Haika-Segi auzia 18/98 makro-sumarioaren barruan dago. Erakunde honetako kideen ustez, auzia Espainiako Estatuak errepresioaren estrategian emandako azken jauzia da. ETAren aurka ekitean, bere helburuekin bat egin dezaketen hainbat sektoreren aurkako estrategia gauzatu du Estatuak. 18/98 sumarioa Estatuaren jazarpenari izaera juridikoa emateko modua da.
Egungo egoera ulertzeko hala ere, gazte bi hauen iritziz komeni da iragana gogoratzea: «Egungo egoeraren aurrekariak Haika eta Segiren aurkako polizia operazioak baino lehenagotik datoz. 1998an, PP Gobernuan zegoela Euskal Herriko Nazio Eraikuntza proiektuan ari ginen mugimendu, talde eta pertsonen aurka jotzen hasi zen. Artean, hainbat eragile politikok gure aurkako jazarpenari nolabaiteko babes juridikoa ematen lagundu zuten, gu ETAren estrategiaren barnean garela argudioa indartuz. Gerora, 2001ean, Haika-Segiko kideen lehen atxiloketak izan ziren, ETAren estrategiaren ildoan ari zirelakoan. Kale borrokaren dinamizatzailetzat jo gintuzten. Hartara, Estatuak bere jo puntuan jarri zituen erakunde honetako kideak».
Nola azalduko zenukete auzia? Zein izan dira epaiketa honen ezaugarriak?
Ibon Meñika. Ezaugarri nagusiak, auzipetuen defentsa urratzeaz gain, norbanakoaren eskubideen gainetik pasatzea eta eskubide kolektibo eta politikoen urratzea izan dira. Adibidea epaiketa bera da: ez da soilik pentsatzeko eta antolatzeko modua urratu, froga zehatzik gabeko epaiketa muntatu dutela baizik. Hainbat delitu burutu omen dugu modu indibidualean, baina ez dute ezein delitu egin izanaren frogarik, eta gainera, kolektibo baten barruan sartu gaituzte. Epaiketa guztiz politikoa da, fiskala eta epaileen helburua erakunde politiko bat suntsitzea da.
Jon Markel Ormazabal. Beste ezaugarria, gutako hainbat kide lau urte espetxean egotea da, epaituak izan gabe. Eta ez dira kasu bakarrak: Gestoretako eta Askatasunako hainbat kidek urte asko daramate barruan epaitu gabe, datozen epaiketak ere inongo berme juridikorik gabe burutuko dituzte.
Epaiketa burutu ahala auzipetuak aske geratu dira. Zeri erantzuten dio horrek?
I. Meñika. Epaiketa egin ahala egoera aldatuz joan da. Hasieran 23 ziren barruan, 9 kanpoan, azkenean, hiru txandatan guztiok kalean geratu gara 2 izan ezik. Artean, 6 askatu zituzten lau urte bete zituztelako, jarraian beste 3 lau urte bete ondoren, eta 12 kide azkeneko epaiketa egunean. Abokatuen argudioak kontuan hartuz gero, epaileek onartu beharko lukete ez dutela inolako oinarririk 2 kide hauek espetxean izateko.
19/98 makro-sumarioaren beste ezaugarria da euro-aginduaren bidez garatzen hasi zela, hiru lapurtar gazteren aurka hasi ere. Agindua bertan behera geratu zen borroka eta lana medio, baina artean hiru euro-aginduak aplikatu dira, eta kide batzuk Espainiako Estatura ekarriak izan dira, Araitz Zubimendi Soto del Real-eko espetxean dago gure aurkako akusazio berdinekin. Beraz, gazte asko Estatuen jo puntuan dago, bi Estatuek muntatutako mekanismoak erabiltzen ari dira, Frantziako Estatuak ere rol garrantzitsua jokatzen du errepresioan. Behin-behineko espetxeratzeaz gain, beste mekanismoak indarrean daude. Eneko Aizpuru ere horien menpe dago.
Artean, Arkaitz Rodriguez eta Aiora Epelde barruan daude...
J. M. Ormazabal. Hauek Fernandez Iradi Susper-ren zerrenda delakoan zeudelakoan espetxeratuta segitzen dute, "Banda armatua"rekin kolaboratzea leporatuta. Harrigarria eta ulergaitza da, epaiketan kide izateagatik epaitu dituzte eta espetxean kolaborazioagatik daude. Espainiako justiziak dioenez, ezin da pertsona bat bi aldiz epaitu ustezko delitu berarengatik.
"Epaiketa irabazi dugu, baina epaia beste gauza bat da", esan du Igor Ortega kideak.
I. Meñika. Bai, bereizketa hori egiten dugu. Epaiketaren ondorioz, Euskal Herriko jendartean epaiketa politikoa dela argi dago, baita eskubide zibil eta politikoak urratu direla ere. Finean, gazte mugimenduen antolamendua moteltzea izan dute helburu, baina hori beharrean kontrakoa lortu dute. Gazteen antolamendua indartu da epaiketen ostean. Segi erakundea ezabatu nahi izan dute, baina antolatzeko unean Segik gazte askoren erreferente izaten segitzen du. Hurrengo belaunaldi gazteak borrokari lotzeko tresna eraginkorra bilakatu da Segi. Horregatik diogu epaiketa irabazi dugula. Alabaina, badakigu epaiketaren arrazoia politikoa dela, eta hori estaltzeko «zigor eredugarria" ezartzen saiatuko dira.
J. M. Ormazabal. Politikoki irabazi dugula diogu, beren helburua Segi erakundea epaitzea zelako. Ordea, Euskal Herriaren ikuspegitik behintzat, Auzitegi Nazionala da uneon epaitua, eta ez 43 gazteak.
Epaiak nola baldintza dezake gazteen geroa edo Segi erakundearena?
J. M. Ormazabal. 43 pertsonen bizitza baldintzatu dezake, baina epaiketak Segi erakundea erreferente dela areago azaleratu du. Ilegalizatuak izan arren, ez gara gizartetik at, errealitateak besterik erakusten du.
I. Meñika. Pertsonalki jasango dugu zigor hori, baina salbuespen egoera honen ondoren Estatuaren zilegitasuna kolokan ipini dugu. Euskal Herriko hainbat sektore auzitegi horren sinesgarritasuna kuestionatzen hasi da. Salbuespen egoera erabiltzen duen auzitegi horrek zein zilegitasun dauka? Euskal Herriko gizartearen zati oso inportante baten ideiak auzipetu dituzte, baina, finean, euren burua epaitu dute.
Maiatzaren 21ean Manifestazioa antolatu duzue Donostian.
J. M. Ormazabal. Manifestazioa ez dugu gazteen aurkako epaiketari begira antolatu soilik. Urtean 200 atxilotzen dituzte, gazteri osoak jasotzen du Estatuaren jazarpena. Manifestatzera deitzeaz gainera, gu eragile politikoen erantzun edo jarrerari begira gaude.
I. Meñika. Printzipioz, manifestazioa abiapuntu baten mugarria izatea nahi dugu. Estatuak azken urteotan ezarritako errepresioaren aurrean Euskal Herriko hainbat sektoreren jarrera eta pentsamoldea berretsi da. Makro-sumario honek euskaldunok martxan gaudela berresteko balio behar du. Euskal herritar moduan geure hautuak sendotu behar ditugu eta norabide horretan aurrerapausoak eman. Hau da, antolatzeko eskubidea garatu eta bermatu behar dugu, eta egiteko horretan harrotasun moduko bat agertu ere bai. Honez gero, Estatuari aski dela esatea ez da nahiko.
J. M. Ormazabal. Alegia, eragile politikoek herri mailan dagoen nahiaren arabera mugitu behar dute. Askotan, beren jarrera sendotzen dute, baina ez dira mugitzen.
Bien bitartean, nola gaindi daiteke zuen ilegalizazioaren egoera?
J. M. Ormazabal. Bi giltza daude. Estatuarena batetik, orain Gobernua PSOEren esku izanda, estrategia aldatu daiteke. Bestetik, beste giltza Euskal Herriak dauka: herri bezala bitarteko propioak garatu behar ditu Estatuaren debekuak eta legediak aldatzeko.
I. Meñika. Bi giltzak uztartuta daude. Estatuak ilegalizazioaren prozesua martxan jarri zuen eta gatazkarekiko zuen jarrera ageri. Baldintza demokratikorik gabeko egoera honetan ezin dugu pentsatu proiektu politiko guztien garapen demokratikoa gauza daitekeenik. Beraz, konponketa moduko bat topatu behar dugu halabeharrez. Estatuak gatazkaren muinera jo behar du, eta zeregin horretan euskal herritarren hitza eta erabakia errespetatu behar ditu. Zentzu horretan, Anoetako Proposamena eta Nazio Eztabaidagunearen ekimenen bidez ilegalizazioaren arazoa soluziobidean jar daiteke.
Zer ekar dezake zuen belaunaldiak legez kanpo geratu ondoren?
J. M. Ormazabal. Polizia operazio guztien eta epaiketa erraldoi honen ondorengo gure lehen nahia egoera aldatzea eta ginen moduan aritzea da. Ilegalizazio egoera gainditzea, alegia.
I. Meñika. Oso une klabean bizi gara Euskal Herrian. Guk baino lehenago beste belaunaldi batek, borrokaren bitartez, gatazkaren muina azaleratu zuen. Borroka dela-eta, gatazkaren parametroak oso gogorrak bihurtu dira, eta batzutan desitxuratuak izan dira. Baina egun, gatazkaren izaera definituagoa badago borroka horiei esker izan da. Orain kontua, bai gure belaunaldiak bai hurrengoak, egoerari erantzuten jakitea da. Hurrengo belaunaldiak ez luke ilegalizazio egoera jasan behar, lan egin behar dugu egoera guztiz antidemokratiko hau bizi ez dezan, ilegalizazio garaia gainditu behar dugu. Horretarako, autodeterminazio eskubidea eta lurraldetasunaren auzia gauzatzeko bide egokienak urratu behar ditugu eta horretan gu baino gazteagoak lagundu.
Nola ikusten duzue zuen eta herri honen geroa?
J. M. Ormazabal. Gazte mugimenduaren geroa marrazten hasia da. Horren adibide ditugu Kukutzan egindako Okupazioaren Aldeko Jardunaldiak, Markinan burutu ziren gazte mugimenduen estrategia topaketak. Segiren azken Batzar Nagusiko leloak horrela dio: "Amuarrainak begi bi, sei ezkailuk hamabi". Etorkizuna dinamikoa da. Kongresuko eztabaida nagusiaren ondoren, XXI. mendeko euskal gazte mugimenduaren ardatz nagusiak aisialdian eta kultur dinamizazioan kokatu ditugu. Tamalez, jai eredua sistemaren arabera garatzen eta indartzen ari da. Hala ere, okupazioaren aldeko mugimendua boom bat izan da Euskal Herrian. Iruñeko Euskal Jai-ren eraistea gogoan. Gure kezka, sistemaren azken oldarraldiak direla-eta, gazteak alienaziotik saihestea da.
I. Meñika. Gazteok kolektibo bat osatzen dugun heinean problematika propioak ditugu, berauek ezagutu eta bizi ditugu. Arazoei irtenbidea guk eman behar diegu, jakina. Arazoak ez ditugu berdin bizitzen guk eta adin nagusiagokoek. Etxebizitzaren arazoa denontzako da larria, baina areago guretzat. Gazte mugimenduaren aniztasuna eta kezkak oso zabalak dira, zoritxarrez, egoera antidemokratikoa eta errepresiboa dela-medio, hauek bigarren planoan geratzen dira, gatazka politikoaren lerro nagusiak nabarmentzen dira. Baina funtsean, etxebizitza, lana, euskara, hezkuntza, aisialdia edo drogo-menpekotasunaren arazoak gazteon problematika eta beharrizanak dira. Segi tresna besterik ez da.
Legez kanpo egonda ere.
J. M. Ormazabal. Joan den irailean, Durangon, gazte mugimendu independentista eta ezkertiarraren kongresuan ilegalizazioa gainditutzat jo genuen. Edozein herritan gazteria lanean ari da. Ilegalizazioak bere kostuak ekarri ditu, baina Segiren egituretan oraindik ere milaka gazte antolatzen dira.
I. Meñika. Segiren jarduera nagusia, gazteon problematika ardatz harturik, gazteontzako proiektu integrala eskaintzea eta garatzea da «Independentzia eta Sozialismoa» helburu, baina aipatu arazoak konpondu nahian. Noski, gatazka politikoa indarrean dagoen heinean, demokraziaren gabeziak arazo horiei irtenbideak aurkitzea oztopatzen du, baina eguneroko lana horiek gainditzea da, gure asmoak horretara zuzenduak dira batez ere.
Segiri leporatu zaion kale borrokaren erantzukizuna atzean geratu da, beraz.
I. Meñika. Hori gazte independentistei ezarri zaigun ikonoa da, etiketa moduko bat. Kale borroka hainbat gazteren espresioa da, ez Segirena. Euskal Herriko gazteria kale borroka baino askoz gehiago da, baina hedabide nagusiek ez dute hori islatu nahi. Epaiketa bitartean hainbat herritan etxeak okupatu dira, lan baldintzak eta errepideetako egoera salatzeko ekimenak egin dira. Ikasle Abertzaleek Zaplasteko Eguna antolatu dute. Ez ikustea edo ez ikusi nahi izateak ez du esan nahi besterik egiten ez denik. Aitzitik, gazteok eremu horietan dugu indar nagusia. Gazteriak egun ekintza hauek burutzen ditu nagusiki.
J. M. Ormazabal. Segi eta kale borrokaren arteko lotura gaindituta dago Euskal Herrian. Epaiketa izan den bitartean ageri denez, Espainiako hedabideek horretan jarraitu dute. Euskal herritarrek, ordea, biak bereizten dituzte.