«Entrenamendua gogorra izan da baina horren emaitzak orain jasotzen ari naiz. Duela hiru urte nabari zen, joan den urtean asko hobetu nintzen eta aurtengoa gorena izan da. Beraz, ez da urte batetik bestera gertatutako gauza, baizik eta zazpi urtetan landutako emaitzak jasotzea». Miguel Indurainen hitzak dira, 1991n bere lehen Tourra eskuratu eta berehala ARGIAk jasotakoak.

Urtetan landutako emaitza izan zen, halaber Euskaldunon Egunkaria. Euskara hutsezko egunkariak hobe zukeen bide ordeka topatu izan balu. «Ni mendian ez nago denbora ateratzeko, baizik eta daukadana mantentzeko» zioen Atarrabiako txapeldunak. Eta Egunkariari ere maldan gora eustea egokitu zitzaion. Lehen mailako mendateak Joseba Arregi Kultur sailburuaren izena zeraman. Beste euskarazko egunkari bat egin behar zela zioten, diru-laguntzak ukatu zizkioten 1990eko abendutik kaleratzen zenari... Joxemi Zumalabek bere haserrea agertu zuen alboko orrian jaso dugun artikuluan. Jaurlaritzak ezertxo ere eman ez zuela salatzen zuen, Egunkariaren alde dena eman zuenak. 1993an hil zen Zumalabe minbiziak jota.


Ordura arte kurbaz betetako mendatea pasa behar zuten Donostiatik Iruñera edo alderantziz Iruñetik Donostiara joan nahi zutenek. Baina Leizarango ingurua hondatuko zuen autobia ez zen askorentzat irtenbide egokia. Erokeria zela zioen berdez jantzitako eguzkiak.

Erokeria zen askorentzat soldadutzara joatea ere. Eta intsumisioaren hautua egin zuten lehen ausartek kartzela jaso zuten ordainetan. Zorionez, hurrengo urtetan intsumitu deklaratuko ziren guztientzat ziegarik ez zegoen kartzeletan. Eta gero eta garbiago zuen gizarteak gazteak ez zituela zerbitzu militarrean ikusi nahi; are garbiago, ziurrenik, atzerrira begiratuta. Balkanetako sarraskiez gain, Golkoko Gerrak bete zituen nazioarteko kronikak: «Gerrak aurrera darrai -zioen Xabier Letonak 1991ko urtarrilean-, hasi laster hasi zen, amaitu auskalo. Irak suntsituko dute, baina 'Desertuko Ekaitzak' eraiki dezakeen 'bakea' sumendiaren gainean eraikitakoa da».

Bost urte hauen amaieran, gurean behintzat, hainbat sumendi itzali ziren. Jaurlaritzak, batetik, AEKrekin akordioa sinatu zuen azkenean, eta baita Egunkariarekin ere, diru-laguntza politika berri bat abiatuz. Leizarango autobia ere akordioaren bidetik eraiki zen.


Akordio giro horrek kutsatuta edo auskalo zergatik, Carlos Iturgaitz EAEko PPko idazkari nagusi berriak baieztapen harrigarria egin zuen Aitziber Yarza kazetariaren grabagailuaren aurrean: «Euskotarrok Euskal Herria zazpi probintziek osatzen dutela uste dugu».

1993an izan zen hori eta agian, 1992ko ajeak eragingo zuen Iturgaitzen ondoeza, Sevillako Expoko Curro edota Bartzelonako Joko Olinpikoetako Cobi maskotak toki guztietan ikusteak ez baitzion askori onik egingo. Edo, Corcuera Legearen ondorioak izango ziren beharbada, orduko Espainiako Barne ministroak gure bizitza kameraz kontrolatuko zuela uste baikenuen, George Orwell-ek «Anaia Handia» bezala bataiatu zuen amesgaiztoa egi bihurtuko zela, kontzeptu horrek gerora izango zuen garapenaren ezjakitun.

Realityen uholdea iritsi baino lehen euskaldunon droga telebisiboa lasatarrak izan ziren. 1994ko hondarrean telebistako kronikak zera zioen: «Ez da giro izango Goenkalen, ekainera arte luzatuko baitira lasatarren arteko liskarretatik abiatutako saltsak». Baina zein urtetako ekainera arte?

«Lehen aldiz euskal saskibaloiaren historian, Europako txapelketako finala jokatuko du Taugres Baskoniak hilaren 15ean» irakurri genuen 1994ko martxoan. Bannister «animalia» eta Manel Comas entrenatzailearen urteak ziren. Baina beste protagonista batzuekin, egun, Tauk ere badaki finalera iristen. Hilabete batzuk lehenago, K-2ko gailurrera iritsi ez zirenak Iñurrategi anaiak izan ziren; «Helburu bati ezetz esatera gindoazen; zer demontre! Mendiak itxoin dezake eta guk ere bai» idatzi zuen Felixek. Indurainek, aldiz, ez zion inori itxaron, eta Tourrak irabazten jarraitu zuen.