Antzuolako Beheko auzotik -Etxezuri baserritik- hasi eta Sallabente, Arimendi eta Iturriotz baserriak igarota Uzarragako bidea hartuko dugu. Bide zaharraren magiarik ez du asfaltuzko errepideak eta horri izkin eginez mendi-bidean jarriko ditugu oinak. Gure ibilbidearen lehen geralekua Lausagarreta baserria izango da. Zakurrek babesten dute ataria eta baserritar bati egin diogu galde. Lausagarretan karobiak daude, bi zehazki. Basogizonak, adeitsu, biak erakutsi dizkigu. Elutsako karobiak dira, lehenengoa Lausagarreta baserriaren azpian dago, bigarrena, berriz, baserriaren gainaldean, Elutsa baserria egon zen toki inguruan hain zuzen ere. Ataka (azpiko arkua) eta goiko ganga dituzte biek. Kareharria kiskalita kare bizia egiteko erabiltzen zen labe berezia da karobia. Lausagarreta baserriko nagusiak esan digunez, gaur egun baina sastrakak erretzeko erabiltzen dituzte.
Baserriko nagusia agurtu eta berriro heldu diogu bideari. Uzarragako baselizara iritsi gara.


Antzuolako sorreran garrantzia handia du Uzarragak, Antzuola sortu aurreko gunea delako izatez. Uzarragari buruzko lehen aipamena 1391koa da. Arkitektura aztarnarik aurkitu ez bada ere, San Joan Bataiatzailearen eliza Tenplario (monje-gerlariena) garaikoa omen da, Antzuolako lehen parrokia izan zena. Tradizioaren arabera, auzo honetan lurperatzen zituzten bailarako nobleak, 1484an esaterako, Ozaeta jaunak San Juan lurperatzeko agindu zuen, eta horregatik Gipuzkoako bederatzi elizate zaharrenetariko bat dela esaten da. Antzuola sortu zenean, herriguneko parrokia eraiki zen eta "bateratuak" izendatu zituzten. Lurpeko ur-korronteek hiru aldiz bota dute behera Juan Bataiatzailearen baseliza zahar hau eta beste hainbestetan jasoa izan da, baina zaharrena, gaur egun hilerria dagoen lekuan eraiki zuten.

Harri landuz egindako eraikina da, zaharraren zaharrez horma okerrak dira nagusi egituran. Hala ere, antzinako dotoretasunaren zantzuak han hemen ageri dira. Eliza barruan hainbat arkitektura ikusgarri aurkitu dugu: Erretaula Antxietaren eskolakoa da, bere ikasle Jeronimo de Larreak XVII. mendean eginikoa. Marfilezko edo Urrutiko gurutzea ere XVII. mendekoa da, Mexikon bizi zen Urrutia baserriko seme batek bidalia. Arkupe inguruan, ehun urtetik gora duen Indiako gaztainondo handia dago, lekuaren babesgarri.

Uzarraga gainean, Sarralde eta Galartza auzoetara bidean, bidegurutze bat aurkituko dugu; ezkerraldera hartu eta Santikutzera (Santa Kruz) joko dugu. XVIII. mendera arte, Santa Kruz baseliza egon zen bertan, eta antzinako lekukoek diotenez, hor lurperatzen zituzten Leintz bailarako gizon ospetsuak, tenplarioen babesean.

Sarralde baserria igaro eta Urrutia etxera iritsi gara, baina aurretik Bereterio ere ikusi dugu. Urrutiako baserriaren aurrealdean jarritako oroigarrian ikus daitekeenez, Bizkaiko Zaindaria zen Berriotxoako Balentinen amaren (Maria Monika de Arizti) jaiotetxea da hau.

Gorrizaundi edo Gorrizgañekoara iritsi gara. Atari ederreko etxea da, zutabe sendoa du sarreran. Goialdean, Gorriztxiki, Elorriaga eta Ameztizarra baserriak eta behealdean, Galartzako errota ikusten dira hemendik. 1920an eraiki zuten eta gaur egun antzinako tresneria gordetzeko erabiltzen da.

Gorako bidea hartu gabe, behera egingo dugu, bailararen sakontasunean. Ugarriagaazpikoa eta Ugarriagagañekoa baserrietara iritsiko gara. Gune honetan bertan daude Bergara aldera Antzuolak dituen mugarriak. Ugarriagaazpikoan abelazkuntza-kooperatiba dago eta, aurrera eginez gero, Ugarriagagañekoa igarota, Ugasarri eta Ugabide baserriak, ezker eta eskuin.

Baina baserri horiek eskuinaldean utzita, ezkerrera begiratuko dugu. Orain arteko bidea dakusagu, eta tartean, behe-lainoak inguraturik, zuhaitz artean galdurik, gure ibilbidearen hasieratik helburu izan dugun baseliza, Ageda santuarena hain zuzen. Etxeberrisoro baserria hutsik dago, baita Galartza, Besagasti (Besasti) eta Mendiola ere. Eta iritsi gara Santa Ageda ermitara. Zorteko gara gaur, Felix Agirre, Untzarri baserriko nagusia eta Santa Agedako egungo etxezainarekin egin baitugu topo elizatarian.


Felix Agirrek eman digu Santa Ageda ermitaren inguruko berri. Santa Ageda baselizak 500-600 urte ditu eta 1895ean berreraiki zuten. Bertako Andre Mariaren irudiak ere elizak beste urte ditu. Santuaren irudi hori 1984an lapurtu omen zuten eta oraintsu agertu da, Bartzelona inguruan. San Telmo museoan dago orain zurezko irudia. Antzina ermita hau San Llorenteri (San Lorenzo) eskainia zegoen baina gaur egun Santa Ageda da bertako zaindaria. Jai-eguna, otsailaren 5ean, San Blas ostean ospatzen da, baina erromeria eta jai nagusia otsailaren 6an, igandean, egingo dituzte. Egun horretan, lapurtu eta berreskuraturiko irudia ekarri izan dute urtero-urtero baina lanak arintze aldera eta berriro gorabeherarik gerta ez dadin irudiaren kopia margotua ekarri dute. Erromeria egin eta haziak eta baserriko janaria bedeinkatzen dituzte jai-egun horretan.

Santa Ageda baselizatik behera, asfaltuzko bidea hartu eta Untsarri baserria agurtuta egin dugu ibilaldia Iturriotz baserri ingururaino. Kilometro eta erdira dugu Antzuola.