Errioxa seinalatzen duen behatza
Behin Bernedon gaudela, herria zeharkatu eta Okon ermitara joko dugu. Bertan haurrentzat jolastokia dago; baita mahai, eserleku eta parrillak ere. Antzinako lanabesak erakusgai daude ermita inguruan: karramarroa, goldea, segamakina... Bitxiak eta ikusgarriak dira benetan lanabes hauek.
Ermitatik basorantz lanabesen albotik doan bidean hasiko dugu txangoa. Hainbat sastraka eta zuhaixkek, ipuruak, arrosak eta elorri beltzak, ongi etorria emango digute erkamezti basora. Berehala, marra zuri-gorriekin seinalaturiko bide zidorrarekin topo egingo dugu. Bidea, Villafria herriarekin bat egiten duen GR-1 dugu. Bide hau hartu eta eskuinera jarraituko dugu erkameztiarekin gozatuz.
Maldan gora egin orduko, pagadian murgilduko gara. Bigarren bidegurutzea aurkitu eta gorantz jarraituko dugu, eta ez eskuinera eta maldan behera doan bidea jarraitu, Villafria herrira iritsi nahi ez baduzu, noski. Pagadian gora, baldintza azidotako basoan gaudela esango digute azpi basoko landareek. Azpi basoan ahabia agertzen denez, lur azidoetan gabiltzala dakigu, erratza eta gorostia bezalako landare gehiago egon arren. Pagadiak hamaika modutakoak dira eta Europa heze osoan daude. Oso zuhaitz inposatzailea da bere ingurukoekin. Inguruko baldintzak eraldatu egiten dituela esan ohi da. Udan, zuhaitzak adaburua hostoz estalia duenean, ikaragarrizko argitasuna irensten du. Horregatik, inor gutxik lortzen du bere itzalean irautea. Baina, burua bustia eta hankak lehorrak behar dituela esaten da. Beraz, hezetasuna urri den klima mediterraneoa du muga.
Maldan gora goazen heinean, basoak indarra galtzen du eta txilardi sastrakadiak ugaritzen dira. Bat-batean, San Tirsoko Behatzaren harkaitzarekin topo egingo dugu eta inguratu eta atzean utzi ondoren, San Tirsora iritsiko gara. Gailurraren erraietan, San Tirso omentzeko ermita dago. Bertan, gailurretik igaro ondoren, harkaitz pean edo jainko pean babestu gaitezke.
Etorritako bide beretik itzultzerakoan, gailurraren eta Behatzen arteko lepotik Errioxa ikus dezakegu, baita Kodes mendizerra ere Behatzaren atzealdean. Bideko zuhaitz eta animalietara joan zaizkigu begiak.
Adaburua izugarrizko ehiza gunea da. Zuhaitzek, kasu honetan erkametzak edo pagoak, bere hostotzean milioika intsektu izan ditzakete. Beldar, koleoptero eta landare-zorriek hosto berriak jaten dituzte. Zuhaitzak lan ederra izaten du jandako hostoak berritzen. Pinpilinpauxen edo tximeleten hainbat eta hainbat beldar ere hemen elikatzen dira. Pupatu eta metamorfosia jasan ondoren, hegaka dotore ateratzen dira ugaltzeko irrikan. Koleopteroen arrak ere hemen bizi dira: batzuk adaxketan eta besteak zurean edo ezkurretan. Cynips-en arrek hostoari berrehun bat erako zezedio edo kukusagar mota eraginarazten dizkiete. Hauek hostoan grano itxurako egiturak dira eta batzuetan fruitu itxura ere hartzen dute. Beste intsektu asko eroritako zur hiletan bizi dira. Era berean, onddoek eta likenek beraien txoko ekologikoa topatzen dute, sustrai, azal eta adarretan. Honela, zartadura handiak eta azal lodiena duten erkametzetan liken gehiago izaten da pagoaren azal leun eta finetan baino. Onddoak mila modutakoak dira: bizkarroiak ardagaiaren moduan, saprofitoak, zuraren osagai nagusia diren zelulosa edo ligniaz elikatzen direnak. Eta sinbiosian... ai! Sinbiosian bizi diren onddoen gazi-gozoa. Kontuz bildu behar dira, batzuek pozoitsuak eta besteak goxo-goxoak baitira.
Txoriei begira jartzen bagara ere, gauza bera gertatzen zaigu. Tamaina eta bizimoduaren arabera bereizturik hamaika txoritxo bizi da zuhaitz bakoitzean. Katagorriak adarretan, muxarrak enbor zuloetan lo, sagutxoak orbeletan eta satorrak sustraietan, ugaztunik ez zaigu falta. Ezkurrak eta pagotxak preziatzen dituzte katagorri, muxar eta sagutxoek, satorra aldiz intsektu eta zizarez elikatzen da.
Berangoko euskal preso politikoa Zaballako espetxean dago gaur egun eta bertatik helarazitako idazkian Euskal Preso Politikoen Kolektiboa utzi duela iragarri du.
NO2 eta PM2.5 partikulak bezalako kutsatzaileei aurre egiteko hobekuntza planik ez dagoela salatu du Ekologistak Martxan elkarteak. Trafikoa murriztea eta airearen kalitatea hobetzeko alternatiba jasangarriak lehenestea galdegin du.
Editore Kurduen Elkarteak abenduaren 22an egin zuen salaketa: azken hiru asteetan Turkiako agintariek kurduei buruzko 120 liburu, aldizkari, egunkari edo bestelako argitalpen debekatu dituzte, Duvar hedabide kurduak jakinarazi duenez.
Garraio publikoak erdi prezioan jarraituko du datorren urtean ere, Espainiako Gobernuak bere hobarien parteari eutsiko diola iragarri ostean.
Realaren eta PSGren arteko futbol partidu batean larri zauritu zuten zalearen kasuan, epaileak onartu du familiaren abokatuek egun hartako bideo irudi guztietara sarbidea izatea. Oldarraldian parte hartu zuten ertzain taldeetako arduradunak identifikatzeko ikerketa ere eskatu du.
Kopenhage, 1974ko abenduaren 18a. Eguerdiko hamabietan ferry bat iritsi zen portura eta bertatik 100 Santa Klaus inguruz osatutako taldea lehorreratu zen. Antzara erraldoi bat zeramaten haiekin. Asmoa “Troiako antzara” moduko bat egitea zen, eta, hirira iristean,... [+]
Elur faltak eski estazio ugari kinka txarrean jarri ditu, klima larrialdiaren ondorioz. Baina paisaiari eta naturari ahalik eta etekin ekonomiko handiena ateratzeko batzuen logikak hor jarraitzen du, eta goi mendietan musika festibal erraldoi eta garestiak antolatzea da azken... [+]
Gizartean gatazka sortzen duten proiektuak jai bezperetan onartzeko ohiturari jarraituz, abenduaren 20an onartu du Eusko Jaurlaritzak Energia Berriztagarrien Lurralde Plan Sektorialaren "behin behineko bertsioa". EH Bizirik-ek elkarretaratzea egin du Jaurlaritzaren... [+]
Erik Etxartek, Sophie Layusek eta Antton Etxeberrik osatutako lehendakaritzak ordezkatuko du Peio Jorajuria, 2019tik Seaskako lehendakari dena.
Santa Marta komunitateko (El Salvador) ADES Garapen Ekonomiko eta Sozialerako Elkarteko presidentea da Vidalina Morales. “Rol horretatik harago, ingurumen ekintzailea ere banaiz, giza eskubideen defendatzailea eta emakume baserritarra; hainbat urtez borrokan egon diren... [+]
Mundu osoko 70.000 gizonek baino gehiagok hartzen dute parte emakumeak nola drogatu eta bortxatu hitz egiteko txat-talde batean. Alemaniako ARD irrati publikoko bi kazetarik egin dute ikerketa urtebetez eta erakutsi dute kasu batzuetan biktimak bikotekideak, arrebak eta amak... [+]
HTX ROCK jaialdiaren azken-aurreko edizioa izanen da abenduaren 28an, eta Atarrabiako herrian ospatuko den azkenekoa, alegia.
Gabonetako Loteriaren datuak eman berri ditu Espainiako Gobernuaren menpeko Estatuko Loteriak eta Apustuak elkarteak. Horien arabera, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan batez beste 84,33 euro gastatu ditu herritar bakoitzak, eta nafarrek, berriz, 53,38 euro, EiTBn irakur daitekeenez... [+]
Hainbat euskal presok salatu duenez, Zaballako espetxezainek "ezkutuko greba" hasi dute, haien erdiak gaixotasun baja hartuta. "Ezkutuko greba honen bitartez, 'zerbitzuaren gabeziak' salatzea dute helburu, baina benetako greba bati ekin ez, eta preso... [+]