Instrumentuen sendagileak


2021eko uztailaren 28an
«Sokazkoen teknikariarekin pasako zaitut" esan digute… Halaxe deitzen diote Donostiako Erviti musika dendan soken limurtzearekin doinu egiten duten musika tresnekin lan egiten duen Jon Galarragari. Ez du bere burua luthiertzat, ez du inor mindu nahi, antza. Dioenez, luthierra sokazkoak konpondu eta egin ere egiten dituen pertsona da. Urtetan, luthierra izateko ikasketa bereziak egin dituena deitzen da horrela. Ez hori bakarrik, "gitarrak egiten dituena ere luthierra da" argitu digu, ofizioaren orotarikotasuna islatu nahian.

Luthier izenak lautea instrumentuan du jatorria. Lautea jatorri arabiarra duen musika instrumentua da, Europako aristokraziak geroago hartu eta musika kultuaren adierazgarri bihurtu zuena. Hasieran edozein musika tresna konpontzen zuenari deitzen zitzaion luthierra. Arotzak eta egurrarekin lan egiten zuen jendea izaten zen lanbide honetan aritzen zena, baina denborarekin profesionalizatu egin ziren eta harizko musika tresnak konpontzen zituztenei baino ez zitzaien hala deitzen.


Pasio barrokodun arotzak

Jon Galarragak txistua, dultzaina eta alboka jotzen ditu; musikaria bada izan, baina ustekabean hasi zen lan honetan. Orain 15 urte ez Euskal Herrian ez Espainian ez zen lan honetan aritzen zenik. Horregatik, dendan saltzen zituzten musika tresnei konponketa txikiak egiten hasi zen. Modu horretan, musika tresnak ez zituzten zertan atzerriko fabriketara bidali. Kontua da, oraindik ere, oso musika tresna gutxi sortzen dela hemen eta gehienak kanpotik ekarri izan dituztela beti. Konponketak egiteko kanpora bidaltzea garesti izaten da oso eta, beraz, halabeharrez lan honetan hasi behar izan zuen. "Gustatu behar zaizu hala ere, eta baita eskua izan ere, artisau arima behar duzu azken batean".

Horretan bat dator Alipio Guinaldo. Guinaldok Jonen tailerraren albo-alboan du berea. Txikitandik Donostian bizi izan den salamancar honek haizezko instrumentuak konpontzen lan egiten du, bai egurrez egindakoak, baita metalezkoak ere. Saxoa ikasteko saiakera egin duen arren, musika ezagupen gutxi duela onartu digu.

Hegazkinen mekaniko eta delineatzaile izateko ikasi zuen berak, baina San Sebastian egun baterako danborrak egiten hasi eta dagoeneko 23 urte daramatza tailerrean lanean. Hiru milioi pezeta balio duen fagota eskuetan hartu gaitu; 15 milioi pezeta balio duenik ere konpondu behar izan du. "Hau musikarien luzakin moduko bat da. Izugarri estimatzen dute euren instrumentua eta Formula 1ean ibiltzen direnentzako auto mekanikoa dena gara gu eurentzat", kontatu digu barre artean. Euskadiko Gazte Orkestrakoek, aurten Txinara egin duten bidaiara joan aurretik, zorte ona opa ziezaieten eskatu omen zieten. "Zer egingo dugu zuen laguntzarik gabe?" galdera eginda joan ziren hara.


Mekanika arte bihurtzen denean

Askotan, musika tresnak fabrikatik ekarri eta puntuan jartzea izaten da hain zuzen ere egiten duten lana, mekanikoak bailiran: biolinen zubiak martxan jarri, ziriak gogortu, arimak bere lekuan jarri… Lehen sorospen horiek ikastera, Bartzelonako lantegi batetara bidali zuten Jon Galarraga. Pixkanaka konplexutasun handiagoko gauzak eskatzen hasi zitzaizkion dendan eta orduan Alemaniara egin zuen bidaia, bertan nola lan egiten zuten ikustera. Han sokazko instrumentuen fabrikazio prozesu osoa ezagutu zuen. Hori izan da bere eskola, eta baita Alipio Guinaldorena ere.

Eurak hasi zirenean ez zen orain diren luthier eskolen antzekorik, ez Euskal Herrian behintzat. Praktikak egin ditu maisu. Are gehiago, Guinaldo maisu ez, irakasle ere egin da. Musikenen irakasten die egun, musikako goi zikloa egiten ari direnei nola zaindu euren instrumentuak. Instrumentuen mekanika eta mantenua da ikasgaiaren izen teknikoa eta derrigorrezko ikasgaia da gainera etorkizunean musikari profesional izango direnentzat. Asmoa musikariek euren instrumentuek izaten dituzten kalte txiki horiek euren kasa konpontzen irakastea da, orain artean musikariek ez baitzekiten "zer zen" eskuetan zutena, "behatzak jarri eta jo, besterik ez zuten egiten", dio Guinaldok. Orain, zein pieza dituen, nola muntatzen diren eta soinua zergatik sortzen duen ikasten dute, bere laguntzarekin.


Profesionalen eskasia

Profesional gisa, oso jende gutxi ari da instrumentuak konpontzen Euskal Herrian. Bilboko Juan Crisostomo Arriaga musika kontserbatorioan da Euskal Herriko luthiergintza eskola bakarra. Bertan, hiru urtez fisika akustikoa, matematika eta kimika ikasten dituzte, besteren artean. Patxi Atozki Iruñeko luthierrak hantxe ikasi zituen luthier izateko lehen lezioak. Handik Italiako Cremona hirira jo zuen, luthiergintzan gehiago trebatzeko. Musikaria da bera eta artisautza ere gustuko zuen. Iruñean den antzineko tailer batean ari zen lanean, musikarekin zuen afizioak ofizio hau aukeratzea erabaki zuenean.

Ikasketa horiek beharrezko ikusten ditu berak, baita biolina jotzen jakitea ere, gutxienez, biolinaren soinua ezagutzea. Hori gabe, zail egiten zaio hainbat konponketa egin daitezkeela sinestea. Italiako esperientzia ere oso lagungarri izan zitzaiola nabarmendu du, han luthier asko ezagutu baitzuen eskolan eta lantegi batean ere aritu zen Stradivarius eta beste maisu handien sehaska den hirian, sekretu txikiak ikasten.


Kalitatea vs kalitatea

"Orain 40 biolin egin eta gutxi gorabehera gehienak dezenteak izaten dira. Kalitatea estandarra izaten da. Lehen ez zen ziurtasun hori izaten, baina 40 horietarik bat ona irten eta paregabea izaten zen. Hori da diferentzia", dio Jon Galarragak. Hala ere, instrumentu zaharrei dutena baino balio handiagoa ematen zaiela uste du.

Orain ere badira eskuz lan egiten jarraitzen dutenak, baina kapritxozko pieza moduan egiten dituzte instrumentu horiek eta prezioa ez da konpetitiboa izaten gainera. Horietako bat da Atozki iruindarra. Atozkik ere, Ervitikoek bezala, konponketak egiten ditu batez ere, baina gustuz harizkoak zaharberritzen aritzen da. Urtean pare bat biolin ere eraikitzen ditu eta baita saldu ere. Hala ere, onartzen du hauen prezioa ez dela batere lehiakorra egungo merkatuan.

Egurrezko instrumentuen munduan, onak artesanalak izaten jarraitzen dute, profesional hauen arabera. Euren ustez makinek ezingo dute eskuen lana ordezkatu, ez behintzat kalitatezko soinu bat lortu nahi bada. Teknologia berriekin eta teknika modernoekin, gauzak erraz konpontzen direla onartzen dute, baina instrumentuek eskatzen duten mimorik ez diete ematen.


Eskola baten beharra

Egile batzuek ez dituzte euren sekretuak ezagutzera eman nahi. Hori ulertzea kosta egiten zaie elkarrizketatu ditugun artisau hauei, horregatik, tailerrera doan edozeini, dakizkiten guztiak erakusten dizkiote.

Langileok argitu digutenez, atzerritar asko etortzen da bere burua laguntzaile bezala eskaintzera. Bertakorik apenas. Bertakoek gainera, kanpora jo behar izaten dute lehenago edo beranduago, ofizioaren ikasteko. Musikari gero eta gehiago izanik, teknikari gehiago ere beharko dira eta, horrenbestez, Euskal Herriko musika konpontzaile eskola on baten hutsunea sumatzen dute.

Cremona Luthierren sehaska
Cremonan bildu ziren talenturik handienak. Hiru dinastia izan ziren: Amati, Guarneri eta Stradivarius. Zalantzarik gabe, azken hauek izan dira denetan handienak. Stradivarius familiaren lana, luthiergintzari dagokionean, mugarritzat hartzen dute askok. Familia hark sekretuak, baina, hilobira eraman zituen eta ordutik ez du inork halako izen eta osperik izan, ez eta haiek asmatutakoen errezetarik berreskuratu. Hori bai, haiek egindako biolinak ez ditu inork ahazten, are gutxiago enkanteetan horiekin aberasten direnek.

Ofizioa arte

Errenazimenduan hasi zen luthierren lana garrantzia hartzen. Bi arrazoi nagusi dira: bata, ordura arte, ahotsak zuela garrantzia konposizio musikaletan eta instrumentuek lagundu baino ez zutela egiten. Orduan hasi zen musika instrumentala ere indarra hartzen eta ondorioz luthierren lana beharrezko bihurtzen. XVII. eta XVIII. mendeetan ofizioa arte bihurtu zen. Ospe handia hartu zuten luthierrek eta eskola eta talentu asko sortu zen; batez ere, Espainian, Alemanian, Frantzian eta Italian.


Azkenak
Elena Barrena, irakasle eta historialarien erreferentea

Gipuzkoako sorrera prozesuari buruzko bere doktore tesia aitzindaria izan zen, lurralde historikoen bilakaera ulertzeko. Deustuko Unibertsitateko irakaslea, historialari askorentzat eredu izan da bere lan egiteko eta irakasteko modua. Igande honetan hil da Elena Barrena Osoro... [+]


Gernikako gaztetxe zaharra hartu dute berriro, itxi eta hamar urtera

Gernikako "gazte langileen interes eta beharrei" erantzungo dien proiektu bat martxan jarriko duela adierazi du Egurre Gazte Asanbladak. Eraikina duela hamar urte itxi zuten, eta salatu dute Gernikako Udalak hiru legegintzaldi daramatzala esanez liburutegi bat jarriko... [+]


Mario Vargas Llosa idazlea eta Literaturaren Nobel sariduna zendu da

89 urterekin hil da, Liman, eta idazle perutarraren seme-alabek eman dute haren heriotzaren berri. Gaztelaniazko literaturaren egilerik ospetsuenetakoa izan zen, eta 1960ko eta 1970eko hamarkadetan Latinoamerikan literaturak izan zuen loraldian paper garrantzitsua jokatu zuen... [+]


2025-04-14 | ARGIA
Gabriel Arestiren “izaera komunista” azpimarratu dute, bere heriotzaren 50. urteurrena kari

Euskal Herriko Kontseilu Sozialistak (EHKS) antolatuta, egun osoko jardunaldia egin dute igandean, Bilboko Campos Eliseos antzokian. Hainbat hitzaldik osatu dute egitaraua, eta jardnualdia amaitzeko Bigarrenez Aresti etorkizunaren aurrean antzezlana estreinatu dute.


Daniel Noboa eskuindarra gailendu da Ekuadorko hauteskundeetan, eta oposizioak iruzurra salatu du

Bozen lehen itzulian pare-parean geratu ostean, inkesta gehienek aurreikusten zutena baino tarte handiagoa atera dio egungo presidenteak Luisa González hautagai correistari. Oposizioak "iruzurra" salatu eta botoak berriz zenbatzea eskatu du.


Analisia
Balantzaka gerrarantz

Gure amak beti esaten du: “Ez dut sekula ulertu zergatik gertatu zen Lehen Mundu Gerra”. Ez dio batere zentzurik harrapatzen. Ez du ulertzen zergatik inplikatu ziren Europako potentzia zaharrak halako basakeria batean eta ez zaio buruan sartzen nola konbentzitu... [+]


‘Oztopoen gainetik askatasunera’: Ernaik manifestaziora deitu du apirilaren 17an

Adierazpen askatasuna aldarrikatzeko eta "eskuin erreakzionarioaren ofentsibari aurre egiteko" batuko dira. Egun horretarako Euskal Preso Politikoen alde antolatua zuten hitzaldia eta ekitaldia salatu du UPNk, eta hura zelatatzeko agindu du Espainiako Audientzia... [+]


Lau maki, 1947 eta 1948 urteetan Donostian erailak

Maki gerrillari antifrankistek Euskal Herrian ez zuten presentzia bereziki nabarmena izan, baina batzuk pasatu ziren, baita erregimenaren errepresio bortitza pairatu ere. Guardia Zibilak hiru hil zituen Ibaetan 1947an eta bat Zubietan 1948an, ahaztuta badaude ere.


2025-04-14 | Uriola.eus
Gerra finantzatzeari uko egiteko zerga desobedientziaren ekimena abian da

Ekimenak bakea eta justizia soziala sustatzeko proiektuak finantzatzea du helburu. Sustatzaile diren gizarte mugimenduek mezu argi bat bidali diete gobernuei eta armagintza industriari: "Ez dugu gerraren konplize izan nahi".


Analisia
Mikrofonoak antzokietan

"Eskatu txanda eta egingo dugu bat zurekin", esan dio estudioetatik ari den esatari prestu eta animatuak Bilboko kaleetan dabilen berriemaile gazteari. Aurkezlea entzuleei zuzendu zaie segituan. "Bien bitartean, Iruñera goaz...". Han zabaldu dute linea... [+]


Jardin bat zuretzat, Hipatia

Hainbat lorpen kolektiboan soilik egin daitezkeela esaten denean, lerro artean joan ohi da behin kolektiboan pentsatu, gogoetatu eta eztabaidatu ondotik heldu ohi direla, heltzekotan. Baina zerbait lortzeko, ezinbestekoa da pentsatzen jartzea. Ez baitira gauzak besterik gabe... [+]


Euskal armagintza industria eztabaidagai (I)
Industria militarrari buruz Jaurlaritzak eta Zedarriak enpresari foroak planteatutako eztabaida irekitzen

Urtearen hasieran, Zedarriak taldeak "defentsaren" industriari buruzko "eztabaida irekitzearen" alde egin zuen publikoki (baita nuklearrari buruz ere), eta Eusko Jaurlaritzak berehala egin du bat horrekin. Lehenik, Mikel Torres lehendakariorde eta Ekonomia... [+]


Semaforoa gorri, etsaien engainagarri

Gaur aurkezten dugun intsektuaren izen zientifikoak, besteak beste, bi gauza azaltzen dizkigu: alde batetik, gorria dela (ez erabat) eta ez duela hegorik. Okerrak ez dira biak ala biak, baina gorria ez da bere kolorazio bakarra, eta hegoak ere izan baditu, baina beraien tamaina... [+]


2025-04-14 | Jakoba Errekondo
Bizi Baratzearen lurreko ekosistema oparoa

Apirilak asaba zaharrengana garamatza. Apirila urte osoaren gakoa izango da. Lurrak antolatzea, ongarriketa osatzea, haziak plantatzea, pardak, makilak, sareak, lokarriak atontzea… Hamaikatxo lan bada, sasoi berrirako urratsik handiena, gero uda eta udazkena azkurriz eta... [+]


Eguneraketa berriak daude