Zuhaitzen etxea
Euskal Herriko 173 zuhaitz espezie bildu ditu Imanol Artola, Zumarragan bizi den Zegamako semeak. 15 urte egin ditu basozain Deba Garaian, eta zazpi urtez aritu zen enbor zatiak biltzen han-hemenka. 2002az geroztik Egurraren Interpretazio Zentroan daude ikusgai. Interpretazio zentroa Gipuzkoako Foru Aldundiak jarri zuen, basozainen ehungarren urteurrena ospatzeko.
Artolaren hasierako ideia, espezie berak ilargi bakoitzarekin moztuta zer alde egiten zuen aztertzeko bilduma egitea omen zen. Baina behin, Arrasaten, ezagutzen ez zuen espezie arraro bat aurkitu zuen erorita, utzitako baserri baten atarian. Baserriko nagusiak inguruak garbitu behar zituela eta, Cuningamia hura moto zerrarekin moztu, eta sutarako utzi behar zuten. Artolak gogoratzen duenez, «pena handia eman zidan, agian Gipuzkoan ez zela horrelako beste bat egongo pentsatuta, eta enbor haren zati bat gorde nuen. Eta pikatu egin nintzen. Harekin hasi, eta geratu gabe jarraitu nuen museoko 173 piezak osatu arte».
Museoan bereiz daitezke zuhaitzen azal, hosto, fruitu, usain eta hazi desberdinak, eta egurren erabilera anitzak. Bertako zuhaitzak -haritza, pagoa, urkia, altza, elorri zuria...- eta kanpotik etorritakoak -pinu intsinisa, erromatarrek ekarritako gaztainondoa, exotikoak...- ikus daitezke bertan.
Zegamako Egurraren Interpretazio Zentroan, oso koalitate desberdineko egurrak ikus daitezke: beteatua, kolorea, usaina, gogortasuna... Nolakotasunaren arabera erabili izan da egur bakoitza tresna jakinak egiteko. Imanol Artolaren esanetan, Euskal Herrian hogei inguru zuhaitz motarekin bakarrik egin da lan, horregatik, museoan erakutsi nahi izan du beste herrialdeetan espezie gehiagori ere eman zaion erabilera. Hona batzuk:
- Elorri beltza: Patxarana
- Pinu larizioa: Zerrategi eta eraikuntzan
- Intsinis pinua: Papera eta altzariak
- Lergorria: Ebanisterian
- Haritz Amerikarra: Tonelak, artisautza
- Artelatz, alkornokea: Kortxoa. Kontatzen denez, kostaldean txakolina egiten hasi zirenean ekarri zuten artelatza, kortxoa bertan izateko. Baina klima mediterranearrekoa izaki, ez zen ongi egokitu. Hala ere, banaka batzuk geratu dira.
- Urritza: Saski, makila, barriken uztaiak
- Haritza: Kutxak
- Urkia: Kaikua. Esneari gusturik ematen ez diolako
- Ezkia: Infusioak, «tila».
- Tuliparbolak: Pianoak
- Virginiako Kaki: Txistua
- Likidanbarra: Kupelgintza
- Izei gorria: Stradivarius bibolinak
- Makal kanadarra: Zotzak eta poxpoloak
- Eukaliptoa: Papera, mangoak
- Banbu: Arrantzarako kainaberak
- Lizar gorria: Itsasontzien eskailera mailak
- Hego ipurua: Destilazio lehorrez, miera edo «cada» olioa lortzen da, antiseptikoa dena
- Lertxuna: Poxpoloak eta jostailuak. Zuria eta lehuna delako.
- Izei-zuria: Organo, bibolin, kitarrak
- Ipar Ipurua: Gyn edaria aromatizatzeko botatzen dira bere fruituak
- Mizpirondoa: Euskal makilak
- Udarondoa: Txirulak
Sutarako, haritza eta artea oso dira egokiak. Pinua, berriz, oso azkar erretzen da, gaztainondoak txinpartak ateratzen ditu eta pagoak zer ilargirekin mozten den alde handia egiten du.
Asteburuetan:
- 11:00etatik 14:00etara
- 16:00etatik 19:00etara.
Astegunez:
Ikastetxeetako taldeak hartzen ditu.
Harremanetarako:
Zegamako Turismo Bulegoa
943802187
- Ilberrian
Urritza, Urkia eta Pagoa.
- Maiatzeko ilberrian
Altza eta erramua.
- Ilbeheran
Gorostia, Elorria, Gerezia, Lizarra, Gaztaina, Haritza, Sagarra, Udarea, Arana, Zumarra, Intxusa, Sahatsa, Hagina eta Akazia.
- Azaroko ilbeheran
Kaina.
- Neguko ilbeheran
Pinua.
- Ilgoran nahiz ilberrian
Zurzuria.
- Zurgihar: Zuhaitzaren sorrerako muina, enborraren zentroa.
- Zurgizen, duramen: Egur hila, erretxina pasatzen ez dena. Hau ez da gehiago hazten. Zati ilunena eta gogorrena da.
- Cambium: Egur bizia, erretxina pasatzen den zatia. Hau da zabaltzen ari dena.
- Azala: Defentsa, gaixotasunetatik babesten duena.
Enborraren eraztun bakoitzeko urte bat kontatuz, zuhaitzaren adina jakiten da. Era berean, norabidea ere igarri dezakegu: eraztunak hestuago daude elkarrengandik iparraldean, lasaiago hegoaldean.
Hobekuntza horiekin izokinak eta beste espezie migratzaile batzuek erruteko eremu optimoak lortzea eta bizirik irauteko aukerak handitzea espero da. Europako funtsekin finantzatutako jarduera da, Life Kanturibai proiektuaren baitakoa.
Epaiketa prozesua abiatu du ostegun honetan gazte antolakundeak. 2023an egindako bi ekimenen ondorioz 290.500 euroko zigor ekonomikoa jarri dio Eusko Jaurlaritzak. Ekonomikoki "ito eta desagerrarazteko" mekanismoa dela salatu du Ernaik.
Adinekoen egoitzako egoiliarra da asteazken gauean hildako emakumea. Larriki kolpaturikoa ospitalera eraman zuten, baina bertan hil zen emakumea. Bertako egoiliarra den 68 urteko gizon bat atxilotu dute, indarkeria matxista leporaturik.
Hego Euskal Herriko gazteen osasun mentalaren egoera “kezkagarria” da, Gurea Geroa atari digitalak egindako txosten batek agerian utzi duenez. Inkestaren arabera, gazteen erdiek ondoez emozionala pairatzen dute, eta hamarretik seik pentsamendu suizidak izan dituzte... [+]
Petronorreko langileek borrokarako eguna izan dute osteguna. Enpresa batzordeak deituta, lanuztea egin dute eta Barakaldoko BECen elkarretaratu dira, konpainia urteko batzarra egiten ari zen tokian. Salatu dute diru publikoa jaso arren "enplegua suntsitu" besterik ez... [+]
Asteazkenean banatu dituzte Rikardo Arregi sariak, Andoainen. Kazetaritza Saria Berria-n argitaratutako Feminizketak elkarrizketa sortak jaso du, eta Komunikazio Saria Euskal Wikilarien Kultura Elkartearen Ikusgela proiektuak. Ohorezko mugarria Ana Galarraga Aiestarani eman dio... [+]
Threes! edo 2048 klasikoen bertsioa prestatu dute Julen Irazokik eta Ibai Aizpuruak, Mikel Dale musikagilearekin batera. Android-en doan deskarga dezakegu euskarazko bideojokoa.
Urtarrilean salmenta espekulatibo bat salatzeko ekintza egin zuen Arberoa Lurra eta Etxebizitza kolektiboak, eta horrekin lotuta egon daitezke atxiloketak. Goizeko seiak aldera atxilotu dituzte, "atea kasik hautsiz eta esku-burdinak segidan ezarriz", Ostia sareak... [+]
Israelgo lehen ministro Benjamin Netanyahuk "immunitatea", hau da, babes politikoa duela adierazi du Frantziako Kanpoko Aferen ministroak. Israelgo Haaretz eta Maariv komunikabideek jakitera eman dute Libanorekin adosturiko su-etenaren baldintzen artean zuela... [+]
Enpresa jo dute egoeraren erantzuletzat, baita erakunde publikoak ere. Langile batzuek bost hilabete baino gehiago daramatzate kobratu gabe, eta ostiral honetan egingo dute manifestazio bat, ontziolatik abiatuta: ez dezatela itxi aldarrikatzeko.
Ostegun eta ostiral honetan 40 hizlari baino gehiago ariko dira EHUko Leioako campusean Lana eta sindikalismoa XXI. mendean Nazioarteko Lehen Biltzarrean. Lan munduaren eta sindikalismo eraldatzailearen erronkez eta estrategiez eztabaidatuko dute.
Donostiako Udalak Mikel Zabalza Garateren (1952-1985) omenezko plaka bat jarriko du larunbat honetan (hilak 30), Guardia Zibilaren Intxaurrondoko kuartelaren aurrean (Baratzategi kalea, 35). Guardia Zibilak gaurko egunez atxilotu zuen Zabalza, 1985ean, Altzako bere etxean... [+]
Azaroaren 25ean hasi eta abenduaren 1era arte iraunen du Hego Koreako Busan hirian aitzina doan gailurrak. Petrolio ekoizle diren estatuak eta beraien lobbyak oztopoak jartzen dabiltza, ekoizpenaren mugatzerik ez dutelako nahi.