Esan edo ez
Dinouart abade frantsesaren L'Art de se taire, principalement en matière de religion izeneko liburutxoak 1771n ikusi zuen argia. Liburuan, Ilustrazioko hainbat ideiari kontra eginik, isiltasunaren inguruko kontsiderazio moral eta erlijiosoak bildu zituen Dinouartek, atzerakoiak bezain harrigarriak: liburu gehiegi argitaratzen zirela zioen, baina berak ez zion uko egin liburuak idazteari, eta irakurleen zein idazleen kopuruak gora egin izana kritikatu bazuen ere, nahikoa ez zela idazten utzi zuen esana. Kontraesanik ez, ordea, haren hitzetan: erretoreak disimulurik gabe adierazi zuen bere ideologiaren gustuko obrak baino ez zituela nahi ikusi argitara emanak.
Guztiarekin ere, Isiltzearen artea egungo liburu praktikoen aurrekari bitxia da, bere laburrean. Dinouartek, besteak beste, isiltzeko printzipioak zerrendatu zituen, eta isiltasun motak eta horien zergatiak sailkatu, isiltasuna, betiere, baliabide etiko eta erretorikotzat harturik, baina inongo xede mistikorik gabe.
Naizen kalakari honi liburuaren izenburuak eman zion atentzioa, berritsuoi izugarri interesatzen baitzaigu isiltasuna. Jende lagunkoi eta irekia zaretenok konprenituko didazue: mintzo ugarikook badakigu, ohartzen gara, astunak izateko arrisku handia dugula, edo indiskretuak, edo, besterik gabe, fidagaitzak. Normalean miresmena baino ez diogu jende isilari, esaten ahalko luketena isilpean iraunarazten dakiten pertsona zuhur horiei. Hiztunok badakigu, ohartzen gara, jende isilak askoz itzal handiagoa duela guk baino, eta ausaz hobe izanen genukeela isiltzea. Dinouartek berak zioenez, "oro har, arrisku handiagoa hartzen da mintzaturik isilik egonik baino", nahiz aldi berean, batzuetan hitz egitea zuhurra dela gaineratu zuen!
Eskarmentuak erakusten du, bestalde, badela munduan besteen isiltasuna eta diskrezioa izugarri ongi aprobetxatzen dakien jendea. Mobbing edo bulling fenomenoak ia ezinezkoak dira isiltasunik gabe. Emakume anitzek jasaten dituzten tratu txarrek ere sekretua dute osagarri printzipalenetako bat, haurrei egindako abusuek bezala. Adituek diote: egoera bortitz horiei hitz eginik egin behar zaie aurre, egoerak jendaurrean azalaraziz.
Anitzetan gizarteak berak zedarritzen du zerk iraun behar duen isilpean gorderik, zer isildu behar dugun. Euskaldunok gure kulturan arras barneraturik dugu, esaterako, trapu zikinak etxean garbitu behar direla, kanpoan aireratu gabe. Horrek zer onik eta zer txarrik dakarkigun aztertu beharko genuke, agian.
Badira, ordea, adibide orokorragoak, mendebaleko kulturan txertatuak. Anitz eta anitz emakumeoi dagokigu, eta horietako bat da hilekoaren inguruko isiltasun ozena: emakume anitzek segitzen dute pentsatzen ez dela egokia hilekoaz mintzatzea jendaurrean, batez ere, gizonen aitzinean, eta errefus horrek egungo neskatila anitzengan dirau, ahalke naturaletik haratago.
Demokraziaz mintzatzen denean, sistema politikoaz besteko gairik ez da aipatzen. Ez dira eztabaidatzen egunero inork aipatu gabe gure bizitzak mugatzen dituzten kontuak, ez ditugu kolokan paratzen afektibitatea edo maitasuna kudeatzeko porrot egin duten manerak, ez zaigu bururatzen jendearen arteko harremanek egokiagoak eta erosoagoak izan beharko luketela, demokrazia autentikoago batean, ez diogu gure buruari galdetzen nori egiten dion mesede gure ekonomia partikularren berri jendaurrean emateko debeku adierazi gabeko horrek, eta isilik segitzen dugu, otzan, gure sekretutxoak gordeta... Dinouart apaizak herritarrok horrela, isilik, egoteko esaten zuen. Eta guk, bi mende luze geroago, kasu egin hari!
Prostituzioan aritzera behartuta zeuden lau emakume askatu dituzte Donostian eta Gasteizen, eta giza salerosketa leporatu diete operazioan atxilotutako bi emakume eta gizon bati. Biktimen salaketari esker hasi zuen ikerketa Ertzaintzak. Atxilotuak Ertzain-etxera eraman dituzte... [+]
Aixeindar enpresak haizea neurtzeko 82,5 metroko dorre meteorologikoa instalatua du 2023tik Analamendin. Dorrearen egonkortasuna eta segurtasuna bermatzeko, lurrera altzairuzko hainbat kablerekin ainguratu zuen enpresak. Arabako Mendiak Aske elkarteak salatu du hegaztiek... [+]
Zeurea ez dela –eta ez duela izan behar– deritzozun herrialde bateko gertakari historikoa izan al daiteke nonbaiteko festa nazionalaren sorburua? Bai, horixe. Gertatu ere gertatzen da Taiwanen: “Hamar Bikoitzean”, alegia, urriaren 10ean ospatzen da... [+]
"Duintasuna urratzerainoko gertakariak" sarri errepikatzen direla seinalatu dute egoitza horretako senideek Arabako Foru Aldundiari bidalitako gutunean. Aldundiak dio egoera ez dela "hain larria".
Euskal Herriko hainbat zentro teknologikotako ordezkariek parte hartuko dute euskarazko ahots teknologiaren egoera eta etorkizuna aztertuko dituen mahai-inguruan, Jon Torner ARGIAko kazetariak gidatuta. Topaketa urriaren 17an izango da, Donostiako San Telmo museoan egingo den... [+]
Urri hasieran kaleratutako EHUko irakaslearen inguruko txosten bat egiteko eskatu dio Fiskaltzak Ertzaintzari. Kasuaren nondik norakoak sakonki ikertzeko eta gorroto deliturik egon den ala ez aztertzeko helburua du, salaketa jartzea erabaki aurretik.
Gazteei PFEZa murriztea edota zenbait kasutan deuseztatzea proposatu du Portugalgo Gobernuak, baina momentuz hizpidea baino ez du ipini, ez baitago argi aurrekontuak onartu ahalko dituen, gobernua osatzen duten alderdiek ez baitute-eta gehiengo parlamentariorik. Espainiako... [+]
Catering-enpresarik gabe jardun nahi duten eskolentzat bestelako eredu bat arautzea adostu zuen Eusko Legebiltzarrak 2019an. Horren ordez, catering-enpresen bidezko zerbitzua ematera derrigortzen ditu ikastetxeak Eusko Jaurlaritzak berriki argitaratu duen aginduak. Bitartean,... [+]
Urriaren 14an 91 urte bete dira bilbotar idazlea jaio zenetik. Errota gorria poema eta idazleak dedikaturiko argazki bat Jon Kortazar EHUko katedradunaren esku utzi ditu Zubiri Moragues familiak. Orain arte ezezaguna zen olerkia laster argitaratuko dutela ziurtatu du... [+]
Hondakinak tratatzeko Artaxoako plantara Zubietako erraustegitik milaka tona lixibiatu modu ilegalean eraman izanaz galdetu dio EH Bilduko parlamentari Mikel Oterok, Eusko Jaurlaritzako Industria, Trantsizio Energetiko eta Jasangarritasun sailburu Mikel Jauregiri. Iragan... [+]
Herritarrengandik sortu eta hiru hamarkadaz eraikitako harremanaren ondotik, Hego Lapurdi eta Goierriko bi herri hauen arteko senidetze edo birazkatze ofiziala egin dute igandean Urruñako plazan. 30 urteko mugarri, egun «historikotzat» jo dute Filipe Aramendi... [+]
Stellantis multinazionalak Mecaner lantokia itxi eta 148 behargin kalean utzi ditu Urdulizen (Bizkaia); horren aurrean, "Mecaner Herriarentzat" alternatiba ekosoziala sortu dute hainbat eragilek. LAB sindikatuko Iraide Juaristik eta Jauzi Ekosozialeko Aitor Gallastegik... [+]
1944an, Stauffenberg-en agindupean, Hitler bonba batekin hiltzen saiatu ziren, soldadu eta herritar alemaniar batzuen artean prestatutako ekintza baten. Hurrengo hilabeteetan naziek 90 pertsona exekutatu zituzten ekintza haren ondorioz.
Ezagutza eta erabilerak, biek, egin dute atzera Galiziako Estatistika Institutuak jakinarazitako azken datuetan. Galera handiagoa da adin tarte gazteenetan. 5 eta 14 urte artekoen herenak adierazi du galiziera gutxi edo batere ez dakiela.