Tenplarioak, Izara Santua, Maria Magdalena, merobingioak, Grial Santua… Gai horien inguruko enigmak gustuko badituzu, zortea daukazu; joan zure auzoko liburu dendara eta hantxe aurkituko duzu, hilero-hilero, aipatutakoen edo antzekoen inguruan antolatutako nobela berri bat. The Da Vinci Code duzu ezagunena, baina ez bakarra, ezta lehenengoa ere. Dena dela, badirudi Dan Brownen eleberriaren arrakastak bat baino gehiago bultzatu duela luma zorroztu eta berea idaztera. Are gehiago, garai batean sona handirik gabe argitaratuak izan zirenak berriro kaleratu dira, antzinako sekta ezkutuak eta enparauak eroslearentzat oso erakargarri bihurtu direla ikusita.

The Prophecy (Ángeles y demonios), El Último Catón, La hermandad de la Sábana Santa, Kingdom Come (El Último merovingio), The Book of Q (La conspiración de los herejes), La Biblia de barro… Zerrenda etengabe haziz doa. Badira aldeak batzuen eta besteen artean, noski, baina ia guztiek dituzte ezaugarri komun batzuk. The Da Vinci Codek ezin hobeto laburbiltzen ditu: alde batetik, salmenta kopuru handiak eta literaturaren ikuspegitik kalitate eskasa, salbuespenak salbuespen; edukiei dagokienez, eleberria garai modernoan girotuta dago, baina erlijioarekin eta, zehatzago kristautasunarekin, zerikusia daukaten antzinako gertakarietan dauka abiapuntua. Protagonista bi daude, gizona eta emakumea, badaezpada enigma bat argitzeaz gain beste zerbaiterako denborarik suertatzen den. Sektaren bat ere egoten da, guztiz asmatutakoa batzuetan eta benetakoa baina testuingurutik ateratakoa besteetan; dagoeneko desagertuta dauden sektak «berpiztu» daitezke, edo -Dan Brownek bezala- oraindik existitzen direnak sorrera baino askoz lehenagoko garaian kokatu.


Azkenik, ia ezinbestekoa da Eliza Katolikoa nola edo hala agertzea. Eta ez beti onerako. The Da Vinci Codek, esaterako, hankaz gora jartzen ditu Opus Deiren irudia batik bat eta Elizarena oro har. Azkenik, Vatikanoak eleberriaren aurka hitz egin du Tarsicio Bertone kardenalaren ahotik. Ez erosi, ez irakurri; horra agindua. Bertoneren ustez, Dan Brownen eleberriak helburu gaiztoren bat eduki lezake, erabat zilegia den liburu asko saltzekoaz gain. Eta ezin esan nobela berri hauetako askok goxotasunez darabiltenik Elizaren izena.

Javier Sierra espainiarra La cena secretaren egilea da. Beraren ustez, «eleberri hauek helburu bi dauzkate: batetik, entretenigarriak izatea, eta bestetik zenbait informazio jartzea publiko zabal baten esku. Nik neuk behintzat ez dut Elizari erasotzeko inongo asmorik izan». Sierraren lanak baditu labealdi berri honetako eleberriez bereizten duten hainbat ezaugarri-»hobeto idatzita egotea, esaterako-, baina baditu, era berean, The Da Vinci Codearekiko zenbait kidetza: esaterako, Leonardo da Vinci pertsonaia nagusietako bat da, eta Maria Magdalena historia ofizialak aitortu duena baino askoz pertsonaia garrantzitsuagoa dela ematen du aditzera.


Esan bezala, eleberriok kristautasunaren hastapenetara jotzen dute sarri. Behin baino gehiagotan errepikatzen da, ñabardurak ñabardura, honako argudioa: lehenbiziko kristauen arteko liskarren ondorioz, azkenean Eliza ofizial bilakatu zen lerroak Jesusen benetako irakaspenak estali zituen, emakumeak zokoratuz besteak beste. Nobeletan, agiri zahar baten aurkikuntzak, edo auskalo zerk, sekretu horiek argitara emateko aukera sortzen du, eta orduantxe hasten dira batzuen eta besteen arteko borrokak hori hala izan dadin ala ez.

Hainbeste idazlek ildo bera jorratzea ez da kasualitatea, jakina. Ezagun da lau ebanjelio kanonikoez -hots, ofizialez- gain, ebanjelio apokrifo mordoa dagoela. Berebiziko garrantzia daukate 1948an Egipton aurkitutako ebanjelio gnostikoak, eta agerikoa da aipatzen ari garen eleberrien egileetako askok iturri horiexetatik edan dutela. Rafael Aguirre Deustuko Unibertsitateko Teologia Fakultateko irakasleak dioenez, «ebanjelio gnostikoek erlijioaren oso bestelako ikuspegia ematen dute». Esaterako, horiei esker dakigu hasierako kristau talde askotan emakumeek gerora izango zutena baino garrantzi handiagoa zeukatela. Bestetik, eta Javier Sierraren iritziz, testu hauek argi uzten dute Jesusen jarraitzaile ugarik ez zuela uste erlijioak instituzio baten beharrik zeukanik, nork bere kabuz bizi zezakeela baizik.


The Book of Q eleberrian, protagonistak Q izeneko liburu bat aurkitzen du. Q iturria deritzona existitzen da, izan ere, baina hipotesi hutsa besterik ez da, Rafael Aguirrek dioskunez: «Mateo eta Lukasen ebanjelioetan esaten diren zenbait gauza azaltzeko egin den hipotesia da. Hain zuzen, Jesusek ustez esango zituen gauzen bilduma bat da, baina ezin da ezer frogatu, ez baita agiririk existitzen. Hala ere, ikerlari asko ausartu dira Q iturria eraikitzen, eta saiakera horrek ematen duen Jesusen irudia gizon jakintsu batena da, jendeari zoriontsu bizitzen irakasten diona. Hori guztiz bat dator orain hain zabalduta dagoen new age joera horiekin, alegia, norberaren barne muinean oinarritutako erlijiotasun horrekin».

Hortxe legoke, hain justu, antzinako enigmez hitz egiten duten eleberrien arrakastaren gakoetako bat, Aguirreren ustez: «Elizak, instituzio legez, ospea galdu du; ez dago arimaren kontuetan gidaritza lana egin dezakeen erreferentziarik, eta nork bere bilaketari ekiten dio ahal duen bezala, pare bat liburu irakurriz esaterako». Javier Sierra idazleak, berriz, jendearen jakin gosea aipatu du: «Interesgarria da urtetan zehar esku-eskura egon den informazioa, baina gutxik ezagutzen zuena, orain eleberriei esker zabaltzea. The Da Vinci Code, adibidez, literatur lan modura oso txarra izaki, best seller izatera iritsi da jendeak gehiago jakin nahi duelako gauza hauetaz».