Kontsumoko euskal literaturaz


2021eko uztailaren 27an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Edo, hobeto esanda, kontsumoko euskal literaturako liburuen -balizko- egileak ahaztu beharko ez lituzkeen hamaika aholku praktiko. Hauek:

1. - Kontsumo-literaturako autore abilak idazten izugarri disfrutatzen duela aldarrikatuko du beti. Inoiz orrialde zuriaren bertigoa sentitutakoa izan arren, ez du horri buruz tutik ere aipatuko, eta idazketa eta plazera gauza bat eta bera direla defendatuko du, "nire kasuan behintzat" zuhur bat gehituz -aukeran-: argiki aldendu behar du idazle gris eta sufritzailearen eredu patetikotik, guztiz antikomertziala baita.

2. - Kritikariengandik edota beste idazleren batengandik erasoren bat -zeharkakoa edo zuzena- helduz gero -eta helduko zaizkio, horretaz ziur egon daiteke-, saldutako edizio eta liburu-aleen kopuru zehatzaren gaineko informazio osoa izango du eskura eta, noski, behar den unean erabiliko du, publikoki beti ere.

3. - Teoria literario-soziologiko sendo batean oinarrituko du bere lana: adibidez, euskal irakurlea gauza tristeak irakurtzeaz eta batik bat nobela terroristez nekatuta dagoela defendatuz, edo Barbara Cartland bezalako idazle prestigiotsuen idazketa-dekalogoaren egokitzapen "jatorren" bat garatuz -iturria aipatu gabe, jakina-.

4. - Nobela berria eraikitzeko unean formula bat erabiliko du idazleak: adibidez, [thriller-a + umorea + sexua], ala [sexua + thriller-a + maitasunezko istorioa], ala [trama historikoa + sexua + thriller-a], eta abar, eta abar. Sexua, nola ez, heterosexuala izango da beti, eta ez du barne hartuko bagina-koitotik haratagoko praktikarik -fellatioren bat onar daitekeen arren, beti ere halako eszenen %10a gainditzen ez duten heinean-.

5. - Kritika Sarietan, Euskadi Sarietan eta, oro bat, Akademiako Jarduera Gorenetan hartaz gogoratzen ez direla-eta, garrazki eta maiz protesta egin dezake euskarazko kontsumo-literaturako liburuen balizko ekoizleak: asko saltzea ez baita nahikoa, lagunak, errekonozimendu eta prestigioarekin batera ez badatoz. Dena dela, lasai egon daiteke gure egilea: ondo dago kexatzea, egiten jarraitu beharra dagoen zerbait da, baina iritsiko da eguna, zalantzarik ez izan, kontuan hartuta joan den urtean AEBtako National Book Awards -ordura arte- prestigiotsuetako sarietako bat Stephen King-i eman ziotela. Esperantza ez da inoiz galdu behar.

6. - Izan ere, norbere buruarekin eta prentsarekin behin baino gehiagotan erabili beharko duen esaldi honen aldaeraren bat prest edukiko du beti, hots, "asko saltzea ez da literatur maila apalaren sinonimo". Konbentzimendu handiz esan behar bada ere, ez da derrigorrezkoa esaldi horren zehaztasunean sinestea.

7. - Edonola ere, kontsumoko literatoaren goiburu nagusia, gaitzespenen aurkako azkeneko baliabidea -edo aurrenekoa: ikusi behar-, hauxe izango da: "zenbat buru, hainbat aburu". Latinez botaz gero, dotoreago geratzen da: De gustibus non est disputandum.

8. - Egia da geroz eta gehiago jorratzen dela, eta jorratuko dela, baita gure literaturan ere, "nazioarteko best-seller eredua" delakoa -baina beldurrik gabe "estatubatuarra" izenda dezakeguna-, Follet, Clancy, Brown eta enparauen estilokoa -Morillo edo Ladron Aranaren lan batzuetara hurbiltzea besterik ez dago-, baina idazleak gogoan hartu behar du hori ez dela oraindik bide bakarra Euskal Herrian kontsumo-literatura egiteko. Izan ere, interesgarriagoa izan daiteke, alde horretatik, institutuetako, ikastoletako eta euskaltegietako irakurlego kautiboari zer irakurtarazten zaion ikertzea. Merkatu-azterketa alor horietatik hastea komeni zaio, beraz, balizko kontsumo-literaturako idazleari. Oraingoz behintzat.

9. - Kontsumoko literaturaren munduan murgiltzeko prest dagoenak ez luke sekula santan ere aitortu behar bere benetako gustu literarioak zeintzuk diren, edo are ez dituela ere: horni dezala editoreak idazle eta titulu zerrenda onargarri eta homologagarri batez. Zer esanik ez, kontsumoko literatura egiten duenik ez du onartuko, ezta ere: literatura bat eta bakarra dela defendatuko du eta, kontrakoa botatzen badiote, zerrenda honetako 7. aholkua aplikatzera joko du.

10. - Didaktismorantz lerratzeak ez luke batere izutu behar gure idazlea; are gutxiago, kontsumo-literaturako ekoizleak baliabide horren erabilera haize alde duela esatera ausartuko ginateke. Are Pako Aristik eta Kirmen Uribek inoiz egiten badute, haien azken aldiko testuetan, zergatik izango dio gure egileak beldurrik Paulo Coelhoren edo Jorge Bucayren ikasbideei jarraitzeari -besteak beste-?

11. - Azkenik, kontsumo-literaturako liburuen -balizko- euskal idazleak gogoan hartu behar du bere nobela ez duela zertan euskaraz idatzi ere eta, nahi izanez gero, eskuizkribua frantsesetik edo -batik bat- gaztelaniatik itzuliko diotela inolako arazorik gabe, Toti Martínez de Lecearen azkeneko foilletoi historikoaren arrakastak argi eta garbi utzi duen bezala.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Literatura
2024-11-22
Francesca eta Maddalena

Barrengaizto
Beatrice Salvioni
(Itzulpena: Fernando Rey)
Txalaparta, 2024

------------------------------------------------

Barrengaizto izenburua aukeratu du Fernando Reyk Beatrice Salvioni-ren La malnata itzultzeko. Reyk dio idazlearen ahotsa izaten ahalegindu dela,... [+]


Umandi izena eta izana

Andoni Urrestarazu Landazabal Araiako herrian 1902ko uztailaren 16an jaio zen eta 1993ko azaroaren 21ean hil zen Gasteizen. 31 urte bete dira jadanik eta bere izena eta izana aitortzeko une aproposa dela deritzot, ez baita ongi ezagutzen utzitako ondarea. Umandi, bere herriko... [+]


Leire Lakasta Mugeta
“Hitzak harriak dira Ernauxentzat, eta idazketa labana”

Annie Ernaux (Lillebonne, Normandia, 1940) idazleak bere poetikaz eta horren funtzioaz egindako hausnarketak jasotzen dituen elkarrizketa-liburua euskarara ekarri du Leire Lakasta Mugetak (Iruñea, 2002): Idazketa labana bat da (Katakrak, 2024). Idazketaz, hautu estetiko... [+]


2024-11-18 | Behe Banda
Barra warroak |
Hau ez da nire belaunaldikoa

Nekeaz idaztera nindoan zutabe bat, baina erridikulua iruditu zait 19 urterekin lur jotaren planta egitea: amore emanda, nekatuta, etsituta, mundu honek ukatu banindu bezala. Are erridikuluagoa iruditu zait gelditzen zaizkigun ogi apur txikiekin erantzukizun ezaz amestea, azken... [+]


Irribarrez irakurtzeko

PELLOKERIAK
Ruben Ruiz
Ilustrazioak: Joseba Beramendi, Exprai.
Elkar, 2022

-----------------------------------------------

Ruben Ruizek kontakizun laburrez osaturiko obra berri bat eskaini digu. Ez dira mikroipuinak, kontakizunek, modu independentean irakur badaitezke... [+]


Juana Dolores. Agitazioa eta propaganda
“Neure buruari galdetzen diot zer egiten genuen emakume langileok emakume burgesen ondoan manifestazio berean”

Goiburu baten bidez ezagutu nuen Juana Dolores; zera zioen: iraultzaileagoa zela ondo idaztea, katalanez idaztea baino. Flipatu egin nuela aitortu diot, eta berak esan dit bizitzako lehen elkarrizketa zuela hura. Lau urte geroago, berritasunaren olatua surfeatu du, eta... [+]


‘Politeismo bastarta’: lau egun Angela Davisekin eta Jule Goikoetxearen pentsamenduetan

Susa argitaletxearekin kaleratu du Goikoetxeak liburu berria: Politeismo bastarta. Nobela gisa kalifikatu arren, kronika gozo eta bizia da, irakurlea Goikoetxearen pentsamenduetan barneratuko duena. Donostiako San Jeronimo kaleko sotoan egin du aurkezpena, hamarnaka lagunen... [+]


Erraldoiek lagunduta eta haurrez inguratuta aurkeztu dugu ‘Abentura erraldoia’ liburua

Abentura erraldoia. Salba dezagun kalejira haurrentzako liburua modu berezian aurkeztu du ARGIAk, Donostian. Haur eta guraso ugari bildu ziren Gorka Bereziartua eta Adur Larrearen ipuinaren bueltan, eta festarako, dantzarako, ipuinak kontatzeko eta maskarak marrazteko tartea... [+]


Ipuinak idazten ikasten: nondik hasi eta zeri jarraitu?

Garazi Arrula (Tafalla, 1987) eta Iñigo Astiz (Iruñea, 1985) gonbidatu ditu Mikel Ayerbek (Azpeitia, 1980) Idazteaz beste euskal literaturari buruzko elkarrizketa-saioetako bigarrenera. Euskal ipuingintza izan da elkarrizketa saio honen gaia, eta gonbidatuen... [+]


Nor da Memet?

Memet
Noemie Marsily eta Isabella Cieli
A fin de centos, 2022

--------------------------------------------------

Kolore gorriko kanpineko kremailera ireki eta atetxotik begira gaude Lucyrekin batera. Portada honekin hartzen du irakurlea Memet komikiak. Hitz gutxiko... [+]


Uxue Juarez. Hitzak pospolo
“Uretara harri bat botatzen duzunean sortzen diren uhin horiek dira poema”

Batxilergoan tutore izan nuenetik ia 10 urte pasa direla elkartu naiz Uxue Juarezekin Ur Mara museoko Toureau etxolan (Alkiza), pagoez eta Koldobika Jauregiren eskulturez inguraturik. Autoritate segitzen du izaten niretzat Uxuek, baina beste zentzu batean orain. Aurpegian... [+]


Katixa Dolhare-Zaldunbide
“Literaturaz gozatzen ikasi egiten da, eta ikas prozesu hori landu behar da gelan”

Bankan bizi den Literatura irakasle, ikerlari eta idazlea da. Irailaren hondarrean Itsasun egin zen Irailekoak poesia jaialdiaren baitan Ipar Euskal Herriko Poesiaz eman zuen hitzaldia. Besteak beste, bertan errandakoak hona ekarri nahian hasi gara harekin solasean.


Erraldoi eta buruhandien kalejirak lagunduta aurkeztuko dugu ‘Abentura erraldoia’ liburua, ostiralean Donostiako Grosen

Donostiako Gros auzoko erraldoi eta buruhandien konpartsak giroturiko kalejira eta dantza izango ditu lagun, ostiral honetan ARGIAk antolatu duen liburu aurkezpenak: Abentura erraldoia. Salba dezagun kalejira aurkeztuko dute Gorka Bereziartua eta Adur Larrea egileek.


Baigorri-Tafalla senidetze eguna
Liturgia ez-katoliko bat Urdozeko kaperan

Kasu Hegoaldeko begirada horri. Lehen-lehenik desmitifikatu larre berde, etxe zuri eta teila gorrien lur ederrekiko miresmen itsua, halako maitasun inkondizionala, hizkerari eta ustezko bizitzeko manerari loturiko fetitxismoa. Utz, Ruper Ordorikari sarri entzun gisan,... [+]


Patxada

Bihotz-museo bat
Leire Vargas
Elkar, 2024

-----------------------------------------------------

Gazte-egarri da euskal kultur sistema. Horixe zioen Leire Vargasek Berria-n idatzitako zutabean. Odol freskoa nahi du industriak: askotarikoa eta dibertsoa. Azkenean, baina,... [+]


Eguneraketa berriak daude