Gure unibertsoaren ezaugarri nabarmenetako bat, eta gure planetarena, aniztasuna da. Eta planetan, ez bakarrik kontinenteen artekoa, baita kontinenteen barnekoa ere, eta barne horretako hainbat zati eta arloren artekoa. Zati ttiki horietakoa dugu Nafarroa, nabarmenki anitza.

Mendialdea eta zelai-aldea, euritsua eta eguzkitsua, hariztiak eta mahastiak, euskara eta gaztelania. Atsegin dugu batetik bertzera ibiltzea, batekin nahiz bertzearekin begiak eta bihotza asetzea. Eta zer irudituko litzaizuke anitz hori bakar bihurtuko bagenu, edo bakar bihurtu nahi bagenu? Mendi eta zelai ordez dena mendi edo dena zelai egin nahi bagenu, dena mahasti huts edo pinudi huts? Ez ginateke aisa anitza bakartzearen aldekoak izanen, anitzaren ordez bakarra izatearen aldekoak, alegia. Sinestezina iduri du horrela pentsatzen duenik ere izatea. Eta amets gaiztoa izanen litzateke, horrelakorik gertatzea.

Zenbaitetan, ordea, amets gaiztoetan baino gaiztoagoa bilakatzen da eguneroko errealitatea. Euskara eta gaztelania? Zertarako? Gaztelania aski da. Bakarra. Horrela diote PPko agintariek, eta hauen senide diren UPNkoek: hizkuntza ofiziala bakarra. Lurraldeko eremu txiki batean biak baldin badira ere ofizialak gaur egun, hori aldatu nahian dabiltza, horretan ere bat bakarraren ofizialtasunerako bideak ari zaizkigu prestatzen gero eta gogorrago. Azkenetako ekintzak, duela egun gutxi, euskararen zaintzeko dirulaguntzak murriztea edo kentzea. Inoiz baino arlo gehiagotan, inoiz baino maila handiagoan, Herri-telebistarako lizentziak ukatzea... gero eta zailago bihurtzen ari dira euskararen ikastea, gero eta ezinago bilakatzen euskaraz komunikatzea.

Anitza, bakarra egin nahi dute. Hori dugu, behar bada, gaur egun eta zoritxarrez, Nafarroaz aipatu beharreko berezi nabarmenetakoa. Adibide bat: Nafarroa soilik omen da, Europako eremu osoan, bertako hizkuntza zaindu beharrean, baztertzen ari dena. Bertzeak bertze, Europako Hizkuntza Gutxituen Elkarteak salatua da.

Bakarra izatea da Elizako arduradunen egitasmoa ere. Gaztelaniari babes berezia ematea, euskarari eman ordez; agintarien jokaera bakarzaleari geriza eskaintzea. Hizkuntza bakarrarekin ez dela giza-eskubiderik zanpatzen, erranez. Baina bertze gairi buruzko pentsamoldea ere bakarra nahi baitute, ahal bada. Eliza arduradunek, eurek antolatutako gogoetak eta bilerak soilik onartzen dituzte. Egun hauetan entzun dugu Nafarroa bakarra dela Estatu espainoleko autonomia erkidego guztietan, aborturako aukerarik ematen ez duena, nahiz legeak baimendu. Eta, arrazoi etikoren eztabaidan sartu gabe, nahiz eta hemen ere fededun eta fedegabekoak bizi, etika ezberdineko gizon eta emakumeak izan arren, hemen ere.

Nafarroan, gizartean nahiz Elizan, herritarren partehartzea eragozten joan dira eta doaz, hondar urteetan. Zergatik, bertzela, Udalen ahalak gutxitu? Zergatik Elizako laiko nahiz apaiz erakunde nagusiak ia-ia hitzik gabe utzi? Nafarroa orain ere bere izaera galtzen, bere nortasuna ukatzen, izena ere aldatzen. Espainola omen da-eta, Miguel Sanzek berriki errana, guztion hizkuntza ofiziala, Nafarroa espainola omen da egiazko Nafarroa. PP-UPN, Eliza katolikoaren sektore nagusia, Opus Dei eta bere itzalpeko hainbat erakunde eta jende, bakarraren alde ari zaizkigu, izaera bakar, pentsamendu bakar eta legedi espainol bakarraren alde. Xabier Letek bere kantuan agertzen duenarekin bukatuko dut: Nafarroa, kondaira urratu baten oihartzuna… Nahiaren eta ezinaren borrokatoki… Hormarik gabe utzitako etxea… Ezkorra ikuspegia? Bertze hau ere kanta dezakegu: Kondairak bideratzen ahal dira, baita horma eroriak eraiki ere. Urte berri baten hasieran gaude.