Areso: autobidetik gertu tontor ezezagunak

Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Komunikazio bide garrantzitsuenetatik at, Okabio eta Ulizar mendien artean ezkutaturik, erdi galdurik egon izan da Areso historian zehar. Nafar-gipuzkoarren arteko iskanbila, arpilatze eta batailek soilik hautsi zuten eremu hauetako lasaitasuna. Etsai gipuzkoarrengandik babestu asmoz ba omen zen Areson gotorlekua, baina egun ez dugu haren inolako aztarnarik. Gatazka hauen zio nagusia, Gipuzkoa 1200. urtean Nafarroako Erreinuari kendu eta Gaztelara erantsi izana izan zen. XIX. mendearen hasieran ere, konbentzio gudan sute batek herri osoa suntsitu zuen, zutik bizpahiru baserri soilik geratuz. 1995ean ordea, sekulako aldaketa ekarri zuen Aresora Leitzarango autobidea bertatik igarotzeak. Herria baino goragotik, ospeletik igarotzen da A-15 autobia; zokoan, erreka ertzean eta eguteran geratzen da Areso. Zarata nabari bada ere, herri lasaia izaten jarraitzen du, nahiz eta gaur, lehen ez bezala, urriak izan bertan nekazaritza edo abeltzaintzatik bizi direnak. Zenbatetan pasako ote ginen autobide horretatik, parean ditugun mendietan erreparatu gabe? Ziztu bizian igaro beharrak ez digu parajeotako edertasunaz gozatzen uzten. Hori dela eta, mendiotan ehiztari eta mendizale alderrai batzuk salbu, apenas topatuko dugu jenderik, Guratzeko tontorra inguruotako garaienetakoa den arren.

Ibilbidea egin genuenean, negu gorriko egun eguzkitsua zen, zerua oskarbi zegoen, eta eguzkia saiatu arren ezin berotu ibili zen. Mendi kaskoek aurreko asteko elurteak zurituta zirauten, eguterak ordea garbi samar zeuden dagoeneko.


Aresotik Urtezarko lepora

Aresoko kale nagusian behera ekin diogu Okabioko tontorretara eramango gaituen bideari (460 m). Astamela erreka gurutzatu ostean, Patxiku-enea parean errepidea utzi eta eskuinera abiatu gara, goian dugun autobia aldera. Gurdibidean gora bihurgunea pasa eta autobia igaro ahal izateko azpi-pasagunera iritsi gara. Bertan bildutako lan tresna eta makinariak, baserritarren batek azpi-pasagunea garaje modura erabiltzen duela erakusten du.

Zeharkatu eta berehala, bideak aurrera jarrai dezan utzi eta ezkerretik jo dugu, Leitzarako bide zaharretik gora jarraitzeko, izan ere Aresok betidanik izan du harreman estua gertuko Leitzarekin. Poliki-poliki altuera irabaziz, laster batean behean utzi dugu autobiak sorrarazten duen zarata etengabea, eta zer esanik ez abiagune izan dugun Aresoko herrixka. Hasierako malda latza zertxobait leunduta, begi-bistan duen lepoa irabazi asmoz bailaran aurrera doa bide zaharra, iratze meta txikiz zipriztindutako belazeen artean lehenik eta pagadian barrena ondoren. Pista zatar horietako batekin topo egin dugu Urtezarko lepo zabalera iritsi aurretik (675 m). Leitzako ikuspegi ederra dugu bertatik, Sarrio paper fabrika nabarmen agertu arren.


Hirupagoeta estalia

Eskuinera jo dugu lepoan, Okabioko lehen tontorrera iristeko geratzen zaizkigun 200 metroak pagadian barrena zuzen igo asmoz. Malkartsua izan arren, pagadi garbian gora, txondor plaza baten ondotik igaro eta berehala hartu dugu lehen gandorra, nahiz eta hasierako orbelak azken metroetan elurrari leku egin eta gure ibilera zertxobait zaildu duen. Hirupagoeta (842 m) beste bien antzera ekialdetik mendebaldera luzatzen den gandor harritsua dugu, gure ibilbidearekiko elkartzuta dagoena. Zuhaitzek erabat estaltzen dute, eta apenas dagoen ikuspegirik. Zuhaiztian pagoa nagusi bada ere, zenbait hagin ale eder aurkitu ahal izan ditugu goialdean.


Soromearreta, tontor nagusia

Metro gutxi batzuk behera egin dugu hurrengo gandorrarekin lotzen duen lepo zabalera jaisteko (810 m). Goranzko bidea atzera, oraingoan elur gehixeago topatu arren, batere zailtasunik gabe garaiena den gandorra hartu dugu, Soromearreta (864 m). Beste bien antzera ez du buzoirik, harri pila batek soilik adierazten du hiruretan nagusia dela, besteengandik inolaz ere gailendu ez arren. Ez du ikuspegirik baina gandorraren ezkerrera, hots, ekialdera hurbiltzen bagara, erabat lekuz kanpo dagoen hormigoizko ehiza postua dago eta bertatik ikuspegi murritza izan arren, Leitzako bailaraz harago goratzen diren Haritz, Kornieta eta Zuparrobiko gandorrak ikus daitezke, Leitzako parke eolikoa osatzen duten haize errota erraldoi errenkada batek menperatuta.


Astobiaga, hirugarren tontorra

Okabio gandor multzoa osatzen duen hirugarrenaren bila abiatu gara, eta aurrekoaren modura lepo zabalera jaitsi (825 m) eta, ospelean, artean mantentzen den elurretan gora igoz, azkeneko metroak kareharrien artetik igaro eta Astobiaga gisa ezagutzen den tontorra igo dugu (851 m). Ez dugu astirik galdu eta hegoaldeko norabidea segiz, Mugako lepora eraman gaituen malda belartsuan behera jaisteari ekin diogu. Berriro pagadian, paraje hau ezagun egiten duen mugarria topatu dugu (780 m). Izan ere, Urtezarko lepotik hona eta bai hemendik Guratz tontorreraino ere, Leitza eta Areso udalerrien arteko mugalerroa da eta bidean zehar honakoaz gain, mugarri andana topatuko ditugu.


Guratzeko ikuspegia

Axusteko lepoan (755 m) Leitzatik datorren bidearekin bat egin eta aurrerantzean arrasto garbiagotik gora Guratzeko igoerari ekin diogu. Malda leun baina amaigabean gora pagaditik alertze landaketara igaro garen bitartean, altuera irabazi ahala are eta elur gehiago ageri da, igoera nekeza eginez. Azkenean iritsi gara Guratzeko tontor biribildua menperatzen duen hormigoizko erpin geodesiko itzelera (956 m). Bada hemen buzoi txiki bat. Ikuspegia ere bai, aparta ez izan arren. Batez ere, hego-mendebaldean ageri dira hainbat eta hainbat tontor, Aralarko malloak, Malkor Haundi, Atume, Elosta, eta abar.


Itzulerako bidea

Zeru garbia, ilunabarra ate joka, hotz izugarria egiten du geldirik egoteko. Itzulerako bidea hartu dugu beraz. Areso, Leitza, Uitzi eta Gorritiko udalerrien arteko elkargunea den tontor zapal honetatik beheranzko bideari ekiterakoan, ordea, tentu handiz ibili behar dugu, izan ere, mendi adar ugarik egiten dute bat tontor honetan eta adar zuzena hartzea oso da garrantzitsua, gure helmugara zuzen iritsi nahi badugu behintzat.

Elurretan behera, hasieran igoerako pausoen gainetik, berehala Gañarbeko mendi adarrerantz zuzendu gara, eguzkiaren azken printzak Aralarko mendien atzean ezkutatzen diren bitartean. Altuera galdu ahala, elurra gutxitu eta bizkarrean behera doan pista agertu zaigu. Gain batera igotzerakoan eskuinera jo dugu, pista utzi eta bide zahar batetik malda behera abiatzeko. Baina laster egin dugu berriro bat pistarekin. Zenbait bihurgune geroago, pistan behera autobideko Astamela bidezubi azpitik igaro gara, Astamelako erreka parera iritsi baino lehen. Asfaltatutako bidetik burutu ditugu Aresorako azken metroak eta baserrietako nahiz kaleko argiak jada pizturik zeudela heldu gara abiapuntura.

Aresoko bidelapurra
Kondaira zaharrak dioenaren arabera, Areson ba omen zen dorretxe edo gaztelu txiki bat, eta bertan bizi izan omen zen Azeari Sumakila, Aresoko bidelapurra. Gaizkile ezagun honen istorioa Arturo Kanpionen Don García Almorabid lanean agertzen da. Azeari Sumakila pertsonaia historikoa izan zen eta benetako izena Don Pedro Martiniz de Oyanederra zuen. Jauntxo noblea zen, eta kontatzen denez, Doña Elvira haren emaztea azken hatsa ematekotan zela, Don Pedrori deitu zion sekretu bat aitortu nahi ziola eta: zituzten hiru seme-alabetatik bat ez zen Don Pedrorena, ezkontzaz kanpoko harreman baten fruitu baizik. Jauntxoak, amorruaren amorruz hiruen bila joan eta emaztearen ohe ondora ekarri zituen, eta zein ez zen berea galdetu, baina emazteak txintik ere ez zuenez esaten, hantxe lotu eta su eman zien denei. Burua galduta ihes egin zuen, norabide jakinik gabe, bere zaldia akiturik geratu zen arte. Don García Almorabiden aurrera preso eraman zutenean, heriotz zigorra jarri zioten. Don García, ordea, haurtzaroko lagun mina zuen, eta zigorra betetzearen plantak egin eta ihes egiten utzi zion, betirako basailutza zin egitera behartu ondoren. Horrela desagertu zen Don Pedro, eta Azeari Sumakila agertu, eta gaizkile talde batekin, Aresoko dorrean jarri zen.
1276an gerrarako laguntza eskatu zion Don Garcíak Azeari Sumakilari. Heldu zenean, aspaldi Azearik berak Lur Saindutik Doña Elvirarentzat ekarri zuen erlikiak gordetzeko kaxa deskubritu zuen, eta honelaxe jakin zuen Don García lagun mina izan zela emazte Doña Elviraren maitale sekretua. Azeari bere mendietara itzuli zen orduan, mendeku hartzeko asmoarekin. Don García Andiako mendilerroan erori zen bere eskuetan eta berehala ulertu zuen azken ordua iritsi zela: harrikatuta hil zuten, adulteriogileentzako zigorrarekin, alegia.


ASTEKARIA
2005eko apirilaren 10
Irakurrienak
Matomo erabiliz
Azoka
Azkenak
Kontzertuak, hitzaldiak, antzerkiak, dantzak, bertso-saioak... M8ko ekitaldi kulturalen bilduma

Festa egiteko musika eta kontzertu eskaintza ez ezik, erakusketak, hitzaldiak, zine eta antzerki ikuskizunak eta zientoka ekintza kultural antolatu dituzte eragile ugarik Martxoaren 8aren bueltarako. Artikulu honetan, bilduma moduan, zokorrak gisa miatuko ditugu Euskal Herriko... [+]


Bizi testamentua: aurretiazko borondateen agiriaren gakoak

Soco Lizarraga mediku eta Nafarroako Duintasunez Hiltzeko Eskubidea elkarteko kidearen ustez bizi testamentuak heriotza duin bat eskaini eta familiari gauzak errazten dizkio.


2025-03-07 | Uriola.eus
Iker Egiraun, Etxebarrieta Memoria Elkartea
“Bizi dugun testuingurua urteetan emandako borroken ondorioa dela sinbolizatu nahi dugu”

Bilbo Hari Gorria dinamikarekin ekarriko ditu gurera azken 150 urteetako Bilboko efemerideak Etxebarrieta Memoria Elkarteak. Iker Egiraun kideak xehetasunak eskaini dizkigu.


2025-03-07 | Aiaraldea
Ferosca I zentral eolikoaren kontrako alegazioak zabaldu ditu Aiaraldeko Mendiak Bizirik plataformak

Laudion, Aiaran eta Okondon izango du eragina energia azpiegiturak eta plataformaren aburuz, proiektuak eta ingurumen-inpaktuaren azterketak gabezia garrantzitsuak dituzte.


2025-03-07 | Euskal Irratiak
Donibane Lohizuneko Begiraleak kultur elkarteak bere 90 urteak ospatuko ditu

"Entseatzen gira arnas gune bat sortzen Donibane Lohizunen, hain turistikoa den herri honetan". 250 kiderekin Donibane Lohizuneko Begiraleak kultur elkarteak 90 urte bete ditu aurten. Lau emaztek sortu zuten talde hauetan eramaile izan zen Madeleine de Jauregiberri... [+]


“Topaketa antiinperialistak” egingo ditu Askapenak martxoaren 15 eta 16an Bilbon

Karmela espazio autogestionastuan egingo ditu, eta Euskal Herriko zein nazioarteko gonbidatuak egongo dira bertan. "Koiuntura analisi orokorretik abiatu eta Euskal Herriko borroka internazionalistaren gakoetarainoko bidea" egingo dutela adierazi du Askapenak... [+]


Legebiltzarrak 1936ko biktimen legea aldatu du, Erorien Monumentua birmoldatzeko

33/2013 Foru Legeari Xedapen gehigarri bat gehitu zaio datozen aldaketak gauzatu ahal izateko, eta horren bidez ahalbidetzen da “erregimen frankistaren garaipenaren gorespenezkoak gertatzen diren zati sinbolikoak erretiratzea eta kupularen barnealdeko margolanak... [+]


Bi eskumen berri bere gain hartu ditu Jaurlaritzak: atzerritarren lan-baimena eta meteorologia-zerbitzua

2025 amaitu baino lehen Gernikako Estatutuan jasotzen diren eskumen guztiak izatea espero du Jaurlaritzak. Oraindik 25 eskumen falta dira. Transferentzia Batzordea aurreko astean biltzekoa zen baina "agenda arazoak" zirela eta atzeratu zuten. 


Duplak egin du aurtengo Herri Urratseko abestia

Elgarrekin izena du Duplak egin duen aurtengo abestiak eta Senpereko lakuan grabatu zuten bideoklipa. Dantzari, guraso zein umeen artean azaldu ziren Pantxoa eta Peio ere. Bideoklipa laugarrengo saiakeran egin zen. 


2025-03-06 | Haizea Isasa
Kasu, ez gitxu lo!

“Kasu, ez gitxu lo!”. Gure denbora eta manerekin baina heldu gira.

Azaroaren 25ean Baionako elgarretaratzera joan ez joan eta autoak nola partekatu pentsatzetik (joan-jina bi oren), bat-batean Lartzabalen elgarretaratze bat antolatu genuen, eta 47 emazte bildu!... [+]


Eskuin muturrarekin lotura duen alemaniar batek egin zuen Manheim hiriko auto harrapaketa, ez etorkin batek

Alemaniako Poliziak asteleheneko gertakariaren arrazoiak "politikoak" zirela baztertu duen arren, 35 urteko Alexander Scheuermann Ring Bund talde neonaziko kide zen. Bi hildako eta hamar zauritu utzi dituen atentatuaren egileak sare sozialetan "gorroto mezuak"... [+]


2025-03-06 | Mara Altuna Díaz
Mary Kim Laragan-Uranga, AEB-etako euskalduna eta AEK-ko ikaslea
“Euskara ikasten dut AEBetara emigratu zuten nire aitona-amonen ahalegina eta sustraiak ohoratzeko”

“Bi pertsona mota daude munduan: euskaldunak, batetik, eta euskaldunak izan nahiko luketenak, bestetik”. Gaztea zela, Mary Kim Laragan-Urangak maiz entzuten omen zuen horrelako zerbait, Idahon (AEBak), hain zuzen. Ameriketan jaio, hazi, hezi eta bizi izandakoak 70... [+]


Feminismo antimilitarista: ezinbesteko borroka Martxoaren 8an eta beti

Martxoaren 8a, Emakumeen Nazioarteko Eguna, munduan zehar milioika emakumeontzat berdintasuna, eskubideak eta justizia eskatzeko borroka eguna da. Hala ere, gerrek, gatazkek eta politika militaristen hazkundeak markatutako testuinguru global batean, inoiz baino premiazkoagoa da... [+]


Manu Ayerdiren kontrako auzia behin betiko artxibatu dute, instrukzioa epez kanpo luzatu zelako

Geroa Baiko lehendakari eta Nafarroako lehendakariorde izandakoa enpresa bati 2,6 milioi euroko diru-laguntzak ustez modu irregularrean emateagatik zegoen auzipetuta, Davalor auzia deiturikoan. Nafarroako Probintzia Auzitegiak erabaki du auzia behin betiko artxibatzea, legalki... [+]


Feminista sindikalista ala sindikalista feminista

Nahiz eta Nazio Batuen Erakundeak (NBE) 1977an nazioarteko egun bat bezala deklaratu zuen eta haren jatorriaren hipotesi ezberdinak diren, Martxoaren 8aren iturria berez emazte langileen mugimenduari lotua da.


Eguneraketa berriak daude