Mundu osoan ezaguna den IKEA altzarien multinazional suediarrak laster zabalduko ditu ateak Barakaldoko Megapark merkataritza parkean, Max Center-en parean. Euskal Herrian jartzen duen aurrenekoa izango da, multinazionalak hogeita hamar herrialdetan banatuta dauzkan 200 bat denden arteko beste bat »Alemania, Arabiar Emirerriak, Australia, Austria, Belgika, Danimarka, Erresuma Batua, Errusia, Eslovakia, Espainia, Estatu Batuak, Finlandia, Frantzia, Holanda, Hungaria, Italia, Kanada, Malaysia, Norvegia, Polonia, Txekiar Errepublika, Txina, Suedia, Suitza eta abarretan barrena hedatuta dago». Guztira 70.000 inguru pertsonari ematen die lana. Ez da baztertzen IKEAk epe luzeagoan Baionan ere beste denda bat jartzea. Suediako multinazionalaren arduradunak jadanik joan dira Lapurdiko hiriburura, Ruwell enpresak garai batean instalazioak zeuzkan lurrak ikustera.

Beste ezeren aurretik, zer esan nahi du IKEAk edo zer dago IKEA izenaren atzean? Hain zuzen ere enpresaren sortzailearen izen-abizenak, bere baserria, eta haurtzaroa pasatu zuen herrixkaren izena. Multinazionalaren sortzaileak Ingvar izena du (I), Kamprad du abizena (K), Elmtaryd baserrikoa da (E), eta Agunnaryd-en hazi zen (A). Hortik jaio zen IKEA merkataritza marka.


IKEA berrogeiko hamarkadan sortu zen, ia-ia ezerezetik. Ingvar Kamprad 1926ko martxoaren 30ean jaio zen, Suediako hegoaldean, baserritar familian. Txiki-txikitatik izan zen tratulari ona. Pospoloak merke erosi eta auzokideei saltzen zizkien batengana eta bestearengana bizikletan joanez. Poliki-poliki salgaiak ugarituz joan zen: boligrafoak, Eguberrietako apaingarriak, markoak, galtzerdiak, karterak, haziak, arraina... saltzen zituen esne saltzailearen furgoneta hartuta.

1943an, 17 urte zituela, IKEA sortu zuen bere aurreneko aurrezkiekin eta eskolan nota onak ateratzeagatik gurasoek emandako eskupekoarekin. Altzariak 1950ean jarri zituen salgai posta bidezko salmentaren katalogoan. Lehenengo denda 1953an zabaldu zuen, bere jaioterrian; etxea apaintzeko elementuak saltzen zituen. Handik bi urtera, IKEA altzari propioak diseinatzen hasi zen. Geroago bururatu zitzaion gaur egun besteengandik desberdintzen duen ideia bikaina: bezeroaren esku uztea altzarien garraioa eta muntaketa. IKEAk enbalatu edo paketatu besterik ez ditu egiten.

Lehenengo denda handia, 45.000 metro koadrotik gorakoa, Stockholm-en zabaldu zuen 1965ean. Dendaren diseinua New Yorkeko Guggenheim museoan oinarrituta dago. 1976an zabaldu zuen Europatik kanpoko aurreneko denda, Kanadan. 1985ean, berriz, Amerikako Estatu Batuetako aurreneko denda zabaldu zuen, Filadelfian. Urtebete geroago, Anders Moberg jarri zen IKEAko buru. 1998an beste denda bat zabaldu zuen Txinan. Eta 2000. urtean Errusian ireki zituen ateak. Multinazional suediarrak 2002an bere tren sarea jarri zuen martxan Europan, bere produktuak garraiatzeko.


Suediako multinazional honen negozioaren gakoak bost dira: kostuen kudeaketa eranginkorra; produktuen globalizazioa »katalogoan 12.000tik gora produktu aurki daitezke»; frankizien sistema »dendek frankizia independente moduan funtzionatzen dute»; hiritik kanpoko dendak »Barakaldokoa ere hiritik kanpo egongo da»; eta hazkunde kontrolatua »IKEAk datozen hamar urteetan bikoiztu egin nahi du bere tamaina, jadanik dendak dauzkan lekuetan sendotuz eta merkatu berriei ez uko eginez». Sektoreko analistek uste dute multinazional honen negozioaren gakoa dela etxeko altzari eta osagarri merkeak eskaintzea etxea apaintzeko diru gehiegi ez daukan jendeari, gazteei batez ere.

Ekonomia eta finantzetan, Suediako multinazional honen fakturazioak azken hamarkadan beti goranzko bilakaera izan du, 1997. urtean izan ezik. Horrela, 1993an 4.300 milioi dolar fakturatzetik 2003an 13.000 milioi dolarretik gora fakturatzera pasatu da. Europan fakturatzen du gehien: %80a hain zuzen ere. Ipar Amerikan %17a fakturatzen du eta Asian %3a. Kalkuluen arabera, 2003an 286 milioi pertsonatik gora pasatu ziren multinazionalaren dendetatik.


IKEAren historian une gogoangarriak eta ez hain gogoangarriak izan dira. Sortzaileak hainbat eragozpeni aurre egin behar izan zien. Lehenengo eragozpena gazte denboran neonaziekin izandako hartu-emanak dira »1994an aitortu zuen publikoki harreman horiek izan zituela». Ondorioz, Israelen baztertu egin zuten multinazional suediarra 2001 arte. Bigarren eragozpena, hogeita hamar urtez alkoholarekin izandako arazoa »1998an aitortu zuen arazo hori zeukala». Bestalde, enpresa multinazionalak hainbat salaketari aurre egin behar izan dio: garapen bidean dauden herrialdeetako zenbait hornitzailek haurrak erabiltzen zituztela lanerako, edo basoak soiltzen aritu direla. Gaur egun, jokabide kode bat dauka. Nazio Batuen Erakundearen giza eskubideen aldarrikapen unibertsalean, Lanaren Nazioarteko Erakundearen aldarrikapenean eta Rion garapen iraunkorraren inguruan egindako aldarrikapenean oinarritzen da kode hori, eta bere 2.000 inguru hornitzailek bete beharra daukate.