Las Cañaseko hezegunea: Txorien erreinua

  • Vianaren magalean, bazen aintzira natural bat. XVI. mendean, bertako bizilagun batek aginduta zulatzen hasi ziren, inguruko lurrak ureztatzeko urtegia sortzeko. Geroztik, gizakien erabileraren menpe egon da. Bertako ur eta lurrak, laborantza, ehiztarien topaleku eta eraikuntzarako helburu izan dira. 1987. urtean, garrantzi ekologikoaz oharturik, Natur Erreserba izendatu zuen Nafarroako Gobernuak. 1990ean, Hegaztientzako Babes Bereziko Eremuen sarean sartu zen. Handik sei urtera, Ramsar Hitzarmenaren arabera, nazioarteko garrantzia duten hezeguneen zerrendan sartu zuten, batez ere uretako hegaztien habitat moduan. Pitillaseko hezegunearekin batera, Nafarroako garrantzitsuenetakoa da.

2021eko uztailaren 16an

Beste behin, hegaztien bizileku eta atseden guneak inbaditzen ibili gara. Honelako ekosistemetan bizitzera moldatuak dauden bizidunek, ezin dute beste inon bizi. Batzuk bertan bizi dira urte osoan. Beste askok berriz, izugarrizko esfortzua egiten dute migrazio garaian eta beharrezko dute elikatu eta deskantsatzeko habitat egokia. Espezie hauen iraupena segurtatzeko derrigorrezkoa da euren habitat diren ingurune hezeak babestea.

Bertara iristeko, Vianatik Logroñora doan N-111 errepidea hartu behar dugu. Viana herritik 2 kilometro ingurura, ezkerrera seinalea ikusiko dugu. Berehala, aparkalekura iritsiko gara. Aparkalekuaren gainaldean dago "El Bordon" behatokia. Urtegiak, 99,6 hektarea ditu. 5-6 metro sakoneko bi arrotan banatzen da. Ur emari handienak, Kodes-eko mendilerrotik eta Ebro ibaiaren ezkerraldetik datozenak dira.

Gatz punttua duen ura

Aintzirak ez itsasora ez ibaietara irteerarik ez duten urez osatutako urmael txikia du jatorri. Inguruko mendikateetatik neguan eroritako euri urak, udako tenperatura altuetan lurruntzen dira. Sedimentuetako gatzak, pixkanaka bertan kontzentratzen doaz. Ur gazikarak dituelako nabarmentzen da Las Cañaseko urtegia.

Behatoki euskaraduna eta galbiderik gabeko ibilbidea

Urtegia zein hegaztiak ikusiteko, behatokia da lekurik aproposena. Bertan teleskopioak, informazio panelak, gidak, eta nahi adina informazio eskuratu ahal izango dugu. Kanpo aldean, arbel handi bat dago egunean zehar ikusi diren espezieen zerrendarekin. Pitillasen ez bezala, euskarak badu lekurik aintzira honetan. Nahiz informazio panelak eta zenbait material gaztelania hutsean egon, ikus entzuneko emankizuna eta bisita gidatuak euskaraz entzun ditzakegu.

Ibilbidea bakarra da, urtegia inguratzen duena. Laburra eta galbiderik gabekoa da. Behatokitik hasi eta seinalea jarraitzea besterik ez dugu egin behar. Donejakue bidea ere bertatik pasatzen da, beraz ez da harritzekoa erromesen bat edo besterekin gurutzatzea.

Nekazal lurrak eta aintzirako landareak

Ibilbidearen alde batera, landa lurrak ditugu. Urtegia aspalditik erabiltzen da nekazal lurrak ureztatzeko. Ibilbidearen beste aldera berriz, hezegunearen mugarri, tamarizak ditugu. Uretarantz inguratuta, hurrengo landare zerrenda ihiek osatzen dute. Jarraian, uraren kontra-kontra dagoen urtegiko landare nagusia, lezkadia da. Bertan babestu eta habia egiten dute hainbat eta hainbat hegaztik.

Txoriak, Las Cañaseko biztanleak

Hasieran ia ezinezkoa da hegaztirik ikustea airean ez bada, baina urtegiaren hego aldera inguratzen garenean, isilik ibiliz gero, erraza da bat edo beste ikustea. Nafarroako amiltxori kolonia nagusi bakarra aintzira honetan dago. Hau izan zen arrazoi nagusietako bat, Ramsar Hezeguneen Zerrendan sartzeko. Baina amiltxoria ez da inguru hauetara hurbiltzen den espezie habiagile bakarra. Lertxun gorria, lertxuntxoa, txori zezen arrunta, uroiloa... Eta urte osoan zehar bertan bizi direnak ere ez dira gutxi: hegaberak, murgilari arrunta, ubarroia, ahate mokozabala, basahatea, lertxun hauskara... hezeguneetara loturiko espezieak dira guztiak. Las Cañaseko urtegia hegazti dibertsitate handiak bereizten du. Udaberrian, Ingurumen saileko biologoek errolda egiten dute habiak kontatuaz.

Halako batean, mahasti eta lezkadietan barrena, arrantza gunera iritsiko gara. Zatitxo horretan arrantza baimendua dago. Ezkerraldera begiratuz gero berriz, Logroñoko industrialdea topatuko dugu parez pare. Badirudi hegaztiak nolabait ohitu direla bertako zarata eta isurketekin bizitzera. Kasu honetan ere hegaztien etsai nagusia gizakia da. Basurdea eta azeriak ere egiten diete kalterik, batez ere habia egiteko leku diren lezkadiak zapaltzen dituztelako. Hala ere, hegaztien populazioak gora egin du azken urteotan. Nahiz hartu diren babes neurriak ez behar adinakoak izan, ahaleginak merezi izan du.

Laster batean, berriz ere aparkalekura iritsiko gara. Ibilbidea labur samarra egin bazaigu, Viana aldera joan gaitezke, bidean Cuevas ermita bisitatuaz.

Amiltxoria, hezeguneko protagonista
Ingurune hezeetako harraparia da amiltxoria (Nycticorax nycticorax), lertxunen taldekoa eta gautarra. Egunez, lezkadi eta ibai bazterretako sahats eta tamarizen artean ezkutatuta egoten da, baina ikus erraza da habia egiteko edo migrazio garaian. Hori bai, bateren bat inguruan dabilela ohartuz gero, burua gorantz zuzendu eta geldi-geldi egoten da arriskua pasa arte. Egunsenti eta ilunsentian, piztu egiten da. Burua eta bizkar aldea beltzak ditu, hego eta isatsa grisa eta bekoki eta sabelaldea berriz, zuri-zuriak. 65 zentimetro luze eta hegotik hegora 105-112 zentimetrokoak izaten dira. Ar eta eme helduak berdinak dira itxuraz. Morfologiaz urrun dago beste lertxunetatik, lepo, moko eta zango laburrak baititu. Landaretza itxi eta zuhaitzetako adarren artean hobeki ibiltzeko moldaerak dira. 800 gramoko hegazti mardul honek ibilera xelebrea du. Zango bat mugitzerako orduan errezelo handiarekin ibiltzen da. Mokoa sendoa, ehizarako aproposa. Begiak gorri, dirudienez, gauerako moldatzeko. Behin helduak direnean, bizpahiru luma zuri hazten zaizkie buruan, araldirako apaingarri. Kantua berriz, ez da oso erakargarria, beleen tankerako orro zakarra erabiltzen du. Kolonietan bizi eta intsektu, krustazeo, molusku, arrain eta ugaztun txikiez elikatzen dira. Habia, adaxkez osatutako plataformekin osatzen du sahats eta tamarizetan edo lezkaditan lezkak tolestuaz. Habia egiterako orduan gainontzeko lertxunek baino ganora gehiago agertzen dute, sendoagoak, sakon eta jantziagoak egiten baitituzte. Arrautzak, 2-4 bitarte, urdin-berdexkak dira. Habia arrak egiten du eta txitatze eta elikatze lanak, ar zein emeek burutzen dituzte.

Lurrean zein airean ederki moldatzen da. Migratzailea izanik, negua Afrikan igarotzen dute Europako populazioek. Abuztu inguruan hasten dute bidaia luze hori eta martxo aldera iparralderantz etortzen dira ugaltzera. Hegaztietan goiztiarrenetakoak dira. Euskal Herrian espezie urria den hau, azken urteotan Vianatik Tuterarainoko Ebro ibaiaren erriberan kokatzen hasi da. Inguruko baldintzekiko hain espezie sentibera izanik, bere bizi iraupena ez dugu berehalakoan ziurtatuta izango.

Behatokiko ordutegia
TELEFONOA: 616463450

Udaberria (Martxoak 1/Uztailak 15)
Astegunez itxita, taldeei izan ezik.
Asteburuetan irekita:
10:00-14:00etara
16:00-19:00etara

Uda (Uztailak 16/Irailak 15)
Astelehen goizez itxita
Gainerakoan irekita:
10:00-14:00etara
17:00-20:00etara

Udazken-negua (Irailak 16/Otsailak 28)
Astegunez itxita, taldeei izan ezik.
Asteburuetan irekita:
10:00-14:00etara
16:00-18:00etara


Azkenak
2025-02-20 | Gedar
Gasteiz eta Burgos artean AHTa eraikitzen hasteko lanak, aurrera

2.000 milioi euroko kostua izango dute AHT Madrilekin eta AVE trenarekin lotzeko aurreneko lanek. Asteburuan egin dute manifestazio bat Iruñean, AHTa eraikitzeko obretako esklabotza-baldintzak salatzeko.


2025-02-20 | Xuban Zubiria
Friedrich Merz kontserbadorea, Alemaniako hauteskundeak irabazteko faboritoa

Olaf Scholz lehen ministro sozialdemokratak berde eta liberalekin zuzendutako “semaforoaren” gobernu koalizioa hautsi zen urte amaieran. Igandean Alemaniako kantziler berria aukeratzeko hauteskunde orokorrak izango dira, eta, inkesten arabera, kontserbadoreen... [+]


Leonard Peltier: “Azkenean libre naiz, gaurkoa egun ederra da”

49 urte preso pasa ondoren, libre utzi dute Leonard Peltier AEBetako ekintzaile autoktonoa. Otsailaren 18 honetan heldu da bere senide eta lagunen artera 80 urte dituen preso-ohia.


Zinegile baten “Israelen aurkako diskurtsoa” ari dira ikertzen Alemanian

Berlinale zine jaialdian gertatu da joan den asteburuan. Jun Li zuzendariak, Queerpanorama lan berria aurkeztu zuenean, printzipio ideologikoengatik Alemaniara ez joatea erabaki zuen Erfan Shekarriz aktore irandarraren testu bat irakurri zuen oholtza gainean: "Ibaitik... [+]


Migratzaileak delinkuentziarekin lotu eta mugen kontrola areagotzearen alde egin du Pirinio Atlantikoetako prefetak

Espainiako Estatutik Frantziakora “legez kanpoko” gero eta migratzaile gehiago igarotzen direla argudiatuta, mugetako kontrolak indartzea begi onez ikusi du Pirinio Atlantikoetako prefetak. Migratzaileek delitu txikietan “eragin hautemangarria” dutela... [+]


Kanibalismoa bizirauteko

Poloniako Maszycka kobazuloan duela 18.000 urteko arrastoak topatu zituzten XIX. mendearen amaieran. Baina berriki giza hezurrak teknologia berriak erabiliz aztertu eta kanibalismo zantzu garbiak aurkitu dituzte. 

Ez da ikerlan bat ondorio horretara iristen den lehen... [+]


Aliatuen errekorrak

Porzheim (Alemania), 1945eko otsailaren 23a. Iluntzeko zortziak jotzear zirela, hegazkin aliatuak hiria bonbardatzen hasi ziren bonba su-eragileekin. Erasoak sarraski izugarria eragin zuen denbora gutxian. Baina Pforzheimen gertatutakoa itzalean geratu zen, egun batzuk lehenago,... [+]


Zer gertatu da DBH 2n? “Ezohiko bi jaitsiera handi” nabarmendu ditu ebaluazio diagnostikoak zientzia eta gaztelanian

Matematika, zientzia, euskara, gaztelania eta ingelesa konpetentzietan EAEko ikasleek duten maila neurtzen duen ebaluazio diagnostikoaren emaitza festan, 13-14 urteko ikasleek zientzia eta gaztelanian izan duten deskalabrua "zuhurtziaz" gogoetatzeko beharra adierazi... [+]


Eta hemen gaude berriro, erlijioa eskolan

Otsailaren 3an hasi da gure umeak eta gaztetxoak eskoletan aurre-matrikulatzeko garaia, eta urtero bezala gogoratu nahi genizueke zergatik ez zaigun ideia ona iruditzen erlijioan matrikulatzea. Iaz artikula bukatzen genuen esanez “askori idazki hau ezaguna egingo zaizue,... [+]


Donostiako emakume batek salatu du Ertzaintza bere aurka oldartu ostean ZIUan amaitu zuela, konorterik gabe

Emakumearen familiako kideek jarri dute salaketa Bilboko Kolonbiaren kontsulatuan. Otsailaren 1ean jasan zuen erasoa, Donostiako Manterola kaleko diskoteka baten atarian. Hainbat testigantzen arabera, konorterik gabe egon arren berari kolpeka jarraitu zuen ertzain batek.


La Furia. Mimoa eta indarra
“Cascante Euskal Herria bada, zergatik ez dira jotak euskal kultura?”

Ilezko prakak, gerritik oinetaraino, latexa besoetan eta soinean, eta adatsa laranja gori. Horrela aurkeztu du La Furiak bere bosgarren lan luzea: Ultra. Horrek guztiak ederki islatzen du rap abeslariaren apustua: dena eman, bere irizpideen arabera.


Pantailen erabileraren inguruko hausnarketak

Tranbia txiki Arratia Institutuko Guraso Elkartetik pantailen erabileraren inguruko hausnarketa bultzatu nahi dugu ikas komunitatean.

Azkenaldian kezka handia dago ume eta nerabeengan pantailek duten eragina dela eta. Ardura hori etxeko erabileratik eskola eta institutuetako... [+]


Hidrodukto batek zeharkatuko du Aiaraldea?

Petronorrek adierazi du asmoa duela hidrogenoa ekoizteko lantegia abiatzeko Bilboko Portuan eta erregai mota hori Tubacex, Tubos edota Vidrala enpresetara heltzeko, beharrezkoa izango dela hidroduktoa eraikitzea.


Hirigintza araudia malgutu eta etxebizitzen eraikuntza sustatzeko dekretua sinatu du Jaurlaritzak

Etxebizitza berrien promozioak ez atzeratzea da Eusko Jaurlaritzako Gobernu Kontseiluak onartu duen dekretuaren helburu nagusietako bat. Zentzu horretan, udalei "autonomia" gehiago emango diela ziurtatu du Denis Itxaso sailburuak.


Eguneraketa berriak daude