Martxoko hostoak
Hitzaldiak
"Hitzaldietan kontu gutxi argitzen duk liburuetan argitzen ez denik!", entzun diot Cesare Pavese adiskide zaharrari. "Hitzaldi bat idazteko orduan, entzule izango direnen aurpegiak ez ikustea duk okerrena!", esaka ari zait Italo Calvino bere ohiko kortesiarekin.
Bi abisu horiek, ordea, esperantza baten kontrapuntua dute: ematen dituzun hitzaldietan beti egon ohi da hizketa-gaiaz zuk baino gehiago dakien bat, eta Mogelen harako hura aitortzera behartzen zaituena: "Ikaratuko ditut neure opizijokuak, esan daijuedanian topau dodala baserritar abarkadun bat, neuk baino anatomija geijago dakijana".
Bide alternatiboak
Iragan mende hasieran, eta ez da adibide bat besterik, Txomin Agirrek Euskalerria aldizkarian argitaratu zuen Kresala; RIEVen, berriz, Garoa. Aldizkako formatuan, beraz. Horrek izan al zuen eraginik idazkuntzan, kapituluen osaketan, istorioetan ageri diren deskribapen, garapen eta interesguneetan? Eta hori baino inportanteagoa agian, idazleak seguru asko argitaratzen hasi aurretik idatzita izango zuen-eta liburu osoa: irakurleek nola jaso zuten obra? Nola egoten ziren hurrengo alearen zain? Zenbateko tarteak zeuden irakurketa batetik bestera, nola gogoratzen zuten bi edo hiru hilabete lehenago irakurritakoa?
Halaber, aztertzeko dago gerra ondoko kazetaritzaren eta literaturaren arteko harremana, eta, batez ere, batak eta besteak zer nolako elkarren arteko loturak izan zituzten gaiari eta hizkerari dagokionez. Idazleak ziren hartan jardun zuten gehienak, ez kazetariak. Horrek zer ikusi du garai hartako emaitza kulturalekin eta ondoren etorri zen kazetaritzarekin?
Jauzitxoa egin gaurko garaietara, eta hor ikusten ari gara hainbat idazle eta kazetari -edo biak batera direnak- egunero-egunero blog izeneko plazetan iritziak eta iruzkinak argitaratzen, hausnarketa literarioak egiten, dietario literarioei forma ematen. Azken bolada honetako eztabaida literario bizienak, 'Literatura eta ideologia' izenekoak, Gaztelumendiren plazan ikusi du argia, ez aldizkari konbentzionalen batean.
Baina gure literaturaren historiek apenas hitz egiten dute horrelako kontuez, liburua da beti hausnarketen materia, ez beste formatuak. Baina nago gurea bezalako hizkuntzen literaturak ezin dituela literatura hegemonikoen tresna eta metodologia berak erabili. Nago morrontza kulturalak halako zirrikitu xumeetatik hasita egiten duela bidea gure barne-muinetako mentalitatean.
Itxaropena
Usteltzen dugu, usteltzen gaitu
"Arrosaren letretan dago arrosa, Nilo hitzean kabitzen da Nilo osoa".
Izena duen oro da eta izenak dioen hori da errealitatea. Babari angula deituagatik, baba jango duzu. Ederki, baina babari angula deitzen saiatzen gara. Ezin dugu honetaz edo hartaz jardun, hitz eta gai tabuak dauzkagu. Segun eta norentzat, ez dago hilketarik, edo ez dago torturarik, edo ez dago estortsiorik, edo ez dago komunitate nazionalik... Hemengo hedabide abertzaleetan ohikoa da Espainiako gorabeherez destaina edo ironia edo burla halako batez hitz egitea, baina ez da gauza bera aplikatzen bertako gauzez hitz egiterakoan. Errealitatea izendatu gabe geratzen da. Baditugu eufemismoak ere, zerbaiten izaera mozorrotzen duten hitzak. ETAri erakundea deitzen zaio, jeltzaleentzat alderdi hitzaren deklinabideak singularra soilik onartzen du, Euskal Herria izendatzeko interes politiko adina hitz eta espresio erabiltzen dira… Baditugu disfemismoak ere, pertsonak, gauzak edo gertakariak izendatzeko modu gaitzesleak. Hainbatek el paisito deitzen dio Euskal Herriari.
Freudek esaten zuen hitzei garrantzirik ez ematetik hasten dela gertakizun injustuei ere garrantzirik ez ematea.
Hizkerak horixe du besteak beste: usteltzen badugu, usteltzen gaitu, hizkuntza ez baita errealitatea interpretatzen laguntzen duen tresna edo bitartekari bat: hizkuntza errealitatearen parte bat da. Errealitateak, ulertua eta jasoa izan dadin, hizkuntzazko izaera bat du.
Esan eta egin: horra errealitatea. Esaten duenak, egin ere egiten du. Hitzaren ahalmen artistiko zein terapeutikoak azpimarratu izan ditugu literatura eder baten izenean. Baina hitza bada krimenaren estolderietan sartzeko giltza ere. Hitza gaiztoa da, hitzak baliatzen ditugu hurkoa zapaltzeko, hitzaren bidez zuritzen ditugu gerrak eta bidegabekeriak oro. Hitza baliatu zuen Hitlerrek, hitza baliatzen du indarkeriak, hitza botere tradizionalak, hitz gaiztoen bidez eragindako basakerien kronika da, neurri handi batean, historia.
Platon adiskidearena
"Nire ideologia adiskidea dut -edo nire soldata, nire familia, nire erosotasun soziala, nire irakurleak, politikoki zuzena, ortodoxia...-, baina adiskideago egia".
Ez al zaituzte oraindik psikiatrarenera eraman?
Zaldiaren hortzak
Aukera guztiak
Sufrimendua
Heriotza-zigorra eskatzeko argudio gisa, "indarkeria politikoko ekintza" izan zela adierazi du AEBetako Fiskal Nagusiak.
Palestinarekin Elkartasuna plataformaren ekimenez, txirrindularitzarekin lotura duten 70 bat pertsonak eskatu dute talde sionistak ez dezala txapelketan parte hartu, eta lortu dute.
Ion Aranburu koma egoeran eta ZIUan ingresatuta egon zen hainbat astez, erasoaren ondorioz.
Lekukotasunak, autopsia txostenak eta atxiloaldian izenpeturiko adierazpenak bildu ditu The Independent komunikabide britainiarrak. 2023ko urriaren 7az geroztik 70 palestinarrek dute bizia galdu Israelgo presondegietan. Palestinar presoen alde dabilen Addameer elkartearen... [+]
Kutxa Banku Fundazioak adierazi du Kutxabankeko presidentearen adierazpenek ez dutela fundazioaren pentsamoldea islatzen, "Hizkuntza aniztasuna beti da aberastasun iturri, nekez izan daiteke oztopo", argudiatu dute.
Lineal A duela 4.800-4.500 urte erabilitako idazkera minoikoa da. Berriki, Kretako Knossos jauregi ezagunean, bolizko objektu berezi bat aurkitu dute, ziurrenik zeremonia-zetro gisa erabiliko zutena. Objektuak bi idazkun ditu; bata, kirtenean, laburragoa da eta aurkitutako... [+]
Londres, 1944. Dorothy izeneko emakume bati argazkiak atera zizkioten Waterloo zubian soldatze lanak egiten ari zela. Dorothyri buruz izena beste daturik ez daukagu, baina duela hamar urte arte hori ere ez genekien. Argazki sorta 2015ean topatu zuen Christine Wall... [+]
Nafarroako Erriberako Andosilla herrian, sorpresa ugari ematen ari den indusketa arkeologikoa egiten ari dira Aranzadiko arkeologoak eta herritar boluntario taldeak. Resako aztarnategian orain arte oso ezezaguna zaigun Goi Erdi Aroko gizarteak hobeto ulertzeko aztarnak aurkitu... [+]
Pippi Kaltzaluzeren istorioak lehenengoz kaleratu zirenetik 80 urte bete direla-eta, leku berezia eskaini diote Boloniako Nazioarteko Haur eta Gazte Liburu Azokan. Azkarra, independentea, errebeldea, lotsagabea, menderakaitza, apur bat basatia, sormen handikoa, ausarta eta... [+]
Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako trans pertsonei zuzendutako protokolo asistentziala eguneratzea da helburua. Lehen Mailako Arretako Taldeak (LMAT), trans pertsonentzako Lehen Mailako Arretako Zerbitzu berriak (tLMAZ) eta Gurutzetako Unibertsitate Ospitalean dagoen Genero... [+]
Jaurlaritzak ziurtatu du itxaron-zerrendak bi hilabetetik behera jaitsi direla azken hiruhilekoan. Manu Lezertua EAEko arartekoak, berriz, beste datu bat nabarmendu du herritarren kexei buruzko urteko txostenean: Osakidetzari dagozkion kexak %70 igo dira, eta batez ere... [+]
Gozamen aparta bezain deskribatzeko zaila dakar, norbaiten hitzak irakurri edo entzun ostean, zera pentsatzeak: “Horixe zen neu aurreko hartan azaltzen saiatu nintzena!”. Idazlea eta itzultzailea da María Reimóndez, eta galegoz aritzen da, hizkuntza... [+]
Ugaritu diren “txiringito pribatuei” muga jartzeko asmoz, unibertsitate berriak sortzeko baldintzak gogortu nahi ditu Espainiako Gobernuak. Euskal Herrian polemika artean jaio zen azken unibertsitate pribatuak adibidez, Gasteizko Euneizek, gaur gaurkoz ez ditu... [+]
Segurtasun falta dagoen irudipena handitu dela azaldu du Eustaten azken txostenak. Gurean, Trapagaranen, Segurtasuna orain, delinkuenteen aurka manifestaziora deitu dute herritar batzuek.
Bi izan dira sentsazio hori zabaltzeko arrazoiak. Batetik, udalak Udaltzaingoaren... [+]