Elizondo eta Elbete herriak bereizten dituen Beartzun erreka pasa eta Elizondoko Santiago parroki ederraren atzean dagoen errepidea hartu dugu. Markak izango ditugu lagun ibilbide guztian zehar. Lehenengo gorri-zuriak, eta hori-zuriak ondoren. Elizatik 200 metrora Agerrea baserri ondotik pasa eta Etxaide baserrian pista utzita, eskuinetik, mendi bideari heldu diogu.


Kontrabandorako paraje izandakoei so, lehenengo metroak irabazi ditugu. Lasai goaz, inguruko ardi, zerri, baserri eta bizibideaz hausnartuz. Laster gara Santa Engraziko ermitan. Gaur ardien babesleku, garai batean ingurukoen biltoki izana. Zuhaizpea abaro duen ermita utzi eta asfaltozko errepidean egin dugu aurrera. Ezkerrera Berro auzoa egonik, beherantz egingo dugu. Gasna egiten dutela ohartarazi digu idatziak, eta nahi izanez gero, erosteko moduan dago. Pisua izango dela eta, motxilan daramagun apurrarekin aurrera egitea pentsatu dugu. Bertako zubia etenalditxo bat egiteko aproposa da: nekeagatik baino, gure patxadaren seinale. Ordubete eskas besterik ez da ibilbideari ekin diogula eta Besiegi errekatxoa gurutzatu dugularik, goizeko hotzak hezur-mintzak sentiarazi dizkigu.


Aldapan gora goaz orain, eta pixkanaka, altuerarekin batera, bailararen ikuspegia hartuz goaz. Zuhaitz batean okilak lan pixka bat egina daukala ere ohartu gara. Ez dira baserritarrak, beraz, izerdia ateratzen duten bakarrak. Aurrera jarraituz, iturrian ahoa freskatu eta inguru hauetan berezi diren baserri ederrekin topo egin dugu. Ez da arrunta horrelako inguruetan, eta hain usadio zaharreko baserri ondoan, palmera zuhaitzarekin topo egitea. Balkoi ederra duen Baztaneko baserri ederrari argazkia ateratzeko bertako zakurraren baimena jaso ez badugu ere, argazki bakarren bat ostu, eta pozik goaz aurrera.

Bide zenbait badago ere, denek eramango gaituzte terreno zati guztiak harresiek ongi banatzen dituen Beartzun bailaratxo ederrera. Autoz Elizondora 10 minutu baino ez badaude ere, mendiz iritsita bestelako zirrara eragiten du toki honek.


Hainbat txabola ikusirik, Elbeteko ikazkinak bizi zuen miseria gorriarekin oroitu gara (koadroan duzue istorioa). Ingurumarian Herioren hatsa sumatzeko beldur, pauso irmoan aurrera joatea izan dugu irtenbide.

Errekasto bat igaro eta Elizondotik datorren bide nagusian sartu gara. Bidean aurrera eginda, zenbait baserri ondotik igaro gara, Loiza eta Burgaren magaletan. Gutxira Guardia Zibilaren koartel zaharrarekin egingo dugu topo. Zer ez ote zieten egingo inguruko baserritarrei, iparraldea eta hegoaldea mendiz elkartzen zuten kontrabandistei? Bitartean, kurriloak ikusi ditugu beraien kontrabandoa egiten, eta zalantza dugu koartel zaharraren gainetik igaro direnean, izutu eta atzera ez ote duten egin!


Basabarko lepoan izango gara, haize fina lagun, bi ordu eta erdiren buruan. 690 metrotan Elbete non dagoen azalduko digu bertako seinaleak.

Ordu laurden eskasean, Burga tontorrean izango gara, Baztango bailara osoa ikusteko moduan. Handik Soalar gainera, 20 minutu baino ez ditugu izango. Beherantz Irlintz lepoan, txabola bat dagoen tokian, Maulitz tontor borobildura iritsiko gara.


Hemendik jarraitu beharreko bideak ez du galbiderik. Behean ikusi ditugu Elbete eta Elizondo. Autrin eta Oketa gainetatik jaisten jarraitu eta uso-postu batzuen bidetik Elbeten izango gara berehala. Jaurola etxearen ondoan emango ditugu azken pausoak: Ramón María del Valle-Inclán idazle espainiarrak bizitoki izan ohi zuen, ezin lasaiagoa den etxe ederra.