Liberation egunkari frantsesean, iazko urrian, gutunen atalean honako titulu hau irakurri ahal izan zen: "Je suis un patron voyou". Voyou hori euskaraz modu ezberdinetan interpretatu ahal izango genuke: alproja, lotsagabea, astakiloa... baina baita ere doilorra, bilaua, gizatxarra. Edonola ere, gizatasunaren arauak hausten dituena. Honela zioen enpresagizonak bere gutunean: "Ugazaba doilor bat naiz. 28 langile eta beren familiak mantentzen ditut (...) 35 orduak aplikatu ditut (...) akziodunei beren etekinak ematen dizkiet (...) eguneratua nago nire betekizun fiskal eta sozialetan eta garaiz pagatzen diet nire hornitzaileei (...) Baina ugazaba doilor bat naiz Ekialdeko herrietara jo baitut hornikuntzen bila, «made in CEE» produktuak hemen baino %30 merkeago erostera (...) Hori eginez, nire azpikontratatzaile frantsesetako bat behartu dut bere lantokia Errumaniara deslokalizatzera (...) Beharrak eraginda, enpresagizon bilau bat naiz".

Gutunean gai mamitsua zegoelakoan, Le Monde egunkariko kazetari bat, Marion Van Renterghem, iritsi da enpresaburua lokalizatu eta bere historia kontatzera. Entre Auvergne et Chine, ma petite entreprise ipini dio izenburutzat, honako esplikazioarekin: "Nola biziraun mundializazioan Frantzian enpresa txiki edo ertain bat daukazunean? Honela moldatzen da borrokan saiatzen den enpresaburua".

Auvergne eskualdean dauka lantokia, Clermont-Ferrand inguruetan. Frederic Larivaille du izena. 28 langileekin Sunlux izeneko lanparak saltzen ditu, Frantziako hainbat bulego, komertzio edo ospitaletan ikus daitezkeenak. Banaketa kate handiak dira bezero nagusiak. Helburu bakarraren bila ari dira egunero lanean: nola ekoiztu gaur saltzen dituzten lanpara berak... merkeago.

"Gaur egun -kontatu du Larivaillek- bezero batekin zaudenean kalitateaz mintzo bazara, ez dizu entzuten. Edozein zokotara begira egongo da". Prezioen gerrarako armatzea, hori omen da bizirauteko modu bakarra mundializazio garaiotan, gainera Frantzia krisi ekonomiko berezia bizitzen ari denean. Enpresaburuak eman dio kazetariari prezio gerra ulertzeko gakoa: alderantzizko enkantea Interneten. Alderantzizkoa, garestiena eskaintzen duenak ez baina merkeenak irabazten duelako. Beste modura esateko: enkantean prezioa ez dute eskainiko erosleek, saltzaileek baizik... behera derrigor.


Bezero nagusiek prezioa baizik eskatzen ez dizutenean, argudio bila hasteak ez du merezi: hau hil arterainoko borroka da. Sunluxeko salmenta arduradunek honela deskribatu dute aldaketa: "Interneten enpresa handi horrek ez du gehiago lanpara bat erosten, prezio bat erosten du. Iraun ote dezake sistema honek? Kalitatea gutxituko da, eta bezeroak noizbait ohartuko dira material hauek luzera garestiago ateratzen direla, baina banatzaile handiei epe laburra baizik ez zaie inporta".

Hasieran, Sunluxek galdu egin zituen holako enkanteak. Nagusia gainera ohartu zen irabazleek tranpa egin zutela, baldintzen orria erabat ez betez. "Orduan ulertu nuen ekuazioa »dio Larivaillek» edo merkatua atxikitzen nuen edo pikutara gindoazen. Asiako prezioen ideia bat banuen, eta proba egin nuen: nik ere alderantzizko enkantea zabaldu nuen, ea guri ere sistemak funtzionatuko ligukeen jakiteko. Hasi eta hiru ordutan lortuta zegoen".

Ondoren etxe barruan jo zuen hordago. Nagusiak Interneten %25 merkeagoko lanparak lortu zituenez, staff teknikoa bildu zuen Larivaillek eta hau esan omen zion gordin: "Edo lortzen duzue produktuaren ekoizpenean %30 aurreztea, beti ere bezeroaren eskakizun orria errespetatuz, edo bestela Txinara noa. Lanpararen planoa nik dut, eta gaur frogatu dut baldintza horietan han egin ditzakedala".

Nagusiak Le Mondeko kazetariari aitortu dio bere ekipoak lortu duela helburu hori. Nola? Azpikontratekin kopuruen gainean negoziatuz; garesti dagoen altzairuaren ordez aluminioa ipiniz; produktua xinpleago eginez; "alferrikako" piezatxoak kenduz. Ekipo teknikoak alde batera lortu du eskatutako prezio eta baldintzen sartzea, baina beste aldera ohartu da lanpara berria ez dela aurrekoa bezain ona. Ugazabak berriz, garbi dio enpresaren deslokalizazioa urtebeterako atzeratu duela. Baina azkenean deslokalizatu beharko duela seguru dago.

Europan dauden enpresa askoren prototipoa da Sunlux: ez da fabrikatzailea, bere lana da produktua diseinatu, bestek egindako piezak muntatu eta komertzializatzea. Ez da krisiak gehien kolpatu duen enpresa mota, hala ere. Zeren eta erosle handiek enpresa hauei egiten diete presio eta hauek berriz azpikontratei, eta hauek dira globalizazioaren ondorio larrienak pairatu dituztenak.

Kazetariak bisitatu du Sunluxen hornitzaileetako bat, izenik ez ematea nahiago izan duena: X deituko diogu. Merkatuan dagoen lanpara estandar asko honek ekoizten ditu, gehienetan marka duten bezeroentzako. "Guk fabrikatzaileok ez dugu azken prezioan parte hartzen, guk prezioa pairatu egiten dugu. Merkatuko prezio bat ipintzen zaizu eta iristen zara edo ez; askotan zentimo batzuen kontua da".

X-k 2000.ean nabaritu zuen bere jarduera ekonomikoa behera zihoala. Garai horretan heldu omen zen Europa Ekialdeko industri maila bere heldutasunera, aldi berean eskulan merkea edukiz eta Europako gainerako herrialdeek dituzten betekizun sozial, ingurumenezko eta abarrik gabe. Sunluxen salmenta prezioek %40 egin zuten behera bi urtetan, eta 2001ean X-i esan zion ez ziola gehiago erosiko, Europa Ekialdera zihoala prezio hobeen bila.

X-i %25 jaitsi zitzaion produkzioa urtebetean. Ordainketak eten zituen, 450 langileetatik 140 kaleratu eta lantegiaren zati bat Europa Ekialdera deslokalizatu zuen. Eta orduan lortu zuen X-k berriz Sunluxentzako lanparak fabrikatzea. "Deslokalizazioarekin »esan du fabrika honetako nagusiak»- enpresak ur azalean segitzea lortzen dugu. Inor ez da gaur margenaz mintzo. Nire lanpara bakoitzarekin zentimo batzuk irabaztea eskatuz gero, ezingo nuke".

Liberationen gutun famatua plazaratu zuen Sunluxeko nagusiarengana bihurtuz, honek uste du "lehengo garaiak" hobeak zirela, lehen bezeroa fidela zela. "Bezeroa gero eta aldakorragoa da. Krisiaren aurretik jendeak bazion errespetu bat emandako hitzari, ez zintuzten bide bazterrean botata uzten beste nonbait merkeago erosi zutela esanda bakarrik. Ez ziren beste batengana joaten zure planoa hartuta». Krisi garaiko haluzinazioak ziurrenik.

Baina Larivaillek urrun ikusten du Europako Batasunean sartu diren eta ateetan diren herrialdetako ekonomiak gaur guk ditugun arautegi berekin ibiliko diren eguna. Bitartean ez baitu deslokalizazioak etenik izango. "Herrialde horietako soldatak gureen pare jarri bitartean urteak pasako dira. Eta bitartean, hilotzak utziz joango gara bide bazterrean".

www.argia.eus/nethurbil helbidean, gai honi buruzko informazio gehiago eta Interneteko loturak.