Oskar Matute: «Nazio espainolaren esentzia jarri dugu eztabaidan»

  • 1972an jaioa Bilbon. EHUn diplomatua enpresa-ikasketetan. Intsumisio mugimenduen eta alderdi komunistaren ildotan aritua. Ezker Batua/Berdeak (EB) Presidentziako kidea eta honen ordezkaria IUn. EAEko legebiltzarkidea da. EBren subiranotasuna, gizarteari lotutako politika eta euskal ezkerraren batasuna ditu helburu. Ibarretxe Plana Diputatuen Kongresutik pasa aitzin mintzatu ginen Oskar Matuterekin. Plana atzera botako zutela iragarrita zegoen ordurako. Planari buruz eta egoera politikoaz bere iritziak oso interesgarriak iruditu zaizkigu.

2021eko uztailaren 28an
Eusko Legebiltzarreko eztabaidek ezaguna egin dute Oskar Matute. Legealdi honetan hasi berria izaki, hastapenean ea tribunan bertigoa sentitzen ote den aipatu diogu: «Politikako bertigoa Lizarra-Garaziko Akordioaren eztabaidetan gainditu nuen, hasi berria eta gazteagoa nintzela. Orduko eztabaidek asko lagundu zidaten Legebiltzarreko geroko agerraldietan lasai eta ziur samar aritzeko. Hala ere, oraindik ere une bereziak bizitzen ditut. Gizarte mugimenduetatik nator, muturreko jarrerak defendatzeko ohituta. Batzordeetako eztabaidetan ere berdin gertatzen zait, alderdiaren programaren maximoekin zoaz negoziatzera eta txinpartak ikusten dituzula atera zaitezke. Defendatzen duzuna ez da zuk nahiko zenukeen guztia eta finean pragmatikoa izan behar duzu».

Nola hartu zenuen Eusko Jaurlaritzaren Estatutu Berrirako Proposamena Legebiltzarrean onartu izana?
Ustekabez, eta besterik dioenak gezurra dio. Zurrumurruak ibili ziren, baina, SA kenduta, gainontzekook ez genekien ezer. Gainerakoan, harrezkero jokaleku politikoa aldatu da. Alderdi politiko guztiok Ibarretxe Plana onartu gabeko jokaleku politikoa sumatzen genuen une honetarako, eta EAJ-EAri bereziki, eta guztioi oro har, maiatzeko hauteskundeetarako bestelako egoera politikoa ekarri digu.

EBtik nola aztertu duzue egoera?
Egoerak alderdi guztiok une politikoa arakatzera behartu gaitu. Ez gaitu gure diskurtsoa aldatzera behartu, baina gure diskurtsoaren zein zatik zentzurik ez duen aztertzera behartu gaitu. Tempo politikoa aldatu da. Dena dela ere, baikorrak izan behar dugu, Ibarretxe Plana ez da EBrena, gurea Atxikimendu Libreko Federalismoa da. EAk ere badu berea, Batasunak planaren parte bat baietsi du. Garrantzizkoena Ibarretxe Planaren birtualtasunak Euskadi estatuko eztabaida politikoan kokatu izana da.

Plana onartutakoan IUren jarrera ez zen oso lagungarria. Harritu al zintuen?
Bai. Planaren onarpenak IU ere ustekabean harrapatu zuen. Nik IUren jarrera ulertzen dut, errespetatu ere, baina ez nator bat. IUk ausartagoa izan beharko luke, eta ez EBri mesede egiteko. IUk estatuko ezkerra izaki, ezkerraren sen demokratikoa erakutsi behar dio gizarteari eta PSOEri berari. PSOEren politika aldaketarako nahikundea besterik ez da, alderdikeria. IUk, aldiz, aldaketarako nahikarian, estatua demokratizatzeko jarrera tinkoa agertu behar du. Ezkerrak herrien nazio eskubideen aldeko jarrera sendotu eta errespetatu behar du.

Ibarretxe Plana ahulduta al dago?
Ez. Eszenatokia ez da horrenbeste aldatu. Ez dago onartua izan ez balego baino ahulduagoa. Legebiltzarrean aurrera egin ondoren indartuago dago, eta aldi berean, Diputatuen Kongresuan aurrera egingo ez duenez, bere ibilbidea bukatuko da. Nolanahi den ere, nik plana prozesu baterako lokomotora gisa ikusten dut, bere bagoiak euskal gizartea dira. Bidez bide, lokomotora berritu edo indartu beharko da, batzutan abiadura batean joango da, eta bestetan beste batean. Alabaina, prozesua abian da, eta lehen helmuga da jakitea ea herri honek bere norabideaz erabakitzen ahal duen edo ez. Eta erabakitzen duena errespetatzen den edo ez.

Bidez bide, estatu krisiaz ere mintzatu da.
Guztiok teorizatu dugu jokalekuaz, baina ez genuen espero horren arin jarri beharko zenik praktikan. Teorizatzea erraz samarra da, praktikara eramatea, berriz, ez. Nazio espainolaren esentzia eztabaidan jarri dugu Legebiltzarrean. Herri eta nazioak Espainiako Estatuan egoteko moduaz eztabaidatzen ari gara. Estatuko sektore erreakzionarioen lekua »frankismoaren garaitik hor daudenak» zalantzan ipini dugu. Eragile bakoitzaren rola aldatuz joan da poliki-poliki eta orain estatuko botereetan beldurra dago.

Beldurra edo aldaketa kontrolatzeko beharra dago. Erregea, Raxoi eta Zapateroren bilera lekuko.
Egia esan, Erregea, Zapatero eta Raxoiren bilerak zertxobait beldurtu ninduen. Erregeak 1981ean jokatu zuen rola berriz ere jokatu nahi eta ahal izatea izugarria da. LOAPA bideratu eta estatu kolpea ekarri zituena, alegia. Koroa nazio kohesiorako osagaia izateak nazkatzen nau. Ez dut monarkian sinesten, ez nazio kohesio inposatuan. Hau da, PP »honetan dudarik gabe» eta PSOE alderdietako sektore zenbaitek oraindik ere Espainiaren patua unibertsaltasunaren patua dela pentsatzen dutela sentitzea ikaragarria da.

PSE-EEko «Patxi Lopez lehendakaria» aukera ahulduta omen dago orain. Nola ikusten duzu PSE eta PSOE oro har?
Lekuz kanpo ikusten ditut. Ziur aski nik ez ditudan datuak eta elementuak dituzte eta horrek abantaila ematen die. Baina, antza, eztabaida ez da joan haiek nahi zuten moduan, denboran eta erritmoan. «Patxi Lopez lehendakaria» kanpaina, PSE-EE Pasqual Maragallen ildoan garatzeko nahia eta Aldaketa hauteskunde-plataforma soziala pikutara joan zaizkie neurri batean. Alabaina PSOEk erantzukizun berebizikoa eta historikoa dauka. Sozialistek gatazka klabe politikoetara egokitu behar dute, berau amaitzeko aukera landu. Arazoa mahai gainera eramateko unea iritsi zaio. Alderdi sozialista ausartuko al da, edo aitzitik, orain arte bezala uzkurtuko ote?

Batasuna egoeraz jabetu dela dirudi. Batasunaren erabakiek tsunami politikoa eragin dute. Zer diozu Batasuna eta PSOEren arteko balizko harremanez?
Egoera eta ingurua aztertzen ari dira. Bakoitzaren asmoak eta konfiantzak ari dira neurtzen, test moduko bat burutzen ari dira. Erantzun neurritsuak ematen dizkiote elkarri, horien arabera zein neurrian aurrera egin dezaketen ikusteko. Tsunami politikoarena egia da, azken hamar urtetan ezagutu diren hamar egun zorabiagarrienak izan dira. Legebiltzarreko bozketa, proposamenak, eskutitzak…

Alderdien arteko mahaia osatzearen beharra aipatzen dute bi alderdi horiek. EBtik nola baloratzen duzue egoera?
Ondo dago. Baina duela bi urte alderdien mahaia osatzearen beharra aipatzea ETAren aurrean amore ematea zen, PP eta PSOEren hitzetan behintzat. Orain, bat-batean, Batasunaren jarrera aldaketak sozialisten jarrera aldaketa ahalbidetu du eta PP bakarrik geratzeko beldur da. PSOEk Estatutuaren aldaketaz hitz egiten du eta PPk Estatutua sakontzeaz. Baina, kontuz, alderdi bi hauek hitzekin jolasten trebeak dira oso. PSOEk eta PPk hitzei beraiek nahi duten zentzua ematen diete. Hau da, guk «alderdien arteko mahaiari bai» diogu, baina ez entzungorren arteko elkarrizketa gauzatzeko. EBren aldetik ez ditugu alderdien arteko mahai gainean baldintzak jartzen, baldintza demokratikoak sortu behar direla eta alderdien arteko akordioa herri kontsultak berretsia izan behar duela diogu. Areago, akordioak ez duela behin betiko izan behar, etorkizunean ere berritu ahal izateko zabalik izan behar duela baizik. Hori da alderdien arteko mahaia osatzeak eskatzen duen test edo proba. Euskal Herriak »duela 25 urte bezala» libre izan behar du hautatzeko, baina ez betiko, batzuek nahi duten bezala.

Lizarra-Garaziko zikloa gogoan, nola dago EB ziklo berri honen aurrean?
Gero eta hobekiago. Lizarra-Garaziko prozesuan asko ikasi genuen politikaren erritmoez eta pedagogiaz. Gure burua hobeto ezagutzeko prozesua izan zen. Ez naiz damutzen EBk prozesu hartan jokatu zuen rolaz. Egun ez dut orduko gizartean ikusten nuen beligerantzia sumatzen, ez dago Lizarra-Garaziko prozesuaren ondoren sorrarazi zen izua. Dudak daude, baina ez beldurra. Artean, guk subiranotasunaren bidean eboluzionatu dugu, gure hautesleentzat eta gizartearentzat gure xedeak geroz eta logikoagoak eta arrazionalagoak dira. EBk bere tokia aurkitu du, gero eta hobekiago kokatuta gaude.

Zer balantze egiten duzu EBk Eusko Jaurlaritzan egindako lanaz?
Hasteko, nik neronek 15 legebiltzarkide eduki nahi nuke EAEko gobernuan aritzeko. Hartara, hobekiago babestuko genituzke ezkerreko helburuak eta areago eragingo genuke gobernu honen politikan. Baina 3 gara eta ez 15. Edonola ere, ariketa praktiko ona egin dugu ezkerretik. Kontzientzia kolektiboaren alderdia izan nahi dugu, jendearen kontzientzia kritikoa esnatu eta bere arazoak konpontzen saiatu gara. EBk politika publikoa kudeatzeko modu berriak erakutsi ditu. Etxebizitza, droga-mendekotasun eta inmigrazio gaietan lortutakoak, egin ote ditugun akatsak baino gehiago dira. Balantzea baikorra da. Gure espektro ideologiko eta gure jomugen ibilbidean aritu gara, gure nortasuna galdu gabe, EAJren helmugetatik desberdindu gara. Jakina, guk ezkerraren gobernu hegemonikoa nahi genuke, ezkerreko nortasun ezberdinez osatua. Baina, hori lortu bitartean beharrezkoa da gobernu anitzetan ezkerraren parte-hartzea, ezkerra gobernu mota hauetan aritzea jarduera publikoaren kudeaketa gizarteko sektorerik xumeen mesedetan jartzeko modua da.

Inoiz gatazka egoera hau gaindituko balitz, non aurki lezake EBk bere tokia euskal politikan?
Euskal ezkerrean. Erakunde politikoak, sindikal nahiz sozialak ez dira helburu, bidegabekeriak aldatzeko tresnak baizik. Horretan du zentzua erakundetze publikoak, herritarren mesederako lanabes baliagarria bihurtzean. Beti ere, ahaztu gabe, lanabes hori ezkerraren zati bat dela, eta ez osoa. Etorkizuneko euskal ezkerrak EB kontuan hartu beharko du. Ataka honetatik ateratakoan etorkizun sendoa aurreikusten diot EBri. Mapa politikoa argitu ostean, konfigurazio berriak izango dira eta EBk bere tokia aurkituko du. EB da Espainiako Estatuan azken 10 urtetan bilakabide azkarrena izan duen alderdia. Arriskuak hartuz, gidoia aldatuz, unean uneko klabeak ulertuz, zenari uko egin gabe beste eremu batzuetara bide egin du EBk. Espainiar eskuina/ezkerra eta euskal eskuina/ezkerra bitasuna hautsi ditu, modu teorikoan oraindik. Etorkizunean ordea, euskal ezkerraren ezaugarri asko EBrenak izango dira.


Azkenak
Elena Barrena, irakasle eta historialarien erreferentea

Gipuzkoako sorrera prozesuari buruzko bere doktore tesia aitzindaria izan zen, lurralde historikoen bilakaera ulertzeko. Deustuko Unibertsitateko irakaslea, historialari askorentzat eredu izan da bere lan egiteko eta irakasteko modua. Igande honetan hil da Elena Barrena Osoro... [+]


Gernikako gaztetxe zaharra hartu dute berriro, itxi eta hamar urtera

Gernikako "gazte langileen interes eta beharrei" erantzungo dien proiektu bat martxan jarriko duela adierazi du Egurre Gazte Asanbladak. Eraikina duela hamar urte itxi zuten, eta salatu dute Gernikako Udalak hiru legegintzaldi daramatzala esanez liburutegi bat jarriko... [+]


Mario Vargas Llosa idazlea eta Literaturaren Nobel sariduna zendu da

89 urterekin hil da, Liman, eta idazle perutarraren seme-alabek eman dute haren heriotzaren berri. Gaztelaniazko literaturaren egilerik ospetsuenetakoa izan zen, eta 1960ko eta 1970eko hamarkadetan Latinoamerikan literaturak izan zuen loraldian paper garrantzitsua jokatu zuen... [+]


2025-04-14 | ARGIA
Gabriel Arestiren “izaera komunista” azpimarratu dute, bere heriotzaren 50. urteurrena kari

Euskal Herriko Kontseilu Sozialistak (EHKS) antolatuta, egun osoko jardunaldia egin dute igandean, Bilboko Campos Eliseos antzokian. Hainbat hitzaldik osatu dute egitaraua, eta jardnualdia amaitzeko Bigarrenez Aresti etorkizunaren aurrean antzezlana estreinatu dute.


Daniel Noboa eskuindarra gailendu da Ekuadorko hauteskundeetan, eta oposizioak iruzurra salatu du

Bozen lehen itzulian pare-parean geratu ostean, inkesta gehienek aurreikusten zutena baino tarte handiagoa atera dio egungo presidenteak Luisa González hautagai correistari. Oposizioak "iruzurra" salatu eta botoak berriz zenbatzea eskatu du.


Analisia
Balantzaka gerrarantz

Gure amak beti esaten du: “Ez dut sekula ulertu zergatik gertatu zen Lehen Mundu Gerra”. Ez dio batere zentzurik harrapatzen. Ez du ulertzen zergatik inplikatu ziren Europako potentzia zaharrak halako basakeria batean eta ez zaio buruan sartzen nola konbentzitu... [+]


‘Oztopoen gainetik askatasunera’: Ernaik manifestaziora deitu du apirilaren 17an

Adierazpen askatasuna aldarrikatzeko eta "eskuin erreakzionarioaren ofentsibari aurre egiteko" batuko dira. Egun horretarako Euskal Preso Politikoen alde antolatua zuten hitzaldia eta ekitaldia salatu du UPNk, eta hura zelatatzeko agindu du Espainiako Audientzia... [+]


Lau maki, 1947 eta 1948 urteetan Donostian erailak

Maki gerrillari antifrankistek Euskal Herrian ez zuten presentzia bereziki nabarmena izan, baina batzuk pasatu ziren, baita erregimenaren errepresio bortitza pairatu ere. Guardia Zibilak hiru hil zituen Ibaetan 1947an eta bat Zubietan 1948an, ahaztuta badaude ere.


2025-04-14 | Uriola.eus
Gerra finantzatzeari uko egiteko zerga desobedientziaren ekimena abian da

Ekimenak bakea eta justizia soziala sustatzeko proiektuak finantzatzea du helburu. Sustatzaile diren gizarte mugimenduek mezu argi bat bidali diete gobernuei eta armagintza industriari: "Ez dugu gerraren konplize izan nahi".


Analisia
Mikrofonoak antzokietan

"Eskatu txanda eta egingo dugu bat zurekin", esan dio estudioetatik ari den esatari prestu eta animatuak Bilboko kaleetan dabilen berriemaile gazteari. Aurkezlea entzuleei zuzendu zaie segituan. "Bien bitartean, Iruñera goaz...". Han zabaldu dute linea... [+]


Jardin bat zuretzat, Hipatia

Hainbat lorpen kolektiboan soilik egin daitezkeela esaten denean, lerro artean joan ohi da behin kolektiboan pentsatu, gogoetatu eta eztabaidatu ondotik heldu ohi direla, heltzekotan. Baina zerbait lortzeko, ezinbestekoa da pentsatzen jartzea. Ez baitira gauzak besterik gabe... [+]


Euskal armagintza industria eztabaidagai (I)
Industria militarrari buruz Jaurlaritzak eta Zedarriak enpresari foroak planteatutako eztabaida irekitzen

Urtearen hasieran, Zedarriak taldeak "defentsaren" industriari buruzko "eztabaida irekitzearen" alde egin zuen publikoki (baita nuklearrari buruz ere), eta Eusko Jaurlaritzak berehala egin du bat horrekin. Lehenik, Mikel Torres lehendakariorde eta Ekonomia... [+]


Semaforoa gorri, etsaien engainagarri

Gaur aurkezten dugun intsektuaren izen zientifikoak, besteak beste, bi gauza azaltzen dizkigu: alde batetik, gorria dela (ez erabat) eta ez duela hegorik. Okerrak ez dira biak ala biak, baina gorria ez da bere kolorazio bakarra, eta hegoak ere izan baditu, baina beraien tamaina... [+]


2025-04-14 | Jakoba Errekondo
Bizi Baratzearen lurreko ekosistema oparoa

Apirilak asaba zaharrengana garamatza. Apirila urte osoaren gakoa izango da. Lurrak antolatzea, ongarriketa osatzea, haziak plantatzea, pardak, makilak, sareak, lokarriak atontzea… Hamaikatxo lan bada, sasoi berrirako urratsik handiena, gero uda eta udazkena azkurriz eta... [+]


Eguneraketa berriak daude