Maiztasun hiztegia: XX. mendean gehien idatzitako hitzak
Nork erabiliko du hiztegia? Horixe galdetu diogu hiztegiaren egileetako bati, Mirian Urkiari. Hizkuntzaren alorrean lanean ari direnak dituzte gogoan. Jolasa dirudien CD-ROMak bilaketa mota asko ditu. Lemak eta aldaerak bila daitezke, hau da, hitzaren forma estandarra eta hitz horren aldaerak. Lema eta aldaera horiek modu askotara bila daitezke, hitzaren hasiera moduan, hitzaren bukaera moduan, hitzaren zati bat dela edo berak hitz osoa osatzen duela. Alegia, «zakur» hitza bilatzeko eska dezakegu ala zakur hitzarekin hasitako lema guztiak edo zakur hitzarekin amaitzen diren guztiak. Bertsolariak adibidez, «zale» edo «-tasun» eska ditzake hitz bukaera gisa eta bertsotarako zerrenda oparoa aterako zaio. Bilaketa zehazteko XX. mendea lau garaitan banatuta dago: 1900-1939 -36ko Gerra ere hartzen duena-, 1940-1968 -euskara batua sortu zen artekoa-, 1969-1990 -Euskaltzaindiaren arau eta gomendioak atera bitartekoa- eta 1991-1999 -araugintza berriaren garaia-. Euskalkiak ere aukera daitezke, bizkaieraz, gipuzkeraz, lapurtera-nafarreraz, zubereraz, euskara batuan eta sailkatu gabe daudenetan bilatzeko. Bilaketa mugatuagoetarako generoen sailkapenak ere laguntzen du; hamabost generotan daude banatuta lemak eta aldaerak.
Maiztasun hiztegiak, lema eta aldaeren erabilera maiztasun kopuru soilak emateaz gain, erabilienen sailkapenak ere egiten ditu. Urkiak esan digu nola 250 lema erabilienak corpusaren erdiak diren. Horren arabera euskaraz hiztegi pobrea erabiltzen ote dugun galdetu diogu: «Ez, horrek esan nahi du hitz batzuk oso maiz erabiltzen ditugula eta beste batzuk askoz ere gutxiago». Lema erabilien horietatik, euskara ikasi nahi duetenentzako hasierako hiztegia atera daitekeen galdetu diogu: «250 lema erabilienak corpusaren erdia izateak esan nahi du lema horiek oinarri-oinarrizko elementuak direla, baina kontuz, hiztegi horrekin komunikatzeko gai izango ginatekeela asko esatea da. Gure datu-basea idatzitako dokumentuetatik osatu dugu. 250 lema erabilien horietan ‘ogia’ eta ‘mahaia’ hitzak beharbada ez dira azalduko eta hitz horiek eguneroko bizitzan funtsezkoak dira».
Beraz, 250 lema erabilienak ikasita euskaraz berriketan ez gara moldatuko baina CD honetako hitzekin, atzizkiekin jolasean hasten bagara mila bitxikeria topatuko ditugu.
Maiztasun hiztegiarekin, hitz eta zenbakiekin, jolasean hasi gara eta hainbat proba eginda honelako adibideak topatu ditugu.
Merino 2001. urtean atxilotu zuten, eta dispertsioa jasan du, zigorraren zati handi bat Euskal Herritik kanpoko kartzelatan igaro baitzuen baldintza “zailetan”. Orain, askatasuna berreskuratu du.
Urte berriaren hasierarekin, hainbat zerbitzu eta produkturen prezioetan igoerak izango dira. Elikagaietan, energia fakturetan, udal-zergetan eta etxebizitza gastuetan garestitze nabariak atzemango dira.
Euskal Herria nazio dela aldarrikatzeko ekitaldia egingo dute Donostiako Kursaalean. Astebeteko ekitaldi sorta izango da.
Euskaltzale eta militante gasteiztarra abenduaren 30ean hil da. Gontzal Fontaneda Orille (1943-2024) 1960ko hamarkadan euskarak Gasteizen egin zuen bidearen lekuko eta bidelagun izan zen. 15 urterekin hasi zen euskara ikasten. Euskara ikasteko metodo bat asmatu zuen eta euskara... [+]
Ander Magallon, Mikel Irure eta Xabier Jauregi Metropoli Forala saioan egon dira maskulinitate berrien inguruan mintzatzen.
Getariako etxebizitza batean egin dio eraso, Segurtasun Sailaren arabera. Emakumea astero joaten zen terapia naturaleko kontsultara, eta Ertzaintza ikertzen ari da ea antzeko ekintzen biktima gehiago dauden.
Media.cat-ek egindako azken ikerketak agerian utzi du emakume kazetariek Katalunian jasaten duten sexu-diskriminazioa. Inkestatutako emakumeen %54,4k sexu-jazarpena jasan dutela eta %55,1ek sexu-generoaren araberako jazarpena izan dutela adierazi dute.
Sexu erasoak 1998an hasi ziren, biktimak 13 urte zituenean. 2003an kluba utzi bazuen ere, emakumeak iaz salatu zituen sexu erasoak, Mario Lopezek taldeko entrenatzaile gisa jarraitzen zuela. Orain 18 urteko espetxe-zigorra eskatzen du akusazioak, fiskaltzak baino lau urte... [+]
Hussam Abu Safiya medikua askatzeko eskatu du Osasunaren Mundu Erakundeak, eta bere aldeko kanpaina ere abiatu dute sareetan. Abu Safiya medikua ez da edonor; nazioartean erreferente bihurtu da, berak zuzentzen zuen ospitalearen aurka egindako erasoak kontatzen zituelako.
Garai aproposa izaten da urteburua iraganeko lorpenak goraipatzeko eta, are gehiago, etorkizuneko asmo-usteak aldarrikatzeko. Eta halatsu da Txinan ere, alafede. Bide batez, ez da harrigarria abenduko azken orduetan, aurreikusitako planari aurrea hartuz, Xinjiangeko Urumqi-Yuli... [+]
Urtezahar gauean petardo, bengala, traka, suziri eta bestelako gailu piroteknikoekin jolasean arituko dira asko eta asko aurten ere, horietako ez gutxi adin txikikoak. Eta errepikatuko dira istripuak, suhiltzaileen esku-hartzeak, eta burrunba gordin sufritzen duten ume, adineko... [+]
Suhiltzaileek beste sute bat itzali behar izan zuten abenduaren 27an Zubietako erraustegian.
Badira, garun distiratsua izanik, "zehaztasun gutxiko" definizioekin, gauza bera, beste era batera esanda, aldatzen eta itxuraldatzen adituak direnak. Berea zen, eta hainbat hamarkadatan errepikatu den proiektu in eternum bat izan da. Hasiera batean hori zen hegemoniko... [+]
Bizilagunekin plataformak gogor kritikatu du Donostia 2030eko munduko futbol txapelketaren egoitzetako bat izatea, Marokok, Portugalek eta Espainiak antolatuko duten edizioan. “Hiria munduko mapan kokatzea” eta “lehen mailako kirol ikuskizuna herritarrei... [+]
Nazioarteko ordainpeko streaming plataformetan, Amazon Prime Video eta Netflix izan ziren lehenak euskarazko edukiak eskaintzen, eta orain Max gehitu zaie (2024 arte HBO edo HBO Max izan dena). Pantailak Euskaraz-ek azpidatziak moldatu ditu, eta EITBk bikoizketak eskaini, eta... [+]