Gizadiaren historia ahalegin ikaragarri baten historia omen. Berdin artearen historia. Bizitzaren esparru guztietan egindako ahaleginek, pertsonalek, sozialek, kulturalek, ekonomikoek, ideologikoek, erlijiosoek eta baita artistikoek ere, eraldatu dute mundua mendetan zehar. Horixe izan da Juan Antonio Alvarez Reyes Ahalegina izeneko erakusketako komisarioak abiapuntutzat hartu duen ideia Koldo Mitxelenako erakusketa atontzeko orduan. Zertara bideratzen ditu lehian oinarritutako egungo gizarteak ahaleginik gogorrenak edota ahaleginik hutsalenak? Merezi ote du ahaleginari eskainitako bizimoduak? Hamaika dira otsailaren 5a arte honetaz guztiaz pentsatzera eramango gaituen erakusketan parte hartu duten nazioarteko artistak. Eta dirudienez, guztiak bat datoz euskarria aukeratzeko orduan: bideoa eta bideo instalazioak dira jaun eta jabe, antolatzaileen esanetan, narratibitatea ahalbidetzen duen euskarria izanik, publiko orokorrarengana hurbiltzeko modua ematen dutelako.


Eguneroko bizitzan egiten ditugun ahaleginak hamaika dira eta mota guztietakoak. Ez da ordea ahalegin horien tamaina edo gogortasuna gerora ekarriko duten emaitza neurtzen duena. Kirolariak dira horren adierazgarri argiena: segundo ehunen batean, luzeago edo laburrago emandako pauso batean, giharren tenkatze batean, egon liteke zerua baina baita beraientzat infernuaren parekoa dena ere: ahanztura. Bi artista dira erakusketan kirolaren mundutik abiatzen direnak ahaleginaz jarduteko. Erakustaretora sartu orduko João Penalva artista portugaldarraren bideoarekin topo egingo du ikusleak. Gimnasta bat eraztunetan ariketa bat egiten ari da, giharrak tentsioan, epaimahaiaren eta ikusleen aurrean. Kirolariak aipatzen dituen beste artista Tracey Moffat australiarra da. 2000. urtean Sidneyko olinpiar jokoetan laugarren geratu zirenei argazkiak atera zizkien; sufrimendua, nekea eta konpentsaziorik eza bistaratzen dute erretratuek.

Bi artista hauen lanek nabarmen erakusten digute ahalegin guztiek ez dutela merezitako ordainik ematen edo ez guk desio izandakorik behintzat. Norbaitek noizbait ezarritako arauek kirolarien bizitza baldintzatuko dute eta era berean, lan hauek erakusten digute gizarte arauak diren sokaren gainean gabiltzala gu geu ere, pausoa non emango beldurrez, eta pausoa apur bat desbideratuz gero, sarritan, gureak egin duela.

Lana da baldintzatzen gaituen gizarte arau horietako bat. Hortaz dihardute Marta de Gonzalo eta Publio Pérez Prieto madrildarrek. Bikote baten eguneroko bizitzako arazoak aurkezten dizkigun bideo baten alboan diapositiba proiekzio bat ezarri dute. Soldata ezberdinekin produktu bera erosteko zenbat lan ordu egin behar ditugun azaltzen zaigu bertan. Ogibide bat edo beste izan, gure ahalegin eta denborak zein balio ezberdina duen, alegia.

Orain arte ikusitakoak argi erakusten digu gizakiaren ahaleginik handienak ingurura egokitzeko egindakoak direla; arauak bete beharra dela, lana dela... Egokitzapen horixe izan da gizakiaren betiko erronka nagusietakoa. Unean uneko ingurura egokitzean hizkuntzak ere badu bere garrantzia. Horixe da Esra Ersen artista turkiarrak If you could speak swedish... (Suedieraz hitz egin ahal izango bazenu...) bideoan landu duena. Artistak Suedian ikasle etorkin batzuei galdetu zien suedieraz jakinez gero zer esango luketen testu batean idazteko. Ondoren testu horiek suedierara itzuli eta etorkinak beraiek irakurri zituzten kamera aurrean, ederki saiatuta, irakasle batek ahoskera zuzentzen zien bitartean.


Erakusketak biltzen dituen zenbait lanek ahalegin absurdo edo alferrikakoen berri ematen digute. Zenbat indar eta denbora galdu ohi dugun zentzu handirik gabeko asmoak betetzeko esperantzan. Zenbait artistek ikuspegi ezkor eta ironikotik landu dute esfortzuan oinarritutako gizartea, gure ahalegin askoren izaera hutsala kritikatuz. Lars Siltberg suediarraren bideo instalazioa da horren eredu. Hiru pantaila ezarri ditu gela batean, hiruretan gizon bitxi bat da protagonista. Esku zein oinen ordez baloiak ditu eta bere eginbeharra egoera horretan ingurura egokitzea da, lurrean, uretan eta airean. Ekintza absurdua inondik ere. Hasiera batean barregarria izanik ere azkenerako penagarri bihurtzen dena.

Lin Yilin txinatarrak ere ekintza absurduak ditu gustuko. Hori adierazten du behintzat aretoko patioetako batean ezarri duen instalazioak. Telebistako monitoreetan zenbait urtetan zehar egindako performanceak ikus ditzakegu. Adreiluz egindako eraikuntza bitxiak, igeriketa saio bereziak... ingurura egokitzea ardatz duten ekintzak guztiak ere.

Beharbada Artur Zmijewskiren bideoa da ikuslea gehien harritzen dutenetako bat. Lehen begiratuan eliza batean entseatzen ari den abesbatza arrunt bat dirudi baina bideoa aurrera joan ahala, ikuslea ohartzen da ez dela abesbatza arrunt bat, gor-mutuz osatutakoa baizik. Nota bakoitza bere lekuan jartzeko egiten duten saiakera izugarria da, ikuslea hunkitzerainokoa. Eta emaitzak ere, noski, ez dauka inolako zerikusirik ohiko abesbatzekin.

Yaël Davids israeldarrak erakusketako inaugurazioan egindako performancea biltzen duen bideoa, Jaan Toomik estoniarrak gaixotasuna dela-eta geldirik egon ezin duen margolari bati egindako elkarrizketa eta Magnus Wallin suediarrak bideojokoen estetika jarraituz sortutako animazio dramatikoa dira ikusgai dauden gainontzeko artelanak.