Jokin Muñoz: «Sei graduko erreakzioa sortzeko, hamar graduko probokazioa egin behar duzu»


2021eko uztailaren 28an

Hasteko, zorionak Euskadi Sariagatik! Zer ekarri dio lorpen honek Jokin Muñozi?
Lehendabizi, jakin nueneko ezuste handia, berria digeritzeko denbora behar izan nuen. Gero pozak hartu zion tokia ezusteari, eta heldu nion etorri zitzaidan guztiari: komunikabideetako elkarrizketak, irakurleekin topaketak eta konpromiso horiei. Sariak ekarri didan beste ondorioetako bat idazle izateari hainbat hilabetetan uztea izan da. Ia-ia ekaina bitarteko parentesia hartu beharko dut, ze gero gaztelaniazko bertsioa dator, eta nahiz eta ez dudan uste Euskadi Sariak ekarri duen nahastea ekarriko duenik, horrek ere sortuko ditu beste konpromiso batzuk eta horiei ere erantzun beharko diet.


Sariak izandako ondoriorik onuragarrienen artean, zein aukeratuko zenuke?
Euskadi Saria irabazteagatik jaso ditudan zorion gutunetatik poz gehiena eman zidana Castejoneko alkateak bidalitakoa izan zen.

Euskalduna al da?
Ez. Horregatik poza! Nafarroan erdal munduak interesa erakutsi duelako. Ez bakarrik Castejoneko alkateak, baita normalean euskal munduarekin zerikusi gutxi daukaten edo mundu honetatik urruti dauden komunikabideek ere; euskal mundutik kanpo sortu da interesa. Castejoneko alkateak bidalitako gutunari erantzun nion nire esker ona adieraziz, eta handik gutxira ipuin lehiaketa batean epai-mahaikoa izateko deitu zidaten; eta beno, hasi naiz hegoaldeko jendearekin harremanetan eta hori oso pozgarria izan da. Gero, Sartagudako talde bat 36an desagertutakoen omenezko monolito bat jarri eta horren kariaz zerbait egin behar zutela-eta, nirekin kontaktuan jarri da ere…

Alde on asko ekarri dizu irabazi izanak, beraz. Dena den, 2004ko edizioan Euskadi Sariak izan zituen bere eztabaidak ere. Batetik, komunikabideetan nahiko haserre agertu zen harekin hainbat idazle, zu zeu tarteko. Azalduko al zenuke istilu haren arrazoia?
Beno, Euskadi Saria ez da lehiaketa bat. Idazleak ez dute euren burua aurkezten, epai-mahaikoek aukeratzen dituzte liburuak -kasu honetan bost izan ziren-, eta idazleari bi baldintza betetzea eskatzen diote: saria banatzen den egunean ekitaldi horretara azaltzea, eta pare bat argazki bidaltzea. Ez dira baldintza umiliagarriak, baina baldintzak dira eta ez litzake baldintzarik egon behar. Bada horren gainean hausnarketa egiteko garaia, nik uste. Sarien berri eman zen egunean Eusko Jaurlaritzakoek esan zuten jada egingo dela zerbait-edo, datorren urtean jakingo dugu zer. Nolanahi ere, nahiko penagarria izan zen, ze sariaren inguruko gorabehera horrek garrantzia kendu zion benetan zuenari, literatur jarduerari.

Literaturaz ari garenez, hautatutako liburuen artean Bernardo Atxagaren Soinujolearen semea ere bazegoen…
Epai-mahaikoek erantzun beharko lukete hori. Hala ere, nik ez diot Atxagari irabazi, ezta Felipe Juaristiri ere, hor saritzen dena ez delako egilea, liburua baizik. Baina behin saria eman dizutela jakinez gero, ezin zara erori modestia faltsuan, eta nik badakit neure liburua ona dela, eta hori esan behar dut. Ez dut parekatu behar Bizia lo Bernardo Atxagaren liburuarekin, nireak baino asmo literario handiagoa daukalako dudarik gabe, urte askotako lanaren emaitza baita. Baina nik nire liburua defendatu behar dut. Hark hartu du saria, ez nik.

Azter dezagun pixka bat Jokin Muñozen obra. Badirudi beti zabiltzala Euskal Herriko egoera edo gatazkaren inguruan idazten. Lehenbiziko liburuan gerra aurreko giroa islatu zenuen, adibidez.
Bada konstante hori nire lanetan, baina Hausturak liburuan ez hainbeste, behintzat ez dio heltzen gaiari zuzenean, beste hiruek heltzen dioten bezala.

Idazle bat da Hausturak liburuko narrazio baten kontalaria, idazle nahiko goibel bat. Alde handia al dago Jokin Muñoz idazlearen eta beste horren artean?
Ez dut uste idazle goibela naizenik. Liburu tristea da hau, Hausturak ere bere ukitu tristea izan dezake, eta tristea izan daiteke Joan zaretenean ere, baina Atlantidara biajea ez da liburu tristea. Baina niri gustatzen zait zer den idazle tristea eta zer den bizipoza duen idazlearen argudioari buelta ematea. Nik ez dut denbora pasako literatura egiten. Literatura arina egiten duenak -eta ez dut modu peioratiboan esaten-, alegia jendeari denboratxo bat gozo pasatzeko aukera ematen dion idazleak, horrek pentsatzen du jendea gaizki bizi dela eta behar dituela bere parentesiak gozo egoteko. Orduan, berak dauka bizitzaren ikuspegi negatiboa. Nik, berriz, jendea ondo bizi dela uste dut, bizipoza daukala, eta noiz edo noiz hainbat gauza gogorarazi behar zaizkiola.

Bizia lon bost ipuin nahiko ezberdin daude bilduak. Lehenengoak, Mekanoa, gerra ondorengo urteetara garamatza. Iruñea al da kokaturik dagoen hiria?
Ez, Donostia. Izan ere, benetan gertatutako pasadizo triste batean oinarrituta dago. Hor azaltzen den umea -hiltzen den mutikoa- nire osaba izan zitekeena da, eta narrazioaren bukaeran azaltzen den Pablo Muñoz Zabalegi hori nire aitona zena. Hain zuzen narrazio horrek eman zidan libururako tonua, ze beste lauek beste substratu bat daukate.

Samurtasun gehien duen ipuina da Mekanoa.
Bai. Besteetan ere samurtasunik egon badago, baina Mekanoak tonu grisa, tristea, hitsa eman zidan, eta tonu horrekin idatzi nahi izan nituen beste narrazioak. Noski, horregatik azaldu zen azaldu zen gaia: gatazka politikoa, biolentzia-eta, beste laurak komunean duten oinarria.

Nahiko gogorra da bigarren ipuina, Isilunea, ez duzu uste?
Bai. Iruditzen zait askori etorri zaiola burura noizbait narrazioan kontatzen dena.

Zuk defendatzen duzun gauza batek eztanda egin diezazukeela aurpegian?
Hombre, horrela esatea oso fuertea da! Norberak hartzen dituen erabakiak askotan norberaren kontra bihur daitezkeela izan daiteke ere. Edo guk sortu dezakegula munstroa zenbaitetan, eta munstroak azkenean jan egiten gaituela. Baina, beno, hori esatea narrazio honen irakurketa tremendistegia egitea litzateke. Samurtasunaren gaiari helduz, uste dut narrazioko senar-emaztea samurtasun handiarekin tratatzen dela. Eta uste dut horiek sentitzen duten kezka Euskal Herrian aita-ama batzuk-askok sentitu dutela noizbait: hau da, lehertu egin duela artefaktu batek auto baten barruan eta bertan zihoazen lau gazte txikituta gelditu direla, zein ote diren.

Gero dator Xantilli. Salatari bat agertzen duzu hor. Ala ez da salataria?
Bada, bai. Pertsonaia hori, ustez trafikante dena, ezagutu nuen nik. Garai haietan -agian beranduxeago- heroinaren presentzia oso nabarmena zen nonahi, Donostian bai behinik behin. Txibatoak zirela, ez zirela, hori ekarri nahi izan nuen narraziora. Baina kontrasteak gustatzen zaizkidanez, kontraste handia dago hor. Askoren edo gehienen begietan gorrotagarria izan daitekeen pertsonaiak bere anaia atzeratuarekin duen harremana eta bien artean sortzen den samurtasuna. Horregatik nioen Bizia lo liburuan, bere latzean, samurtasuna azaltzen dela: Xantillin, Azterketa ipuinean presoa nola deskribatzen dudan…

Argituko al zenuke Azterketa ipuinaren helburua?
Memoria ahula dela agertu nahi nuen hor. Eta behin ibilbide luze bat eginez gero, pertsona batek beste norabide bat hartzeko eskubidea eduki behar duela. Uste dut aipatu dugula memoriaren zama eta gainean daramagun karga. Bada, eman nahi nien pertsonai horiei -bai noski presoari eta baita semeari ere- arinago izateko eskubidea.

Duda gabe, irakurketa ideologiko bat da hori…
Noski. Eta hortik dator beharbada liburuak zenbaitengan sortu ahal izan duen ezinegona, karga ideologiko hori duelako. Baina ez bakarrik nire liburuak, baita orain ateratzen ari diren liburu askok ere!

Ezinegona baliteke Elurraren isila ipuinak sortu izana. Sekula izan al da zuk hor agertzen duzun bezalako komando ankerrik?
Ez, baina non esaten da komando bat dela? Izan litezke partisanoak, adibidez. Hori zabalik utzi dut. Denoi burura etorri zaizue bestea, hori hala da, baina mezuan, mezuaren karga ideologikoan sei graduko erreakzio bat sortu nahi baldin baduzu irakurlearengan, hamar graduko probokazioa egin behar duzu. Eta, hala ere, nik ez dut uste hor kontatzen dena zenbait kasutan benetan gertatu denetik oso urruti dagoenik. Izan dira ekintza batzuk oso lazgarriak. Bi aipatzeagatik: Zumarragako litxarreria saltzaile bat akabatu zutenean, arrastaka ibili zen dendan barruraino tirokatu zutenean, eta gero, noski, Miguel Angel Blancorena. Hori baldin bada epika, aizu! Epikaren zantzurik txikiena ere ez dut nik horietan ikusten.

Polemika
«Euskadi Sarietan ez litzake baldintzarik egon behar. Bada horren gainean hausnarketa egiteko garaia, nik uste. Sarien berri eman zen egunean Eusko Jaurlaritzakoek esan zuten jada egingo dela zerbait-edo, datorren urtean jakingo dugu zer. Nolanahi ere, nahiko penagarria izan zen, ze sariaren inguruko gorabehera horrek garrantzia kendu zion benetan zuenari, literatur jarduerari».


Azkenak
2025-01-19 | Urtzi Ugalde
Agur, amatxu

Hauek izan ziren nire azken hitzak zure lo arnas sakonean eskutik helduta ginela joan zinenean. Aparteko minik gabe, xume, duin, geratu zen betiko zure bihotza. Zuk nahi eta eskatu bezala. Guk nahi eta errespetatu bezala.

Jada hilabete, neguaren atarian, gaurik luzeenak diren... [+]


Amatasunaren giltzarik gabe

AMAK
Konpainia: Txalo teatroa.
Sortzailea:  Elena Diaz.
Zuzendaritza:  Begoña Bilbao.
Aktoreak: Intza Alkain, Tania Fornieles, Oihana Maritorena eta Iraitz Lizarraga.
Noiz: urtarrilaren 10ean.
Non: Itsas Etxea auditoriumean... [+]


Bayrouren aurkako zentsura mozioak porrot egin ondoren, Herritar Fronte Berria zatituta dago

Ostegun arratsaldean egin dute bozketa eta, aurreikusitako moduan, François Bayrou lehen ministroaren aurkako zentsura mozioak ez du aurrera egin. Izan ere, eskuin muturreko Batasun Nazionalaren sostengurik gabe, ez zuen aurrera egiteko aukerarik.


2025-01-17 | ARGIA
Hasi da denboraldia, Saizarren eta Alorrenenean txotxa irekita

Asteazkenean egin zuten ekitaldia Astigarragako Alorrenean, Sagardoaren Lurraldeak hala erabakita. Ostegunean egin du txotx hasierako festa propioa Usurbilgo Saizarrek.


Iruñeko Erorien Monumentuaren eraispena eskatzeko manifestazioa egingo dute larunbat honetan Iruñean

Talde memorialistek deitutako manifestazioa Erorien monumentuan hasiko da 18:00etan eta Gazteluko plazan bukatuko da. Amaierako ekitaldian El Drogas, Gran Ritxarson, Ilargigorri eta La Chula Potrak esku hartuko dute, besteak beste. Gaia orokorrean nola dagoen azaldu dugu... [+]


2025-01-17 | Oihane Artetxe
Urratutako haurtzaroa: indarkeria instituzionala gure testuinguruan

Gaur egun, emakumeen eta haurren ahotsei zilegitasuna kentzen dien kulturaren arrastoak diraute, haien esperientziak isilaraziz, haien oinarrizko eskubide eta beharrak minimizatu edo alde batera uzteko joera duen sistema baten barruan. Arazo horren adibide mediatiko bat Juana... [+]


2025-01-17 | ARGIA
Spoiler, gurasokeria, ziborg, santujale eta guakamole, Euskaltzaindiaren Hiztegiko azken eguneratzeen artean

2024ko bigarren seihilekoaren lanaren emaitzak jaso ditu Euskaltzaindiak. Forma berriak eta aurretik zeudenen osatzeak aurkeztu ditu. Forma berrietan, oraingoan, batez ere, sukaldaritzako hiztegia landu dute. EITB eta Berria-ko edukiak hartu dituzte iturritzat.


Jesus Carrera “diktadurak sortutako egoera bidegabeen biktimatzat” aitortu du Hondarribiko udalak

Jesus Carreraren erailketaren 80 urteurrenean udal adierazpena plazaratu dute Hondarribiko udalbatza osatzen duten alderdi politiko guztiek.


Tokiko espezieekin osatutako basoa landatzeari ekingo diote igandean Arrankudiaga-Zollon

Lursailaren jabeak hitzarmena sinatu du Lurgaia Fundazioarekin eta Sagarrak talde ekologistak deialdia zabaldu du landaketara batzeko. Zaraobe Institutuko ikasleak asteartean aritu ziren zuhaitzak landatzen.


2025-01-17 | Antxeta Irratia
Dagoeneko 1.000 autoinkulpaziotik gora bildu ditu J’accuse kanpainak

Irunen autoinkulpazio sinadurak biltzeko deia luzatu dute San Juan plazan urtarrilaren 18an, larunbatarekin, 10:00etatik 13:00era. Urtarrilaren 26an «modu masiboan» Irunen hasiko den manifestazioan parte hartzera deitu dute eragileek, «migrazio politika... [+]


2025-01-17 | Gedar
Soraluzen ‘desokupei’ aurre egiteagatik deklaratu beharko du lagun batek

 Ekainaren 5ean bota zituzten Desokupacyl enpresako bi matoi Sorazuletik, eta bi pertsona identifikatu zituen Poliziak. Urtarrilaren 29an deklaratu beharko du haietako batek.


Ezezkoa eman dio Eskoriatza eta Aramaio arteko parke eolikoari Espainiako Gobernuak

Espainiako Gobernuko Trantsizio Ekologikorako eta Erronka Demokratikorako Ministerioak atzera bota du Statkraf multinazionalak Araba eta Gipuzkoa artean eraiki nahi zuen Itsaraz parke eolikoa.


Bizkaiko Foru Aldundiko langileen eta euskararen alde elkarretaratzea egin dute Bilbon

Euskalgintzaren Kontseiluak eta Bizkaiko Foru Aldundiko langileak elkarretaratzea egin dute langileen egonkortzearen eta euskalduntzearen alde.


Eguneraketa berriak daude