San Pedroko portuko azken muturrean kotxea utzi, eta Pasai Donibaneko ertzarekin lotzen duen txalupa hartu dugu. Bertako langileak aitortu digu lehen buelta goizeko 6:30ean egin duela, eta beste lagun batekin txandaka aritzen dela gaueko 23:00ak arte. Bi minutuan zeharkatzen du badia, baina sekula ez omen ditu egun bateko zientoka bueltak kontatu, «nahiago ez jakin», dio barrez.

Gidaide turismo zerbitzuko Anek agurtu gaitu. Errenteriako 8 urteko umeekin itsasontziz badia zeharkatuko dute, eta «polizoi» sartu gara ontzi berean. Ontzia Pasai San Pedrorantz abiatu da eta uretatik ikusi dugu San Pedro eliza. Arrantzaleen kofradia eta saltokia agurtu eta Pasai Antxoko portu agintaritza eta kai komertziala ditugu begi aurrean. Zur eta lur geratu dira haurrak ia ukitzeko adina gertu dituzten itsasontzitzarrekin: «Begira, horrek urpekari bat darama!». Eta gidaren hitzetan, gainera, Pasaiako portuak sakonera gutxi izaki neurri ertaineko ontziak baino ez omen ditu hartzen! Lezo parean aztoratu dira haurrak, bakoitzak bere etxea ikustea lortu ez badu ere, eta birziklatzeko zain dagoen txatarra pila desioz begiratu ondoren -aukera utziz gero, ontzitik salto egin eta gustuko tramankuluren bat bilatuko zuten- Pasai Donibaneko ontziola agurtu dute. Agurtu diogunean, benetako agurraz ari gara, eskua astinduz «eee, aguur!»ka egin baitute itzulia, itsasontzi baten Euskal Herritik kanpora bahituta eramango balituzte bezalako pasioarekin, eta noski, itsasgizonen batek agurra itzuli dienero, barrez lehertu dira. Baina benetako emozioa bidaia bukaeran iritsi da, ontziak Pasai Donibane pasa eta itsasorako bidea hartu duenean. Proako haurrek besoak altxa dituzte, gero eta biziagoak diren olatuei euren olatuez erantzuteko. Zenbat eta gora-behera bortitzagoa, garrasi zorrotzagoa haurrek eta denek batera, eskaera bakarra lemazainari: «Azkarrago! Azkarrago!». Platako itsasargiaren parean buelta hartu, eta Senokozulo itsasargiaren keinupean sartu gara berriro San Juango ontziralekuan. «Hamaiketakoa jango dugu!» gose dira haurrak. Gidak aitortu digunez, gertatu izan zaio azalpenak eman bitartean zorabiatzea, baina gaur, zorionez, ez zaizkigu tripak nahasi.


Ordubeteko bueltaxka honen ostean, Donibane barrutik ezagutuko dugu. Otaegi plazan hasiko dugu bidea, Ugarteren eskultura ikusiz. Donibane kalean behera, ezkerrera Arizabalo jauregiak piztuko digu arreta, eta eskuinera, San Juan Bataiatzailea eliza ikusteko parada dugu. 1643an zabaldu zituen ateak, estiloz neoklasiko-barrokoa da eta bertako zaindariaren irudia Juan de Lane eskultore frantsesak egin zuen 1731n.

Berehala, 33. zenbakian, zerra eta mailu hotsak ontziolako leihora darama gure begirada. Ateak beti zabalik ditu tailer honek, eta XVI. mendeko bale txaluparen erreplika nola egiten ari diren ikus dezakegu bertatik bertara (ikus koadroan) eta haritz lurrun sarkorrak tentatuta, barrura sartu gara tailerra eta erakusketa ikustera.

Berriro kanpoan, karrika estu eta bihurriak estaltzen dituen tuneletako batean, 63 zenbakian, Victor Hugoren etxean sartu gara (ikus koadroa). Eta kalean aurrera, historian atzera egin dugu: Lafayette markesak Pasaian lur hartu zuela oroitarazten du ontziraleku pareko plakak, hain justu Ipar Amerikako independentzia gerran parte hartzera zihoala. Aldameneko makurtegia, berriz, Carlo-Magnoren kontra Orreagako gatazkan jardun zutenei esker onez egina da, latinez dioenez: «Cum nostro basconiae populo pro se et sociis suis pasaxe victorius».

Makurtegi ondoko eskaileretan gora, Santa Ana ermitara iritsiko gara. Merezi du arnas estualdiak, goitik badia osoaren ikuspegia irabazteko.

Berriro ontziraleku parera jaitsi eta kalean aurrera herriko plazara iritsiko gara. Badiara irekia dago plaza, eta arrantzaleen etxeak eta arrantzaleei eginiko marmolezko irudiak egingo digute harrera. Kale Nagusian aurrera, Bonantzako Santo Kristo Basilika zurruna aterako zaigu bidera. Kolore arrosak ere gozatzea lortzen ez duen eraikin hotza bera; XVIII. mende erdialdera eraiki zuten eta bi fatxada ditu: bata itsasora begira, bestea Kale Nagusitik ikusten duguna, balio artistiko handiagokoa.

Hemendik aurrera, Santa Isabel gazteluaren murruak pasa eta ibaia itsasoratzen den puntarainoko paseoa egingo dugu, Jaizkibel mendiaren sabelpean. Haitzen gainean doan bideak finisterre txikian sentiaraziko gaitu.

Itzulera kale beretik egin daiteke, edo bestela, informazio panelak ongi zehazten ditu Jaizkibel mendi magaletik, Arrokaundieta parkean barrena berriro alde zaharrera eramango gaituzten mendi bideak. Honezkero gosea egin zaigunez, ez da jatetxe onik falta ahoa urtzeko, eta gaueko 23:00k arteko tartea badugu, txalupa hartuta Pasai San Pedron aparkatutako kotxera iristeko.