Eibar: Sasi eta aldapa arteko loria
- Erdal kutsuan bizitzea egotzi diote sarritan, itxura nahasia izatea ere bai. Baina Eibarko herriak hiri izena merezi du, jaiotzatik eman zaiolako, eta mendeen joanean, krisialdi guztien gainetik, Gipuzkoako industrian gailendu eta gainerako esparruetan aditu bihurtu delako. Kale kantoi eta etxe ilunen artean ez da lorerik jaio, baina bertakoek kalera ekarri dituzte Arrate eta ingurukoak.
San Andres Parrokia »oraintsu monumentu izendatu dutena», Arrateko Amaren Basilika eta Azitaingo baseliza, esaterako.
Azitaingo baselizan bizarrik gabeko Jesusen irudia dago. Eibarkoa eta beste bi baino ez daude munduan.
Aldatze, Untzueta eta Isasi-Markeskua dorretxeak aski ezagunak dira artelan handien artean. Aldatze eta Untzueta eskola bihurtu dituzte, Markeskua, berriz, Udako Euskal Unibertsitatearen egoitza da.
Ola horietan jaio zen armagintza, Eibar hiriaren ezaugarri. Jaio eta hazi. Elgoibar eta Soraluzen lehenengo, eskualde osoan gero. Eibarko armagintza ekonomiaren bultzatzaile izan da. XIX. mendetik aurrerakoak izan ditu urte aberatsenak. Eibartar asko jardun zen lan horretan. Horrek erakarrita, kanpotarren harreragune bihurtu zen Eibar eta ondorioz, ezinbestean izan da etxeak eta lantegiak nonahi eraiki beharra.
36ko Gerrako krisiaren ostean susperraldia izan zen arlo orotan. Bizikletak, autoentzako piezak, makinak eta josteko makinak landu zituzten batez ere Deba arroan. Ekonomiako aldaketa horrek eraginda, Eibarko udalak inoizko gizarte eta hirigintza aldaketa jasan zuen orduan. Etorritakoak zenbat, etxeak hainbat. Erreka inguruko lurren mugez haraindiko eremuak hartu zituen hiriak. Orduan sortu ziren Urki, Amaña eta Ipurua auzoak.
Eibarko arma-ekoizpenaren lehen berri idatzia 1482koa da, Medina Sidonia dukeak aginduta bi lonbarda egin omen ziren orduan Eibarren. Hala ere, hirian armagintza lehenago jaio zela uste da.
XVII. mendean asko indartu zen industria-sektore hori, gerrek bultzatuta. 1735ean, Real Compañía Guipuzcoana de Caracas-ek hartu zuen behar horren erantzukizuna. Geroago Compañía de Filipinasek hartu zuen armagintzaren ardura, baina ez zuen luze iraun. Azkenik, 1865. urtean, gremioak betiko galdu ziren eta armaginek men egin zioten kapitalismoari.
Teknika berriek armagintza eraldatu zuten eta tailerdunak, ugazabak ere lehiaren itzalean sortu ziren. Orbea Hermanos, Larrañaga, Anitua y Charola, Gárate y Anitua eta beste hainbat fabrika sortu zen Eibarren. Lehen Mundu Gerran (1914-1919) arma asko agindu zitzaizkion Eibarri baina gerra ostean krisi sakonak hartu zuen herria. Ameriketan arantzelak ezarri zizkieten kanpoko arma guztiei eta ez zegoen Estatu Batuetan armak saltzeko modurik. Horretara, teknologia moldatu eta bestelakoak fabrikatzen hasi ziren. Gárate, Anitua y Cía, Beistegui Hermanos eta Orbea Hermanos fabrikak bizikleta ekoizpenean sartu ziren, esaterako. Olave, Solozabal y Cía enpresan bulegoko altzarietan trebatu ziren. Guztien artean aipagarri izan da gerora Alfa, josteko makinen bidera lerratu baitzen. Eibar inguruko industria erabat aldatu zen eta 1950etik aurrera industria-ekoizpenak arlo asko hartu ditu, gaur arte.
Damaskinatuen edertasuna ikusita, teknika horretan espezializatutako industria sortu zen, eta damaskinatua ez armetan bakarrik, erloju, paparreko orratz, eskumuturreko eta era guztietako apaingarrietan ere erabiltzen hasi zen.
Marrazketa Akademian ikasleak ugaritu ziren eta horregatik 1895ean udalak neskentzako eskola sortzea erabaki zuen. Ordutik eutsi dio bere jardunari eskola honek eta egun pinturaren esparrua jorratzen du batez ere.
Eibarko euskararen inguruan hainbat lan eta liburu argitaratu izan dute Toribio Etxebarriak eta Juan San Martinek. Serafin Basauri eta Imanol Laspiur ere aritu dira gero, Nerea Areta eta Juanan Argoitia ere bai.
Mendebaldeko euskalkiaren Gipuzkoako azpieuskalkiko aldaera da eibartarrera.
1936ra arte herri osoa zen euskalduna ia, baina diktadurak gogor astindu zuen Deba ibaiaren ingurua eta etorkin oldea ere ez zen mesederako izan Eibarko hizkeran.
Nolanahi den, euskararen inguruko kultur mugimendu indartsua sortu zen 60ko hamarkadan Eibarko Klub Deportiboaren, Arrate Kultur Elkartearen eta Eibarko Ikastolaren inguruan eta egun ere hari horri tiraka ari da hiria.
Izan ere, kulturak indar handia du Eibarren. Horren adibide dira urtero otsail-martxo inguruan antolatzen diren antzerki jardunaldiak, nazio osoko hainbat taldek hartzen dute parte horietan. Portale Kultura Etxeko erakusketa aretoan ere eskaintza zabala izaten da beti, hala margolaritzan nola bestelako kultura jardueretan.
Dantzan esaterako, 1958an Juan San Martinek proposatuta, Eibarko Klub Deportiboan artearen eta kulturaren arloko batzordea sortu zen. Bertan dantza indartu zen Gregorio Santa Cruz dantza-maisua arduradun zela. Urte luzez taldeak euskal dantzetan lan handia egin du.
Kirolean ere, bigarren mailako futbol taldearen lanak ez du etenik eta horrez gain, txirrindularitza ere sustraiturik dago oso Eibarren, armagintzaren hasikinetatik bizikletak ekoiztera igaro baitzen Gipuzkoako udala. Eibarko Astelena pilotalekua ere euskal kirolaren topaleku nagusia izan da.
36ko Gerraren ostean erruz hazitako biztanleriak ere behera egin zuen. Baina horiek guztiak gaindituta, erronka berriei erantzun behar izan die Eibarrek. Industrian egin zituen lehen urratsak baina azken urteetan hirugarren sektorea ere landu nahi izan du Eibarrek. Horretara, Eibar Merkataritzagune Irekia elkartea osatu dute, bertako saltokiak suspertzeko asmoz.
1936ko gerrak eragindako krisiari Banco San Sebastianen laguntzaz erantzun zion Alfak eta 1940an Sociedad Anónima Cooperativa Alfa zaharraren ondasunak Maquinas de Coser Alfa, S.A izena hartu zuen. Etengabe hazi zen ordutik eta eraikin berria, Fundizioa (Galdategia), 1953an inauguratu zuten. Mundu osoan, oihartzun handia izan du Alfak.
WikiProject AI Cleanup proiektuari ekin diote Wikipedian: "Adimen Artifizialaren garbiketa", nolabait esatearren. Wikilari boluntarioak momentuz ingelesez, frantsesez eta alemanez hasi dira adimen artifizialaren bidez sortutako materialak detektatu eta (okerrak... [+]
Hainbat eragile antifaxista eta antirrazistak antolatuta, Lo que no te cuentan de Donosti (LQNTCDD) taldearen kontrako elkarretaratzea antolatu dute, datorren astelehenean 20:00etan, Amarako Easo plazan. Telegram kanal horretatik, leku horretan deitua dute asteroko... [+]
2020an birjabetu zuten espazioa Portugaleten, eta horren harira epaituko dituzte bederatzi pertsona azaroaren 5ean. Ostiral honetan manifestaziora deitu dute, 'Okupazioaren kontrako erasoak gelditu' lelopean.
Badok-ek, Berriako musika atariak, 15 urte bete ditu. Bi ekitaldi ezberdin antolatu dituzte urteurrena ospatzeko, bata Hendaian azaroaren 16an eta bestea Durangoko Azokan. Hainbat artista izango dira bertan. Euskal musikaren gaur egungo egoeraren erradiografia txikia ere eskaini... [+]
Asteazken honetan beste 93 biktima aitortu ditu estatuaren eta talde parapolizialen biktimen azterketak egiten dituen Balorazio Batzordeak. Baliabide faltagatik, bere lanarekin aurrera jarraitzeko zailtasunak ere aitortu ditu. Egiari Zor Fundazioak ongi baloratu du batzordearen... [+]
"Alternatiba sozialista indartzera bidean" GKSk eta IAk eztabaidarako, hausnarketarako eta aldarrikapenerako espazioak antolatzeko beharra azpimarratu dute, eta horren baitan antolatu dute Gazte Topagune Sozialista. Ostegunetik hasita igandera arte izango da Altsasun.
Halloween ospatzera gonbidatu zutela esan zion alabak Jaime Altunari eta honek festara joaten utzi zion, baina deseroso sentitu zen. Altunak bere aitari kontatu zion gertaturikoa, eta honek erantzun, eurek ere ospatzen zutela halakorik. Fenomenoa ikertzen urte eta erdi eman dute... [+]
.jpg)
Ingurumen-inpaktuaren berri izateko eta, hurrengo edizioei begira emisioak murrizteko egin du azterketa Lander Crespo klima adituak. Garraioa izan zen Korrikako azken edizioan isurketa gehienen jatorria.
Abdullah Öcalanek, Kurdistango Langileen Alderdiko (PKK) buruzagi espetxeratuak, bere iloba Ömer Öcalanen lehen bisita izan du. Ia lau urtez ukatu dizkiote bisitak, telefono deiak eta kanpoaldearekiko komunikazio oro. Azken 25 urteetan ia erabateko isolamendu... [+]
Enpresek presio handia egin dute azken boladan eta “inbertsio estrategikoak arriskuan egon daitezkeela” mehatxu egin zuten. Iberdrolako presidenteak ordea, zerga honek bere kontuetan “oso gutxi suposatzen duela” adierazi zuen duela aste bi. Bankuen... [+]
Baigorri eta Tafalla herrien arteko senidetzea ospatuko dute asteburuan Baigorrin. 1978an hasi ziren lehen harremanak, baina hautetsien aldaketarekin pixka bat galdu zen ondotik. Haatik, duela hiru urte Tafallakoak berriz Baigorrira hurbildu ziren.
MIÑAN
NORK: Artedrama. Sambou Diaby, Ander Lipus, Eihara Irazusta, Mikel Kaye.
NON: Bilboko Arriaga Antzokian.
NOiz: Urriaren 25ean.
----------------------------------------------
Euskaraz kontatu zuten Ibrahima Baldek eta Amets Arzallusek Miñan 2019an. Bost urte... [+]
Gero eta egoera larriagoan daude munduko oihanak, klima aldaketak ekarritako bero uhin eta lehorteek bultzatzen dituzten suteengatik, bertzeak bertze. Latitude ertain eta borealetan klima jadanik aldatu arren, oihanak orain arte oso guti prestatu ditugu aldaketari, batez ere... [+]
Valentzian denboraleak eragindako hildakoen eta kalteen atzean faktore meteorologiko hutsak daudela pentsatzea inozoegia litzateke. Generalitateak larrialdia nola kudeatu duen salatu du askok, baita multinazionalen negozio egarria lehenetsi dela ere. Eta gune pobreenak kaltetu... [+]
Iragan astean kontatu genizuen etorkizuneko hilerriaz gogoeta prozesua egin dutela Antzuolan, eta protagonista nagusietakoak umeak izan direla, Herri Eskolan heriotzaren bueltan 1980ko hamarkadaz geroztik egiten ari diren lanketaren ildotik. Hain justu, “hainbat urtetan... [+]