Hauteskundeetarako kanpaina batek iraun izaten dituen aste biek ustekaberako tarte txikia uzten dute normalean »ez beti, 2004ko Martxoan, kasu». Alde horretatik, interesgarriagoa izaten da kanpainaurrea, denbora horretan alderdiek euren aldera egokitu nahi izaten baitute jokalekua, baina tentuz ibilita, egoera argitzen den bitartean.

Ikusi ahal izan dugu, horrela, EAJ-EAren ahalegina oraingo hauteskundeak 2001ekoen ispilu bihurtzen eta mamu espainiarrarengandik babesteko deia egiten; EBrena, bitxia, ezkerreko eremua bereganatzeko, nahiz eta horretarako berak parte hartu duen gobernua kritikatu behar izan; PPrena PSE labur markatzeko, eta partekatu behar omen dituzten boto multzoa bereganatzeko; PSErena, Madrileko gobernuan PSOE dagoela baliaturik, moderazio eta eraginkortasunaren karta jokatuz, eta abar.

Baina kanpainaurre honek zerbait berezi eduki badu, hori Aukera Guztiak eta berari loturik joan den askatasun demokratikoei buruzko eztabaida izan da. Aukera Guztiak dela eta esan eta egin diren gauza batzuk gure inguruko kultura demokratiko murritzaren isla izan dira, eta ez bakarrik Espainiari dagokionez, baizik eta Euskal Herriko indar politikoen aldetik ere.

Aukera Guztiak-en sorreran, ez da ahaztu behar, aukera politiko sendo bat ilegalizatuta jarraitzea dago. Ilegalizazioak egoitzak ixtea ekarri du, diru iturriak izugarri murriztea, adierazpen askatasunerako eskubidea ukatzea -azken adibide mingarria, Aberri Eguneko karga frankista Iruñean-, eta hauteskundeetan aurkezteko eskubidea ere kentzea. Hala ere, eta kontraesankorra ematen badu ere, ezker abertzalea gainditzen ari da bere kontrako ilegalizazio hori. Gero eta ordezkapen instituzional gutxiago dauka, baina gero eta hurbilago ikusten da ilegalizazioari amaiera emateko unea. Eta hori dena milaka pertsonaren elkartasunari esker egin ahal izan da, nahiz eta hor aukera politiko handien huts egite nabarmena egon. Elkartasuna AuBren bidez etorri zen, HZren bidez, eta orain Aukera Guztiak izan da.

Aukera Guztiak-ek arazo sakon bat planteatu du: demokraziaren kontrako eraso gogor bat dagoenean, zein mailako elkartasuna adierazi behar den. Aukera Guztiak-ek elkartasun osoa proposatu du, eta lehentasuna eman dio horri. Beste batzuek, berriz, bigarren eta hirugarren mailako garrantzia eman diote, gaizki ikusiak ez izateko adinakoa, normalean. PP kenduta »honek oso argi eduki baitu», gainerako indar politikoak ez dira batere eroso sentitu gai hori dela eta. Esanguratsuena, indar hauek esan edo egiten zutena ezker abertzalearen botoak erakartzeko mugimenduak edo adierazpenak zirela elkarri ibili izana.

Eta egia esan, gutxik du horren zalantzarik. Are gehiago, ezker abertzalea Batasunaren izenpean aurkeztu ezin den hauteskunde bakoitzean gero eta ageriago geratu da. Laugarrenez gertatuko da hori, eta oso argudio gutxi geratzen da oraingoan baliogabetzea justifikatzeko »beste kontraesan bitxi batean jausiz, bide batez, ETA-Batasunaren lotura ezeztatzen baita makrosumarioak kritikatzean, baina de facto onartu, hauteskundeetan aurkezteko Batasunak ETAren diktaduratik askatu behar dela esaten denean-.

Asko eskatzea da askatasun demokratikoak bermatuta ez daudenean, euren burua demokratatzat duten indarrek uko egitea halako hauteskunde prozesu bati? Badirudi baietz, asko eskatzea dela. Baina bestelako formula apalagoak ere proposatu dira hasieratik: hauteskundeetako emaitzak onartzea eta ezker abertzaleari dagozkion botoak, eta karguak, onartzea, kasu. Hori ere asko eskatzea omen da. Baina, edozein gauza eskatuta, asko bada, non geratzen dira hain oinarrizkoak ziren askatasun demokratikoak?