Frantzian eta Holandan egindako azken erreferendumaren emaitzek, Bruselatik bultzaturiko Europako Batasun proiektuaren porrota eragin dute. Bigarren egitasmo baten esistentzia ezak, batetik, Nizako tratatuan gelditurik uzten ditu gauzak eta bestetik, krisi egoera honetatik libratzeko derrigortzen du aprobatu gabeko testuaren hausnarketa berri bat egitea eta proposamenak bideratzea.

Asko hitz egin da herrialde bakoitzaren barruko eta sakoneko arrazoien inguruan, hiritarren erabakian pisuzkoa izan den elementuari buruz, hots, krisi politikoa Frantzian, Europa erdialdeko langabezia, euroaren ezarpenaren ondorioz sortutako erosteko ahalmenaren galera. Are gehiago, inmigrazioaren arazoa eta Turkia Batasunean sartzeko posibilitatea, ezezko botoaren aldeko elementua ere ikusi dutenak badira. Bestetik, esan behar da, baiezkoa bozkatu dutenen artean arrazoitzeko argudioak askoz ere zailagoak direla. Hauen artean genituzke Europaren egungo ereduaren apustua egiten dutenak, beraien alderdien aginduari jarraitzen diotenak edota Itun honi ezezkoa emateak Europa krisi egoera batean murgiltzea dela ikusten dutenak.

Egia esan, aurreko guztiaz zerbait badago. Orain, Frantziak barne politikaren aldaketan oinarritu du krisi horri emandako soluzioa. Horrela, Dominique de Villepin-en lehen ministroaren izendapenak eta Nicolas Sarkozy exekutibo berrian sartzeak, 2007. urteko hauteskundeen ikusmira izango lukete, non Jacques Chiracek ez diola lehendakaritzari muzin egiten dirudien. Hau dela eta, beste elementu batzuk tratatu gabe geratu dira, hor dugu, adibidez, klase politikoaren eta hiritarren artean sortutako haustura eta arazo honi irtenbide bat bilatu ez izana, hau da, Sarkozy une honetan Frantziako politikorik baloratuena dela jakinik, proiektuaren buru izendatu ez izana.

Europako Batasunari begiratzen badiogu, azken neurri hauek ez dute prozesuari eginiko salaketa eztabaidan ipini, hots, Batasunaren baitan argitasun falta dago oro har, eta parte-hartzea eta demokrazia eskasa da. Kontziente eta jakitun naiz, behin eta berriz egiten den egungo markoaren justifikazio instituzionalaz, eta hauteskunde batean oinarritutako ereduaren funtzionamendu bidez aukeratutako Europako Parlamentuaz. Egia da, baina ez da egia txikiagoa europar hiritarrek azaltzen duten pertzepzioa. Alegia, hiritarrak oso urrun sentitzen dira eztabaidatzen ari den guztiaz.

Badago garrantzia gutxiago ez duen beste kontu bat. Europar hiritarrek bere kezka azaldu dute Europako Batasunak ongizatea nolatan onartuko duen eta zein neurritan hartuko duen bere gain. Egoera ez da pozgarria, ezta herritarren adorea ere. Alemaniako krisi orokorrak hori adierazten digu, Frantzian bezala, non Jean-Pierre Raffarinek berak datu berri bat eman zuen bere kargua Chirac lehendakariaren esku uztean, Itunaren bozketa eguna aurretik. Honek adieraziko luke lehen ministro frantsesaren onarpen ezak zerikusi gehiago zuela bere neurri ekonomikoarekin, erreferendumarekin baino, azken hau guztiaren akabera izanik.

Eta ez dugu ahaztu behar Europako lehendakaritza Tony Blairren esku geratzen dela, zeini datu ekonomikoek berraukeraketa ziurtatu ziotela dirudien.

Europako herrialde bakoitzaren bilakaera ezberdinaren barruan ongizatearen estatuak baditu 100 urte. Borroka eta lan askoren ondoren, urte askoren buruan eskubide batzuk lortu ziren eta hiritarrak ez daude prest horiei uko egiteko eta are gutxiago burokraziaren eta Bolkestein delakoaren proposamenaren mehatxupean galtzeko, Europan lanaren erregularizazio eza ekarriko duena finean.

Frantsesek horrela ulertu dute 35 orduko lanaldia galdu edo Mendekoste eguna lan eguna bihurtu ondoren. Sindikatuak beren aldetik joan dira eta hiritarrek alderdi errebindikatiboenaren alde apustu egin dute -ekintza bateraturik mantendu ez arren- Gobernuarekin txikizka dabiltzan zenbait sindikatuen aurka jarriz. Ahaztu gabe, gizarte mobilizazio ikaragarria Porto Alegreko topaketen esloganaren inguruan: "Beste mundu bat eraiki ahal da".

Prozesua berregokitu beharko da. Eta ez azaleko itxuraldaketaz edo makilajeaz bakarrik, beharrezkoa izango da hiritarren ongizateaz hitz egitea merkatu libreaz baino. Horregatik, ziurrenik denok ongizatearen alde borroka egin beharko dugu eta ez hainbeste hilabete bukaerara iristeko arazoaz.