Urtarrileko hostoak
Voltaire-rek Kandido obran:
-"Zer arraio da optimismoa?», galdetu zuen Kakanbok.
-"Ai! -egin zuen aiene Kandidok-: Dena gaizki doanean ondo gaudela esateko barra-aldia edota seta-aldia da optimismoa".
Gertatzen ari denaren eszenifikazio egokia izan daiteke.
Imajina ditzagun orain lau pultsulariak mahai batean musean ari direla. Elkar zaintzen ari dira, nork nolako kartak izango, nor ari den erronka hutsean asmatu nahirik, nork noren keinua harrapatuko… Ez da inor inorekin fidatzen, baten hitzaren atzean zer ezkutatzen den asmatu nahi dute beste hiruek.
Baina jokoa ez dela errenta dela entzuten aspertuta gaudenok, gehiago aspertzen gaitu azken hogeita bost urteotako amarruzko eszenifikazio beti berak.
Ez dakit berak entretenitzen diren.
Gu, gogaituta gauzkate.
Harriak bere arrazoiak dituela liokeen hipotesia onartu eta harriaren arrazoia entzun eta ulertu.
Harri batek daraman inskripzio moduko bati buruzko ipuina litzateke, politikariek sekula irakurriko ez luketena.
-Zein ederra den!- esan du igeletako batek inbidiaz, eta fabula ezaguneko igela bezala, hor hasi da arnasa hartu eta puztu, arnasa hartu eta puztu, behiaren neurrikoa izatera heldu nahi baitu. Ezaguna da fabularen bukaera: arnasari arnasa, azkenean igela lehertu egingo da. Plof!
-Nik ez dut behi zikin horrek edandako uretan ibili nahi! Kutsatu egingo ninduke! -dio bigarren igelak. Eta ibaitik aparteko putzu txiki batera joan da bertan plisti-plasta ibiltzeko. Eta, egarritutakoan, korritzen ez duen uretik edaten du.
Zer egingo ote du hirugarren igelak? Ez dakit. Dakidana da hori dela euskal kulturak egin behar duen galdera. Gure kulturak ezin du kultura hegemonikoak imitatzeko amets zoroz jardun, berehala lehertuko luke-eta, plof!, buru-buztanik gabeko lehiatu nahi horrek. Gure kulturak ezin du, ezta ere, historiaren zangetako putzuren batean plisti-plasta xaloan gelditu bertan goxo eginez.
Probintziakeria gainditu nahi nuke, metropoliak periferiari eragiten dion kaiku-lotsa gainetik kendu, zolda sorbaldatik kentzen den bezala. Zein da, ordea, nire metropolia? Madrilera edo Parisera begiratu nahi ez dudanez, non daukat nire erreferentea? Non egosten da gure debate literarioa, non hartzen dira erabakiak, non dago gure kultura, non gure zentraltasuna?
Perpausa ulertzeko beharrezko ez diren elementu bat edo gehiago kentzeari deitzen dio hiztegiak elipsia, baina hori baino askoz gehiago da Rulfok darabilen elisioaren teknika: esan ere esango nuke elipsia bera dela Pedro Páramo eleberriaren metafora tematiko nagusia eta, agian, bakarra. Rulforen testua eredugarria da elipsia gramatikalei dagokienez, baina ez da elipsi gramatikaletara mugatzen. Ezta mugatzen lotura kausalen omisiora, denborazko linearen hausketara edo istorioan zehar dauden jauzietara ere.
Rulforenean horiek guztiak badaude ere, Rulforen elipsia haratago doa: elementu denborarik gabeek »ametsek, mitoek, sineskeriek, erritoek, pertzepzio mistikoek…» berebiziko eragina dute giza bizitzaren kondizio fisiko denborazkoan eta eragin hori muga jakinik gabeko eremu lanbrotsu batean gertatzen da. Horra Pedro Páramoren eremua, horra Rulfok begien aurrean jartzen digun mundu beti aldakor bezain betikoa; iragarpenezko ametsez betea; mozkorraldietako sukar-ametsez eta eldarnio erotikoez gainezkatua.
Baina ohiko horni linguistikoek eta literarioek Rulfori ez diote balio eremu horretan ibiltzeko. Eremua nolako, horniak ere halako. Horri zor zaio testuaren lakonismoa. Horregatik esandakoaren eta esan gabe utzitakoaren artean hainbeste eremu eta hain zabalak: gutxirekin asko, laburrean luze, azal ustean sendo esanak betetzen du liburua.
Pedro Páramok, berrogeita hamar urte. Eta, hala ere, ezin dut burutik kendu literatura, literatura denetik Pedro Páramo beti hor egon dela…
Argazkilariak ez du topografo edo biologo edo turista batengandik bereiziko lukeen ageriko ezer. Argazkia ateratzen ikusi duenak nekez pentsatuko du ekintza artistiko baten lekuko izan dela. Baina horra emaitza: ezdeusa zirudien zernahi hark, errebelatua izan denean, zeinu baten indarra hartu du, belarrak harlauzen arteko zirrikituetatik gora egiten duen bezala hartu ere. Argazkia gauzatu arte deus ez zenak argazkian erakusten ditu bere egitate artistikoaren ezaugarri zehatzenak: forma, kolore, konposaketa, kokapena. Inoiz agertuko ez diren gorabehera infinitu dago, eta horietako bat zitekeen argazkia ere argazkilariak egitatea eman izan ez balio: argazkilariari esker pasatu da aukera soil bat ez izatetik izatera; argazkilariak erabaki du ezer ez zena zeinu eta sorkuntza bihurtzea; argazkilariak eraiki du paisaia bera baino haratagoko pasaia bateko erreferentzia hori.
Horixe baita argazkilariak lortu ahal izan duen ezohiko irakasbidea: mundua ez da munduan ageri diren gauzen sorta soilik; mundua bada isiltasun erabatekoan murgildurik egon arren, noiz gauzatuko zain dauden gauzen multzoa ere.
EAEko haurren %6,4ak eta Nafarroakoen %10,2ak ikusmen pobrezia du. Visión y Vida elkarte espaniarrak egin du estatuko azterketa. Txostenaren arabera, ikusteko arazoak dituzten haurren eragozpen larriena da ez duela minik egiten, eta familiek, baliabide ekonomikorik ez... [+]
Urtea bete da Hamasen urriaren 7ko erasoak gertatu zirenetik. Ordutik, Israelek Gaza suntsitu du eta guda inguruko herrialdeetara zabaltzen ari da pixkana. Urtebete honetako gertaera nagusiei errepasoa emango diegu kronologia honetan.
Memoria osoa ekimenak salatu du biolentziaren biktima izan direnen arteko desberdintasunak bultzatzen ari direla hainbat instituzio, eta norabide hori zuzentzeko deia egin du. Ekimenak estatuen biolentziaren hamabost biktima elkarte biltzen ditu. Urriaren 12an Guardia Zibilak... [+]
Bi T10 pistola elektriko erosiko ditu udalak, baina beste sei erostea eskatu dute poliziek. Arma zurien erabileraren ustezko gorakada hartu dute aitzakiatzat, erabilera justifikatzeko. Gero eta udaltzaingo gehiagotan ari dira taser pistolak eskuratzen; Ertzaintzaren BIZKOR... [+]
Arabako Mendiak Aske elkarteak zorionak eta eskerrak eman nahi dizkio Arabako Foru Aldundiko Natura Ingurunearen Zerbitzuari, Bonelli arranoa gure lurraldean berriro sartzeko Aquila a-Life proiektuarekin lortutako arrakasta dela eta.
Guztiz kontziente gara proiektu honek... [+]
Donostiako Udalak iragan osteguneko udalbatzarrean iragarri zuen moduan, zaborren tasa % 26,5 igoko du, 2025eko urtarriletik aurrera, Hondakinen 7/2022 Legeak horretara behartzen duela argudiatuta. Eguzkik, ordea, salatu du legea kostuei begira aplikatzen duela soilik, eta... [+]
Maria Elena Escudero 56 urteko emakumea azkenean Mendigoiti ikastetxeko bere garbitzaile lanera itzuli behar izan da ostegun honetan, Iruñeko Mendillorri auzoan. Asteazkenean ez joateko esan zioten Zaintzen enpresakoek eta ostegunean berriro baietz, aurkezteko lantokian.
Alzheimerraren inguruan haurrekin naturaltasunez hitz egitea du helburu ‘Arrain bat bezala’ antzezlanak. “Zenbat eta lehenago landu orduan eta gutxiago estigmatizatzen da”, nabarmendu du Ana Maestrojuán zuzendariak.
Lanopor egun batzuk izan nituen joan den astean. Oporrak ziren, baina ordu batzuk dedikatzen dizkiodan afizio bati emanak izan ziren, biltzar batean inbertituak: hotelean lo eta hotel bereko areto batean jardunaldiak goiz eta arratsaldez. Ordu gutxi batzuk geratzen ziren hiria... [+]
Lapurdi zeharkatuko lukeen AHT egitasmoa aitzina doala salatu du ingurumenaren alde dabiltzan elkarteen artean osaturiko CADE kolektiboak. Urriaren 12 eta 13rako jarri du hitzordua, Gironda eskualdean Lurraren Altxamenduak sareak antolaturiko protestari sostengua erakutsiz.
Uri Tzafon 2023ko martxoan sortu zen, ehunka batzuk kide dira, baina milaka jarraitzaile ditu jada eta tinko jarraitzen du bere ideia nagusia saltzen: Libanoko Litani ibaitik hegoalderako lurraldea Galilearen iparraldea da, beraz, "koloniza dezagun".
EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak atzera bota du UGT sindikatuak Euskotreneko egonkortze prozesuko euskara eskakizunen aurka egindako eskaera. UGT sindikatuak horren aurka eskaria egin zuen eta epaileak azpimarratu du eskakizunak UGTk berak sinatutako lan-hitzarmenean onetsita... [+]
Alfaro kontseilariak “aurreko hamarkadetako politika espekulatiboak” kritikatu ditu eta kolaborazio publiko-pribatuaren aldeko apustua egin du Foru Legebiltzarrean. Helburu gisa jarri du Europa erdialde eta iparraldeko datuetara heltzea. Etxebizitzaren esparruan lan... [+]