Nola hasiko naiz artikulua idazten? Galdetu diot nire lagun minari. «Ba... zoazte guztiok porkulo hartzera!», erantzun dit erdi irrifartsu. Ni ere banoa, noski!, esan diot ene buruari. Gaua da. Orain dela ordu gutxi, Sagarroiko lagunekin Ezekiel obra estreinatu dut. Estreinaldiko nerbio eta adrenalinak hein batean pasa dira, eta aspaldiko partez, asteburua luze dator eta Bilboko Atxurin 8 artistek daukaten lokalean nago. Espazio bitxi honetan, bertako gela batean sartu, eta musean gabiltza. Zu eta ni, zerua eta infernuaren aurka.
Hordago handira: artea, politika eta ekonomia. Nire ondoan beti fin eta langile dabilen Antzerkiolako kideari, zera galdetu nion behin: zerk mugitzen gaitu? «Ekonomiak, Lipus, ekonomiak!», erantzun zidan. Beti bezala, klarua eta bortitza izan zen nire laguna. Bihotzeko taupadak ezintasunari josita gelditu zitzaizkidan. Eta ez nuke sentimentalismoan jauzi nahi, baina egia da. Bihotzean, krak! Gezurra edo egia, beste erantzun batzuk aurkitzearen buruhaustea, tranpak, dudak, absurdu sentsazioa. Jokoan sartuta nago jada. Nahitaez, jokoan sartu gaituzte. Europarrak gara! Eta karta handiak ez bazaizkizu iristen zer? Zer dela eta injustizia hau? Zergatik horrenbeste engainu? Handitasunean bizi behar ote dugu? Baina… erregeak ez dira existitzen. Alaskak abesten du: «Zuk ez Jainkoarengan sinetsi, Jainkoak berak ere ez baitu zugan sinesten». Eta orduan, zer? Retegi pilotariari egindako elkarrizketa batean, zera irakurri nion: «Lehen pilota artea zen, gero kirola, eta orain negozioa bihurtu da». Orduan... handira hordago! Txiki izateak ez ote gaitu bada handi egiten?
Hordago txikira: artea, artismoa, artrosia eta artletismoa. Maitasunez egiten den guztia da artea. Edonor izan daiteke artista. Maitasuna eta artea dira txikira aritzeko enbido ederrenak. Sortzaile edo poeta izatea zailagoa da. Prai-modernismoaren garaia iritsi da! Kale, taberna, eta abarretan sortzaile eta poeta moderno gehiegi ikusten dut. Neronek ere jantzi izan ditut marka hauek, eta batek daki, tranpa honetan gehiagotan ere eroriko naizen »ez nuke nahi!». Batez ere, etiketa hauen atzean ezereza ezkutatzen delako. Espektakulua, dirua, fama, glamurra, boterea eta batez ere faltsukeria dira artismoaren ezaugarri arriskutsuenak. Garena baino zerbait gehiago izatearen karentzia. Zaila da artismotik eskapatzea, espektakuluaren gizartean bizi gara eta, Guy Debordek esango lukeen bezala. Bide-bizitza integro bat eramatetik, desintegraziora eramaten gaituen »ismo madarikatua. Eta nik ere, zulo horretan erori naizela eta erortzen naizela onartzea baino ez daukat.
Egia esanda, beti dago erortzearen arriskua. Gaixo sentitzea. Geldi dagoenak ez daki zer den hori, eta alde handia dago eskuak bustitzetik eskuak garbitzera, Herodes bezala. Jokoa bukatzen denean, kartak erakutsi egin behar dira eta ez ezkutatu. Bizitzan aurpegia eman behar den moduan. Mugimendu ezak, ekintzarik gabe aritzeak, ezjakintasunera eraman ahal gaitu, bizitzan hilda egotearen arriskua du. Errealitatearen kontzientzia kritikorik ez edukitzeak, ez eraikitzeak, artrosiaren gaixotasuna edukitzea bezala da. Norberak nahi duena izatetik, besteek agintzen dutena izatera alde ederra dago. Mesedez, izan zaitezke bala bat, pilota bat, zuhaitzaren hostoa, edota amets bat, nahi duzuna izan zaitezke, bilatze kontua besterik ez da. Indar honek bultzatzen baigaitu artrosiaren gaixotasuna alde batera utzi, eta desioz jositako bihotza eraikitzera, jositako hariak apurtzera. Desioaren potentziak ez du helburu konkreturik, helburua egiten eta sortzen dugun bidea bera da. Bizitzaren desioa bizitzearen baitan dago, ez bizitzaren transzendentzian. Bizitza, bizitza da, eta kito! Bizitzaren zentzua praktikan aurkitzen da.
Artletlismoarekin berdina egiten digute. Hasiera eta helmuga bat dagoela sinistarazi. Artletismoaren ezaugarri penagarrienak ez zizkidaten ikastolan erakutsi: izaera militarra, konpetentzia, eta irabazle/galtzaile kontzeptuak dira. Gizakiak ezarritako lege edo arau gordin eta krudelak izatetik, kirolaren edota artletismoaren mundua lege naturala bihurtu da. Badirudi modernitatearen ezaugarri nagusia, puntuak akumulatzea dela. Zure eta nire borrokak inurrien bidea jarraitzen du. Maitasunak ez dauka preziorik, maitasuna ez da puntuatze kontua. Artez esango dizut, txikira hordago!
Hordago pareetara: artea eta bizitza. Sarritan bikotearen kontu hauek antzinako gauzak direla pentsatzen dut. Memorian gordetzen diren bikoteak. Adan & Eva, gizona & emakumea, Jesus & gurutzea, maitasuna & gorrotoa, Bony & Klide, Auswitch & Bagdad, bakea & guda, Bilbo & Ibaizabal. Hauek dira gure memoriaren bikoteak. Eta gure pareak ordea, artea eta bizitza dira. Bosteko bi izango banitu bezala. Bikote xumea, sakratua, gure karten jokoan, ia ezertarako balio ez duen bikotea. Baina badakit, elkarrekin datozenean, hitz magikoak esateko indarra ematen digula, nahiz eta bidearen erdian ito. Maitasunez… pareetara hordago!
Jokorik ez! Jokora iritsi gara. Zerua eta infernua ixilik daude. Eta guk argi erantzuten diogu. Jolasa maite dugu, ez dago jokorik!
Hordago puntura! Partida bukatzear dago. Goiza iritsi da. Esandako guztia hitz multzo baten konposaketa besterik ez da. Metafora bat. Puntuatzeko orduan, bihotzetik pentsamendura ateratzen diren hitzek zolik balio dute. Horiek dira benetakoak. Horregatik zu eta ni ez gara inoiz 31ra iritsiko. Ez daukagu horren beharrik! Martxel Mariskalek Ezekielen horrela esaten du: «Zaldi basatia ez da hezi lehiaketetan irabazteko, lehiaketetan parte ez hartzea da garaipenik handiena».
