ARGIA 2.000. zenbakira iritsi den honetan, ezer baino lehenago zorionik beroenak eman nahi dizkiet hori posible egin duten guztiei, eta, era berean, aurrerabidean adoretsu eta kementsu jarraitzea opa diet aitzindari izaten jarraitzen duen astekaria egiten duten guztiei. Urtebete eskas pasatu da Eusko Legebiltzarrak Ararteko hautatu ninduenetik, eta egokia iruditzen zait, urtemugaren ikuspegitik, buru nauen Ararteko erakundeari buruzko -eta, oro har, horrek eredu duen Ombudsmanari buruzko- hausnarketa labur bat egitea. Dakizuenez, euskal administrazioen jarduera aztertzea da bere eginkizun nagusia, herritarrek aurkeztutako kexak bideratuz, aztertutako jarduerak legearekin eta giza eskubideekin bat egin duen ebatziz. Baina hori ez da Arartekoaren eginbehar bakarra, giza eskubideen aldeko babes eta berme erakundetzat jotzen baitu legeak, eta horretarako hainbat tresna jartzen baititu bere eskura: gomendioak, proposamenak, txostenak, eta abar. Dena dela, Arartekoaren ebazpenak ez dira bete beharrekoak, baina horrek, nire ustez, badu alderdi positiborik. Batetik, oso ondo argudiatu behar ditugu gure jarrerak, hitzaren bidez konbentzitu behar baitugu. Bestetik, aginpide morala auctoritas delakoa lantzera behartuta gaude, bai eta sinesgarritasun ahalik eta handiena edukitzera ere.

Hein horretan, garrantzitsua iruditzen zait giza eskubideen aldeko kultura landuko duen esparrua indartzea, zeinak esparru politikotik ondo bereizia egon beharko baitu, lehen aipatu dugun sinesgarritasunaren mesedetan. Demokrazia modernoa esparru desberdinek osatzen duten sistema konplexu baten bilakaera dinamikoa dela esango nuke. Sistema horretan esparru politikoa ardatz nagusia da, non alderdi politiko desberdinen proiektuak eta ibilbideak kontrajartzen diren herritarren aurrean, baina, halaber, inportantea da gizarte zibila indartsua izatea eta gizarte erakundeen bidez ongi antolatuta egotea, gizarte eskariak egokiro bideratzeko. Ombudsman erakundeak, berriz, hirugarren esparru batean daudelakoan nago, eta beren nortasuna eta jarduera hor landu beharko lituzkete, gizarte erakundeekin elkarlanean arituz, baina horiekin nahastu gabe; administrazioekin ikuskaritza eta aldi berean bulkada lana eginez; legebiltzar taldeei egiten den guztiaren berri emanez… Edonola ere, Ombudsmanen ipar izarra demokraziaren kalitatea etengabe hobetzea da, herritar guztiek giza eskubideak gero eta babestuago izan ditzaten, bai funtsezkoak direnak -bizitza, duintasuna, askatasuna, berdintasuna, integritate fisiko eta morala…-, bai eta "estatu soziala" kontzeptuarekin lotuta daudenak ere -hezkuntza, osasun zerbitzua, autonomiarik ez duten ezindu eta adinekoentzako zerbitzuak eta abar-. Ez ditut aipatu gabe utzi nahi sistema demokratikoaren bilakaeran berrienak diren eskubideak, ingurugiro egoki bat izatekoa edo datu pertsonalen babesa.

Euskal Herrian saihestezina da hizkuntza eskubideez hitz egitea. Bi hizkuntza ofizial dituen herri batean herritar guztiak kontent edukiko dituen hizkuntza politika egokitzea ez da batere erraza, are gutxiago bi hizkuntzetako bat hiltzorian egon denean eta egoera oso ahulean eta gutxituan dagoenean egun. Alor honetan jasotzen ditugun kexak kasuan kasuko zirkunstantzia guztiak kontuan hartuz baloratzen ditugu, jokoan dauden eskubideak neurtuz, beti ere euskal hiztunen eskubideak gerizatuz, baita administrazioaren elebitasunari buruzko erabakiren bat zalantzan jartzen dugunean ere. Argi daukat, edonola ere, euskal hiztunen eskubideak behar bezala bermatzeko -bai eta, halaber, euskara kultura ondare gisa babesteko ere- bi helburu erdietsi behar direla geroari begira: batetik, EAEko herritar guztiek hizkuntza ofizial biak jakin behar dituzte, eta, bestetik, euskararen erabilera indartu, zabaldu eta sustatu egin behar da. Hori guztia, euskal erakunde politikoek eragin behar dute, noski, bai eta gizarte erakundeek ere. Eta, jakina, aski definitu gabeko hirugarren esparruan diharduen Arartekoak ere badu zer esanik eta zer eginik helburu horiek lortzearren. Gure urteurrena dela eta burutzen ari garen Arartekoaren jarduera programak zehaztuko ditu gure egitekoak.