentasuna ere bai. Ahozkoa da hizkuntza. Idatzia hizkuntzaren errepresentazioa baino ez da. Idatzia, liburua zarratu eta hor dago. Dakigunetik ez dakigunera, horixe izan da gure bidea. Zer dakigu? Hitz egiten. Zelan dakigu hitz egiten? Amak erakutsi zigun bezala. Zer ez dakigu? Forma berri batzuk... Gipuzkoarrentzat hori gauza erraza da zeren uste dute gipuzkeraz egin eta batuaz ari direla. Baina hori ere ez da egia. "Antz gehiago du…", diote. Ez!, aztertu egizu ondo! Uste dut denborak ez arrazoi eman digula guri, baina arrazoi eman diola gure metodoari. Ahozkoaren lehentasuna; hemen, bizkaieraz. Eta horretaz baliatu beste euskalkietara eta, harago, hizkuntza estandar batera heltzeko.
Min egin zizuen bestek zuek ghettotzat hartzea?
Beharbada. Niri ez. Ni ziurrago nengoen horretaz. Ez zen amore ematea edo ez ematea. Nork du arrazoi handiago? Nire jaioterriak, ala Axularrek? Axularrek, idatzi zuena idatzi zuen. Liburuan dago. Lehortuta. Eredu izango da, baina nork dauka euskara bere buruan, bere eztarrian, bere bihotzean, herriak baino? Hemen izan zen bolada bat esan zena: "Bihartik hasita denok batuan!". Bai, eta nork egin behar zuen "bihartik hasita" dena batuan? Batua helburu bada, bidea egin beharko da helburu horretara heltzeko, ala? Ez dut uste Bizkaian inork egin duenik gehiago euskara batuaren alde Derioko ikastaroek eta Labayruk baino. Inork ez. Batuaren alde! Bizkaiera ondo lantzen duenak euskara batu osoaren %90 bereganatuta dauka. Beste %10 hori abildadea da. Nik uste dut bide horretan egin dugula aurrera. Froga da urte askoan gure irakasle izandako bat, Iparraldeko literatura hain ondo erakutsi duena, euskaltzainburu dela. Beharbada ez zen ondo ulertu gure metodoaren bidea.
Egun, erreferente da Labayru Bizkaian, eta Euskal Herrian. Andres Urrutia euskaltzainburu, Adolfo Arejita euskaltzain... Hainbat sari jaso ditu Ikastegiak. Jabier Kaltzakortaren laudorioak, Bill Christianen goraipamenak...
Harritu ere egiten naiz jende hori dena horrelako gauzak esaten entzunda. "Arrakastaz hil" esamoldea entzun duzu inoiz?
Joxe Migel Barandiaran
«Barandiaran Arantzazun ezagutu nuen, 1956an zela uste dut. Biltzar bat egin zen eta hitzaldia egin zuen Axularren usteei buruz. Egin zuen eta kito. Handik urte bira Bilbon ikusi nuen eta bazkaltzera gonbidatu ninduen, museo ondoan zegoen jatetxe batera. Eta 73an, etnografia kezka genuela Labayrun, eta Deriora ekarri genuen On Joxe Migel, ikastaro labur bat ematen. Hiru egun egon zen hemen, 73ko maiatzean. Hemen bizi zen, bertan lo eginez. Hortik sortu zen Bizkaiko Etniker taldea. Gero, 80 urte arte, urtean sei-zortzi bider etortzen zen hona. Bera oso gozoa zen, maisu baino, laguna, eta giro horretan egiten zituen hitzaldiak ere. Horrela hasi ginen, bere metodoaz eta, batez ere, bere nortasun maitagarri hartaz gu denok maiteminduta. Gizona hain jakintsua eta hain apal eta hain zentzun handikoa!»
Onak, txarrak eta negargarriak
»Nire herrian bazen artzain bat, Patxi Etxebarria, zera esaten zuena: ‘Artzaiak hiru klasetakoak jagozak! Onak, txarrak eta negargarriak!’. Hori ere esan liteke gugatik, apaizengatik: onak, txarrak, eta negargarriak! Erlijioaren krisia dela eta, gaur egun, ez dugu ikusten geroak zer ekarriko duen. Ez dakigu. Gure erlijioa, eta fedea neurri batean, soziologikoa izan da. Geroko erlijioak ez du horrelako laguntzarik izango. Bokazioak ere beste era batekoak izango dira, baina ni ziur nago iraungo duela.»
Nortasun agiria
Ander Manterola Aldekoa (Zeanuri, 1934). Apaiza: Zeanuri bertako abade lanak egiten ditu. Euskaltzalea. Sortzailea: Derioko Udako Ikastaroak, Euskal Biblioteka, Etniker... Zuzendari: Eusko Ikaskuntzaren bigarren aldiko arduradun, Labayru Ikastegiaren buru. Idazle: Medicina popular en Vasconia, Vida y Obra de D. Jose Miguel Barandiaran eta La familia tradicional de Bizkaia ditu argitaratuak. Gaspar Martinezek "Derioko mugimendua" izendatu dueneko partaide, Mikel Zarate zena, Karmelo Etxenagusia eta besterekin batera. Gaur egun, Labayru Ikastegiaren sinonimo.
Bertsoa
Doinua: Xagutxo batzuekin
Zure elkarrizketa
irakurri dut bart,
eta gauza askoren
harridura daukat.
Sailkapen bat badago
artzain klaseentzat,
zuzena apaizentzat
artzainentzat hainbat,
eta erantzuna da;
bakoitzetik zenbat?
Belgikar bi: erregea eta Merckx
»Hantxe ezagutu nituen flandestarrak eta waloiak. Eta euren arteko gatazka. Nik flandestarrak nituen lagunik handienak. Ez nekien flandeseraz eta frantsesez mintzatzen ginen. Baina han ibiltzen ziren, 'horiek waloiak dira' eta hau eta hura. Ikusiezina zioten elkarri. Ikusiezin pertsonala baino, eztabaida gogoa. Orduko denboretan entzun nuen gauza bat oso polita: 'Belgikarrak bi bakarrik daude: erregea... eta Merckx! Besteak dira edo flandestarrak, edo waloiak!'.»
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Lander Arbelaitz Mitxelena
Azkenak
2024-11-24
Lurdes Fernandez Irisarri
Funtsezkoa jendea da
Mundu-mailan antifeministak eta arrazistak diren gorroto-diskurtsoak larriki areagotzen ari diren testuinguruan bizi gara. Mundu zabalean sare sozialek zein agenda
politikoek txertatzen dituzte eskuin-muturreko narratibak. Arrazismoa eta antifeminismoa tokian tokiko... [+]
2024-11-23
Ioritz Gonzalez Lertxundi
Lanbroa
Askotan gertatu izan zait etxetik lanbroari so egon ostean, blai bukatuko dudala jakin arren, aterkirik ez hartzea. Zergatik ote? Beharbada, aterkia hartzeko gogorik eza? Beharbada, bustiko ez naizen itxaropena? Kontuak kontu, ondorioa beti berbera izan da. Esaerak dio, euri... [+]
Euskaraz bizitzeko, Euskararen Errepublika
Gogoan daukat, 16 urterekin, Bergarako epaitegi aurrean egindako euskararen aldeko elkarretaratze batean identifikatu ninduela Ertzaintzak lehen aldiz. Euskal Herrian epaitegiak euskalduntzeko aldarria zilegi zela pentsatzen genuen, baina, orduan ere, faltako zen baimenen bat,... [+]
2024-11-23
iametza
21. #Euskarabildua24 hausnarketa: Miren Berasategi eta Maider Likonarekin
MULTIMEDIA - Hodeia ez da existitzen
2024-11-22
Estitxu Eizagirre
Amillubi proiektuak lehen urtea ospatuko du abenduaren 1ean
Zestoako Iraeta auzoko Amilibia baserria eta lurra kolektibizatzeko 100.000 euro batzea falta du Amillubi proiektuak, lehen urte honetan 290.000 euro eskuratu baititu. Biolurrek abiatutako proiektu agroekologiko honek dagoeneko jarri du lurra martxan, sektorearen beharrei... [+]
2024-11-22
Xabier Letona Biteri
Gazako %36 guztiz suntsitu dute, base militarrekin lurraldearen kontrola segurtatzeko
Forensic Architecture erakundearen ondorioetakoa da hori, ikusita Israelgo Armadak nola antolatu duen Gazaren egungo kontrola. Suntsiketa maila hori bakarrik litzateke Gazaren kontrola segurtatzeko, zeren eta, berez, txikitze maila askoz handiagoa da lurraldearen gainerako... [+]
2024-11-22
Andoni Burguete
Etekin egarriak itotzen duenean
Tanta hotzak Valentzian eragindako hondamendiak irudi lazgarriak utzi dizkigu; batetik, izan dituen berehalako ondorioengatik, eta, bestetik, nolako etorkizuna datorkigun aurreratu digulako: halako fenomeno klimatiko muturrekoak gero eta ugariagoak eta larriagoak izango direla,... [+]
Planifikatzen ez duen Nafarroako Energia Planaren kontra alegatu dugu
Nafarroako Energia Planaren eguneraketa oharkabean igaro da. Nafarroako Gobernuak jendaurrean jarri zuen, eta, alegazioak aurkezteko epea amaituta, gobernuko arduradun bakar batek ere ez digu azaldu herritarroi zertan oinarritzen diren bere proposamenak.
Gobernuak aurkeztu... [+]
2024-11-22
ARGIA
Languneko zuzendari Lohitzune Txarola
“Hizkuntza gutxituen pisu ekonomiko eta estrategikoa aldarrikatu nahi du Langunek”
Azaroaren 26an eta 27an, Langune Euskal Herriko Hizkuntza Industrien Elkarteak eta FUEN Federal Union of European Nationalities erakundeak antolatuta, ‘Hizkuntzen irabazia. Benefits of language industry in the economy’ kongresua egingo da Donostiako Kursaalean. Han... [+]
2024-11-22
Estitxu Eizagirre
Biriatuko Arbolaren Besta hemen da
Azaroaren 23an egingo dute tokiko arbola, fruitondo eta landare ekoizleen azoka. Horrez gain, egitarau oso indartsua prestatu dute 22 arratsaldetik hasita 23 iluntzera arte: bioaniztasunari buruzko mahai-ingurua, sagarrari buruzko mintzaldia, "Nor dabil basoan?"... [+]
2024-11-22
Onintza Irureta Azkune
Euskarazko testuak ahots bihurtzen dituen patrikako gailu inteligentea merkaturatu dute
Lup izeneko gailuak testuak ahots bihurtzen ditu adimen artifizialari esker. Hainbat hizkuntza bihurtzeko gaitasuna dauka. Teknologia gutxiko gailua da, hain zuzen aurrerapen teknologikoetatik urrun dagoen jendeari balio diezaion. Ikusmen arazoak dituztenentzat sortu eta... [+]
2024-11-22
Antxeta Irratia
“Feministon aurkako oldarraldia” gelditzeko indarrak batu dituzte Lizuniagan
Udan izandako indarkeria kasuen gorakada batetik, eta hainbat gizonezkok mugimendu feministak antolaturiko ekitaldiak boikotatu dituztela bestetik, Bortziriak, Xareta, Azkain, Bertizarana, Malerreka eta Baztango mugimendu feministek, erakunde publikoen konpromiso irmoa exijitu... [+]
2024-11-22
Gedar
Espainiako Gobernuak ez ditu harremanak apurtu Elbit Systems armagintza-enpresa sionistarekin
Espainiako Defentsa Ministerioaren 6 milioi euroko esleipen publikoak jaso ditu aurten enpresak. Margarita Robles ministroaren arabera, urriaren 7tik ez diote "armarik saldu edo erosi Israelgo Estatuari", baina indarrean zeuden kontratuei eutsi diete. Elbit Systemsek... [+]
2024-11-22
Joan Mari Beloki
Errusofobia lehen eta orain (II)
Sobietar Batasuna desagertu zenetik errusofobia handituz joan da. NBEko Segurtasun Kontseiluaren 2002ko segurtasun kontzeptua oso argia da, eta planetaren segurtasun eta egonkortasunak AEBei erronka egiteko asmorik ez duen estatuen menpe egon behar dutela adierazten du. AEBei... [+]
Eguneraketa berriak daude