Oskar Matute: «Nazio espainolaren esentzia jarri dugu eztabaidan»

  • 1972an jaioa Bilbon. EHUn diplomatua enpresa-ikasketetan. Intsumisio mugimenduen eta alderdi komunistaren ildotan aritua. Ezker Batua/Berdeak (EB) Presidentziako kidea eta honen ordezkaria IUn. EAEko legebiltzarkidea da. EBren subiranotasuna, gizarteari lotutako politika eta euskal ezkerraren batasuna ditu helburu. Ibarretxe Plana Diputatuen Kongresutik pasa aitzin mintzatu ginen Oskar Matuterekin. Plana atzera botako zutela iragarrita zegoen ordurako. Planari buruz eta egoera politikoaz bere iritziak oso interesgarriak iruditu zaizkigu.

2021eko uztailaren 28an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Eusko Legebiltzarreko eztabaidek ezaguna egin dute Oskar Matute. Legealdi honetan hasi berria izaki, hastapenean ea tribunan bertigoa sentitzen ote den aipatu diogu: «Politikako bertigoa Lizarra-Garaziko Akordioaren eztabaidetan gainditu nuen, hasi berria eta gazteagoa nintzela. Orduko eztabaidek asko lagundu zidaten Legebiltzarreko geroko agerraldietan lasai eta ziur samar aritzeko. Hala ere, oraindik ere une bereziak bizitzen ditut. Gizarte mugimenduetatik nator, muturreko jarrerak defendatzeko ohituta. Batzordeetako eztabaidetan ere berdin gertatzen zait, alderdiaren programaren maximoekin zoaz negoziatzera eta txinpartak ikusten dituzula atera zaitezke. Defendatzen duzuna ez da zuk nahiko zenukeen guztia eta finean pragmatikoa izan behar duzu».

Nola hartu zenuen Eusko Jaurlaritzaren Estatutu Berrirako Proposamena Legebiltzarrean onartu izana?
Ustekabez, eta besterik dioenak gezurra dio. Zurrumurruak ibili ziren, baina, SA kenduta, gainontzekook ez genekien ezer. Gainerakoan, harrezkero jokaleku politikoa aldatu da. Alderdi politiko guztiok Ibarretxe Plana onartu gabeko jokaleku politikoa sumatzen genuen une honetarako, eta EAJ-EAri bereziki, eta guztioi oro har, maiatzeko hauteskundeetarako bestelako egoera politikoa ekarri digu.

EBtik nola aztertu duzue egoera?
Egoerak alderdi guztiok une politikoa arakatzera behartu gaitu. Ez gaitu gure diskurtsoa aldatzera behartu, baina gure diskurtsoaren zein zatik zentzurik ez duen aztertzera behartu gaitu. Tempo politikoa aldatu da. Dena dela ere, baikorrak izan behar dugu, Ibarretxe Plana ez da EBrena, gurea Atxikimendu Libreko Federalismoa da. EAk ere badu berea, Batasunak planaren parte bat baietsi du. Garrantzizkoena Ibarretxe Planaren birtualtasunak Euskadi estatuko eztabaida politikoan kokatu izana da.

Plana onartutakoan IUren jarrera ez zen oso lagungarria. Harritu al zintuen?
Bai. Planaren onarpenak IU ere ustekabean harrapatu zuen. Nik IUren jarrera ulertzen dut, errespetatu ere, baina ez nator bat. IUk ausartagoa izan beharko luke, eta ez EBri mesede egiteko. IUk estatuko ezkerra izaki, ezkerraren sen demokratikoa erakutsi behar dio gizarteari eta PSOEri berari. PSOEren politika aldaketarako nahikundea besterik ez da, alderdikeria. IUk, aldiz, aldaketarako nahikarian, estatua demokratizatzeko jarrera tinkoa agertu behar du. Ezkerrak herrien nazio eskubideen aldeko jarrera sendotu eta errespetatu behar du.

Ibarretxe Plana ahulduta al dago?
Ez. Eszenatokia ez da horrenbeste aldatu. Ez dago onartua izan ez balego baino ahulduagoa. Legebiltzarrean aurrera egin ondoren indartuago dago, eta aldi berean, Diputatuen Kongresuan aurrera egingo ez duenez, bere ibilbidea bukatuko da. Nolanahi den ere, nik plana prozesu baterako lokomotora gisa ikusten dut, bere bagoiak euskal gizartea dira. Bidez bide, lokomotora berritu edo indartu beharko da, batzutan abiadura batean joango da, eta bestetan beste batean. Alabaina, prozesua abian da, eta lehen helmuga da jakitea ea herri honek bere norabideaz erabakitzen ahal duen edo ez. Eta erabakitzen duena errespetatzen den edo ez.

Bidez bide, estatu krisiaz ere mintzatu da.
Guztiok teorizatu dugu jokalekuaz, baina ez genuen espero horren arin jarri beharko zenik praktikan. Teorizatzea erraz samarra da, praktikara eramatea, berriz, ez. Nazio espainolaren esentzia eztabaidan jarri dugu Legebiltzarrean. Herri eta nazioak Espainiako Estatuan egoteko moduaz eztabaidatzen ari gara. Estatuko sektore erreakzionarioen lekua »frankismoaren garaitik hor daudenak» zalantzan ipini dugu. Eragile bakoitzaren rola aldatuz joan da poliki-poliki eta orain estatuko botereetan beldurra dago.

Beldurra edo aldaketa kontrolatzeko beharra dago. Erregea, Raxoi eta Zapateroren bilera lekuko.
Egia esan, Erregea, Zapatero eta Raxoiren bilerak zertxobait beldurtu ninduen. Erregeak 1981ean jokatu zuen rola berriz ere jokatu nahi eta ahal izatea izugarria da. LOAPA bideratu eta estatu kolpea ekarri zituena, alegia. Koroa nazio kohesiorako osagaia izateak nazkatzen nau. Ez dut monarkian sinesten, ez nazio kohesio inposatuan. Hau da, PP »honetan dudarik gabe» eta PSOE alderdietako sektore zenbaitek oraindik ere Espainiaren patua unibertsaltasunaren patua dela pentsatzen dutela sentitzea ikaragarria da.

PSE-EEko «Patxi Lopez lehendakaria» aukera ahulduta omen dago orain. Nola ikusten duzu PSE eta PSOE oro har?
Lekuz kanpo ikusten ditut. Ziur aski nik ez ditudan datuak eta elementuak dituzte eta horrek abantaila ematen die. Baina, antza, eztabaida ez da joan haiek nahi zuten moduan, denboran eta erritmoan. «Patxi Lopez lehendakaria» kanpaina, PSE-EE Pasqual Maragallen ildoan garatzeko nahia eta Aldaketa hauteskunde-plataforma soziala pikutara joan zaizkie neurri batean. Alabaina PSOEk erantzukizun berebizikoa eta historikoa dauka. Sozialistek gatazka klabe politikoetara egokitu behar dute, berau amaitzeko aukera landu. Arazoa mahai gainera eramateko unea iritsi zaio. Alderdi sozialista ausartuko al da, edo aitzitik, orain arte bezala uzkurtuko ote?

Batasuna egoeraz jabetu dela dirudi. Batasunaren erabakiek tsunami politikoa eragin dute. Zer diozu Batasuna eta PSOEren arteko balizko harremanez?
Egoera eta ingurua aztertzen ari dira. Bakoitzaren asmoak eta konfiantzak ari dira neurtzen, test moduko bat burutzen ari dira. Erantzun neurritsuak ematen dizkiote elkarri, horien arabera zein neurrian aurrera egin dezaketen ikusteko. Tsunami politikoarena egia da, azken hamar urtetan ezagutu diren hamar egun zorabiagarrienak izan dira. Legebiltzarreko bozketa, proposamenak, eskutitzak…

Alderdien arteko mahaia osatzearen beharra aipatzen dute bi alderdi horiek. EBtik nola baloratzen duzue egoera?
Ondo dago. Baina duela bi urte alderdien mahaia osatzearen beharra aipatzea ETAren aurrean amore ematea zen, PP eta PSOEren hitzetan behintzat. Orain, bat-batean, Batasunaren jarrera aldaketak sozialisten jarrera aldaketa ahalbidetu du eta PP bakarrik geratzeko beldur da. PSOEk Estatutuaren aldaketaz hitz egiten du eta PPk Estatutua sakontzeaz. Baina, kontuz, alderdi bi hauek hitzekin jolasten trebeak dira oso. PSOEk eta PPk hitzei beraiek nahi duten zentzua ematen diete. Hau da, guk «alderdien arteko mahaiari bai» diogu, baina ez entzungorren arteko elkarrizketa gauzatzeko. EBren aldetik ez ditugu alderdien arteko mahai gainean baldintzak jartzen, baldintza demokratikoak sortu behar direla eta alderdien arteko akordioa herri kontsultak berretsia izan behar duela diogu. Areago, akordioak ez duela behin betiko izan behar, etorkizunean ere berritu ahal izateko zabalik izan behar duela baizik. Hori da alderdien arteko mahaia osatzeak eskatzen duen test edo proba. Euskal Herriak »duela 25 urte bezala» libre izan behar du hautatzeko, baina ez betiko, batzuek nahi duten bezala.

Lizarra-Garaziko zikloa gogoan, nola dago EB ziklo berri honen aurrean?
Gero eta hobekiago. Lizarra-Garaziko prozesuan asko ikasi genuen politikaren erritmoez eta pedagogiaz. Gure burua hobeto ezagutzeko prozesua izan zen. Ez naiz damutzen EBk prozesu hartan jokatu zuen rolaz. Egun ez dut orduko gizartean ikusten nuen beligerantzia sumatzen, ez dago Lizarra-Garaziko prozesuaren ondoren sorrarazi zen izua. Dudak daude, baina ez beldurra. Artean, guk subiranotasunaren bidean eboluzionatu dugu, gure hautesleentzat eta gizartearentzat gure xedeak geroz eta logikoagoak eta arrazionalagoak dira. EBk bere tokia aurkitu du, gero eta hobekiago kokatuta gaude.

Zer balantze egiten duzu EBk Eusko Jaurlaritzan egindako lanaz?
Hasteko, nik neronek 15 legebiltzarkide eduki nahi nuke EAEko gobernuan aritzeko. Hartara, hobekiago babestuko genituzke ezkerreko helburuak eta areago eragingo genuke gobernu honen politikan. Baina 3 gara eta ez 15. Edonola ere, ariketa praktiko ona egin dugu ezkerretik. Kontzientzia kolektiboaren alderdia izan nahi dugu, jendearen kontzientzia kritikoa esnatu eta bere arazoak konpontzen saiatu gara. EBk politika publikoa kudeatzeko modu berriak erakutsi ditu. Etxebizitza, droga-mendekotasun eta inmigrazio gaietan lortutakoak, egin ote ditugun akatsak baino gehiago dira. Balantzea baikorra da. Gure espektro ideologiko eta gure jomugen ibilbidean aritu gara, gure nortasuna galdu gabe, EAJren helmugetatik desberdindu gara. Jakina, guk ezkerraren gobernu hegemonikoa nahi genuke, ezkerreko nortasun ezberdinez osatua. Baina, hori lortu bitartean beharrezkoa da gobernu anitzetan ezkerraren parte-hartzea, ezkerra gobernu mota hauetan aritzea jarduera publikoaren kudeaketa gizarteko sektorerik xumeen mesedetan jartzeko modua da.

Inoiz gatazka egoera hau gaindituko balitz, non aurki lezake EBk bere tokia euskal politikan?
Euskal ezkerrean. Erakunde politikoak, sindikal nahiz sozialak ez dira helburu, bidegabekeriak aldatzeko tresnak baizik. Horretan du zentzua erakundetze publikoak, herritarren mesederako lanabes baliagarria bihurtzean. Beti ere, ahaztu gabe, lanabes hori ezkerraren zati bat dela, eta ez osoa. Etorkizuneko euskal ezkerrak EB kontuan hartu beharko du. Ataka honetatik ateratakoan etorkizun sendoa aurreikusten diot EBri. Mapa politikoa argitu ostean, konfigurazio berriak izango dira eta EBk bere tokia aurkituko du. EB da Espainiako Estatuan azken 10 urtetan bilakabide azkarrena izan duen alderdia. Arriskuak hartuz, gidoia aldatuz, unean uneko klabeak ulertuz, zenari uko egin gabe beste eremu batzuetara bide egin du EBk. Espainiar eskuina/ezkerra eta euskal eskuina/ezkerra bitasuna hautsi ditu, modu teorikoan oraindik. Etorkizunean ordea, euskal ezkerraren ezaugarri asko EBrenak izango dira.


Azkenak
“Zuek, emazteek ez duzue deus ere balio”

Zuberoako ohiturei buruzko bi liburu ditut gogoan. Batek XX. mendean aritu izan diren 180 dantzari eta soinulari aipatzen ditu. Haien artean, emakumezkorik ez da agertzen. Besteak, pastoralei egiten die errepasoa eta hor emakumeak aipatu aipatzen dira, baina omisio esanguratsuak... [+]


Itxaro Borda
“Gure norabide sexualen, ezinegonen eta beldurren erraiteko hiztegi bat sortu dugu”

1984an ‘Bizitza Nola Badoan’ lehen poema liburua (Maiatz) argitaratu zuenetik hainbat poema-liburu, narrazio eta eleberri argitaratu ditu Itxaro Borda idazleak. 2024an argitaratu zuen azken lana, ‘Itzalen tektonika’ (SUSA), eta egunero zutabea idazten du... [+]


Olor
Deserosotasunaren apologia

Olor
Noiz: martxoaren 9an.
Non: Bilboko Sarean espazioan.

---------------------------------------------------------

Esperantza. iz. Nahi edo desiratzen dena gertatuko delako edo lortuko delako uste ona.

Izen horixe jarri zion Jokin Azpiazu Carballo Olor ermuarrak bere... [+]


Sistema psikiatrikoak sexualitatean daukan eraginaz zenbait gako

La bajona kolektibo kide Heiko Elbirak salatu du psikiatriak zisheteroarautik aldentzen diren erotikak kontrolatu nahi dituela.


Betharramgo indarkerien berri “komunikabideen bidez” hartu izana zehaztu du Baionako apezpikuak

Prentsaurrekoa eskaini dute ostegun honetan Marc Aillet Baionako apezpikuak, elizbarrutiko hezkuntza katolikoko zuzendari Vincent Destaisek eta Betharramgo biktimen entzuteko egiturako partaideetarikoa den Laurent Bacho apaizak. Hitza hartzera zihoazela, momentua moztu die... [+]


2025-03-14 | Euskal Irratiak
Bidarteko bahitzailea militar-ohia zen, eta prokuradorearen arabera “hil egin nahi zuen”

Bidarteko gasnategian bahiketa burutu duen gizona, militar ohia zen. Asteazken arratseko 7.30tan Erretegia izeneko gasnategian bertako kudeatzailea bahitu eta poliziaren kontra tiro egin duen gizonak 54 urte zituen.


2025-03-14 | Gedar
Vox Nafarroako Parlamentutik kanpo geratu da ia, barne-desadostasunak direla eta

 Maite Nosti diputatuak kargua utzi du alderdiarekin izandako desadostasunengatik, eta horrek kide bakar batekin utzi du alderdi faxista, talde mistoan sartzera behartuz.


Jon Urzelai Urbieta, fisikaria eta soziologoa
“Zaila da ezagutzen arteko banaketa zurruna gainditzea”

Jon Urzelai Urbieta ohituta dago itzalean lana egiten, baina Su festak musika-jaialdiei buruzko saiakerak dezenteko ikusgarritasuna eman dio, iaz Euskadi Saria eman baitzioten lan horregatik. Ez da, hala ere, irabazi duen sari bakarra, hori baino lehen, 2021ean, CAF-Elhuyar... [+]


Su ta Gar, Kaotiko, Gatibu, Maruxak eta Leihotikan ere Hatortxu Rockeko azken jaialdian

22 talde gehiago iragarri dituzte Lakuntzan uztailean izanen den HatortxuRockerako: Bad Sound, Dupla, Su Ta Gar, Chuleria Joder!, Brigade Loco, Leihotikan, Burutik, Tribade, Maskak, Les Testarudes, Non Servium, Añube, Dj Plan B, Gatibu, DJ Trapella, La Jodedera, Süne,... [+]


Gurekin egiten dutena

Ba al dakizue frantses batzuk harritu egiten direla mugaren alde honetan ere euskaldunak bagaudela jakitean? Ba bai, harrigarria bada ere, behin, Donostian, frantses batzuei entzun nien sinetsi ezinik beren buruari galdetzen: “Saint-Sébastien est au Pays... [+]


2025-03-13 | ARGIA
EAJk eta PSE-EEk zerga erreforma adostu dute Ahal Dugurekin

PPrekin eta EH Bildurekin negoziazioetan porrot egin ondoren etorri da Ahal Dugurekin adostutako akordioa. Indar politiko honek aitortu duenez, maximalismoak atzean utzi eta errealitateari heldu diote, errenta baxueneko herritarren aldeko akordioa lortuta.


2025-03-13 | Uriola.eus
Correoseko langileen eskubideak eta zerbitzu publikoaren kalitatea defendatzeko eskatu dute

“Posta publikoa eta kalitatezkoa. Eskubideen aldeko Hitzarmen eta Akordio baten alde” aldarrikapenarekin, LAB, ESK eta ELA sindikatuek lan-baldintzak eta posta-zerbitzu publikoaren kalitatea defendatzeko mobilizazioa egin zuten atzo, hilak 12, Bilboko Eliptika Plazan.


Amasamendin eolikoak ezartzeko proiektu bat dagoela jakinarazi du Villabonako Udalak

Herriko EH Bilduko zinegotzi eta legebiltzarkide den Ander Goikoetxeak egindako galdera parlamentario bati Jaurlaritzak emandako erantzunaren bidez jaso informazioa hau. Bi haize sorgailu ezartzeko asmoa dago eta Cluster Hernani izeneko proiektu zabalago baten barruan kokatzen... [+]


Milaka ikaslek Hego Euskal Herriko hiriburuetako kaleak hartu dituzte, IAk deitutako greban

Hezkuntza bi arazo handik zeharkatzen dutela adierazi dute IAk: "ideia erreakzionarioen" gorakadak eta "ikasleen egoeraren okertzeak". Mobilizazioaren deialdia hedatzeko, goizean errepide mozketak egin dituzte Donostian, Iruñean eta Gasteizen. Bilbon, Euskal... [+]


Hau Pink da, Europako gure lehengusu txikia, eta 1,4 milioi urte ditu

Atapuercako aztarnategian hominido zahar baten aurpegi-hezur zatiak aurkitu dituzte. Homo affinis erectus bezala sailkatu dute giza-espezieen artean, eta gure arbasoek Afrikatik kanpora egindako lehen migrazioei buruzko teoriak irauli ditzake, adituen arabera.


Eguneraketa berriak daude