Logika suplementarioa


2021eko uztailaren 28an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Aurten Nafarroan gertatu diren gauzen artean, bi ekarri nahi nituzke oraingo honetan gogora eta, batez ere, haiekin loturiko erantzun pare bat. Hauxe da lehena: Iruñeko Udalak euskal literaturari buruzko erakusketa bat, Pamiela argitaletxeak antolaturikoa, debekatu zuen. Honetaz galdeturik, Kultur zinegotziak, azalpen gehiagorekin batera, aipatu zuen bazegoela "mila zortziehun eta ez dakit noizko mapa bat…". Ez-dakit-noizko mapa hori Bonaparteren 1863ko mapa zen, baina iduri du gure Kultur zinegotziak ez zuela horren berri.

Bigarren gertakariak badu zerikusirik Nafarroako Unibertsitate pribatua argitaratzen hasi den nafar literaturaren historia batekin. Lehen emaitzak kaleratuta, euskal idazleak kontuan hartu ez izana kritikatu zitzaien egileei, eta hauxe harriturik eskaini zuten erantzun xaloa: historia hau idatzi dutenek ez dakite euskaraz.

Alde batetik, Bonaparteren mapa arrotza egiten zitzaion Iruñeko zinegotziari, Kultur arduradun horren kulturan ez zegoen dokumentu horretarako tokirik. Bertze aldetik, goi-mailako kultura ordezkatu nahi duen, ordezkatu beharko lukeen erakunde batean ez omen dago euskaraz dakienik, baina horrek, nonbait, ez du eragozpen larririk sortzen. Nafar literaturan euskarazkoa ez sartzea ez baita, antza, akats txiki bat baizik. Ildo beretik doaz, nire ustez, bi jarrerak, biek agerian uzten baitute hainbaten ikuspegitik zein den euskararen tokia Nafarroan.

Nafar kulturaren definizio ofizialean, arestian aipaturiko bi erantzunetatik usnatzen ahal den definizioan, euskara soberazko osagai bat da, kabitu ez baina, hala ere, hor dagoena, modu batean edo bertzean beti gehiegikeriarekin loturikoa. Zentzu onean, euskarak aberasten gaitu, irabaztea espero ez genuen dirua bezala, edota edertzen gaitu, tarta baten gainean kokatzen den gingaren moduan; zentzu txarrean, euskarak desitxuratu eta munstrokeriara hurbiltzen gaitu, hirugarren titipunta baten antzera. Gure artean dago, baina ez luke egon behar. Barnean egonik, kanpokoa da. Nafarroaren ikuspegi ofizialean euskarazko kulturak zein leku hartzen duen azaltzeko logika suplementario batera jo behar dugu, nahitaez: kultura hori ez baita nafar kultura, Nafarroan egiten den euskal kultura baizik.

Hortaz, nafar kulturaz ongi jantziriko nafar hiritarra izateko ez da zertan jakin ezer Bonapartez edota haren mapaz; ondorioz, Nafarroan euskarazko idazleak badira ere, ez dira zertan nafar literaturaren historian sartu. Euskara eta euskararekiko guztia nafar lurraldeetan suertatu diren gehiegizko fenomenoak dira, gure artean daudenak gure artekoak guztiz izan gabe, gure gorputzari itsatsiriko atal arrotza, gure arrazoiari gaineraturiko suplemento zamaduna. Izan ere, nafar oso-osoak izan gaitezke, izaten gara, haiek gabe. Hortik, nafar literaturaren historiaren egileen harridura: nola jakin euskarazko literatura ere kontuan hartu beharrekoa zela? Hortik, zinegotziaren ezjakintasun erakuspen lotsagabea: euskararen historia eta haren dokumentuak ezagutu behar al dira? Behar ez; ahal da, nahi izaten bada eta beti ere gehigarri gisa.

Deskribaturiko logika hori, bistan da, apurtu behar dugu. "La cultura en Navarra se hace en castellano", zioen filologo batek »ez dut izena aipatuko» Diario de Navarran, iritzi-artikulu batean. Askoren lanari esker, esaldi horretan laburbiltzen den logika hasi da eta ari da aspalditik apurtzen, baina egia da, aldi berean, ideia horiek sinesten dituztenek badutela oraindik eragin handia gure eskualde honetan. Beharbada, euskara arrotza izatera kondenatzen duen pentsamolde hori ez da inoiz desagertuko. Baina nahikoa izaten ahal da, nik uste, haren defendatzaileen planeta gero eta txikiago, gero eta bakartiago izan dadin.


Azkenak
Bost greba egun berri iragarri dituzte Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako hezkuntza publikoan

LABek, STEILASek, ELAk eta CCOOek greba egutegi bateratua aurkeztu dute Bilbon: martxoaren 25, 26 eta 27, eta apirilaren 1 eta 2. Egungo hitzarmenak aldarrikatutako edukietatik urrun kokatzen direla adierazi dute, "bai sukaldearen eta garbiketaren kolektiboan zein... [+]


2025-03-11 | Hala Bedi
Izanen gazte aldizkaria jaio da

Euskal Herriko literatura gaztearen eta idazle hauen topagune bilakatu nahi den proiektu berriaren inguruan hitz egingo dugu gaur.


2025-03-11 | Euskal Irratiak
Daniela Albizu euskaltzale eta abertzaleari plaza bat eskaini diote Urruñan

Larunbatean, martxoaren 8an, Urruñako herriak Daniela Albizu izena ezarri dio herriko etxearen aitzineko plazari, emazte abertzale honen memoria omentzeko.


Gurutzetako Ospitaleko Larrialdiak “kolapsoaren ertzean” daudela salatu du ESK sindikatuak

Barakaldoko ospitaleko larrialdi zerbitzuan sufritzen ari diren "saturazioa larria" dela ohartarazi du sindikatuak. Pazienteak korridoreetan artatu dituztela eta krisia kudeatzeko "behar adina langile" ez dagoela salatu du. Errealitate horren aurrean... [+]


2025-03-11 | Estitxu Eizagirre
Makroeolikoez hitzaldia Andoainen eta egunpasa Aranon
Komunitatean hitz egin eta kultura sortu, haize-erroten aurrean

Komunitatea bildu, pilpilean dauden gaiez hitz egin, informazioa trukatu eta beste herrien esperientziak ezagutzea da herritar kritikoek egiten duten lehen ekintza, makroeoliko bat herrian jarriko diotela jakiten duenean. Halaxe egingo dute martxoaren 13an Andoainen: mendi... [+]


‘Statu quo’-a mantentzea espero da Groenlandiako hauteskundeetan, Trumpen presiopean

Inkesta gehienen arabera, Inuit Ataqatigiit alderdi ezkertiar independentistaren eta Siumut sozialdemokrataren arteko aliantzak jarraituko du indarrean parlamentuan. Herrialdeko lehen ministro Mute Egedek hauteskundeak aurreratzea proposatu zuen, AEBen "kanpo presioek"... [+]


2025-03-11 | Joan Mari Beloki
Euskal Herria Europa berrian

Ukrainako gudaren amaierak ondorio sakonak ekarriko ditu Europa osora. Europako elite ekonomikoek beren indar guztia jarri dute guda-zelaian eta galdu egin dute. Galtzaileek, elite globalistek, beren egitasmo kuttuna galduko dute, Europako Batasuna, eta Bruselatik europar... [+]


Pablo Gonzálezen aurkako zigor auzibidea itxi du Poloniako Justiziak

Varsoviako Barrutiko Auzitegiak argudiatu du González jada ez dagoela Polonian, eta ezin dutela jakin noiz aterako den Errusiatik. Auzitegiak ez du kazetari nabarniztarraren aurkako bestelako prodezurarik abian jarriko.


2025-03-11 | ARGIA
Euskal Herria antimilitarista dela aldarrikatuko du EH Bilduk apirilaren 20ko Aberri Egunean

Mundua "oso azkar" aldatzen ari dela azaldu du Arnaldo Otegik, militarismorantz eta autoritarismorantz doala, eta norabide horren aurkako jarrera duela koalizio subiranistak.


Duela bost urte baino %155 aldiz arma astun gehiago inportatzen ditu Europak

Ukraina da munduan arma gehien erosten dituen herrialdea; munduko erosketa guztien %8,8. Merkatuaren ia erdia kontrolatzen duena, berriz, AEB dira: Europak erosi dituen armen erdia baino gehiagok jatorri estatubatuarra dute.


Euskara bihotzean eta erdara ezpainean

Azterketak amaitzearekin batera ohikoak bihurtu dira ikasleriaren artean, urteko garai honetan merkeak diren hegaldiak hartu eta adiskideekin bidaiatzea. Horrela egin dut neuk ere eta Londresera joateko aukera izan dut. Ildo beretik, bertan “euskaldun” pilarekin egin... [+]


2025-03-11 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Ukrainako “eskarmentua” Asia Ekialderaino heltzen ari da

Maiatzaren 12an Filipinetan egingo diren Bongbong Marcosen agintaldiaren erdiko hauteskundeek eman dezakete argibideren bat herritar xeheen artean kezka noraino errotu den begiztatzeko.


Eskolako guraso taldean nola informatu euskara hutsean, erdaldunak haserretu gabe

"No entiendo, en castellano por favor" eta gisakoak ohikoak dira eskolako guraso Whatsapp taldeetan, baina Irungo Txingudi ikastola publikoan euskara hutsean aritzeko modu erraz eta eraginkorra dute, behar duenarentzat itzulpen sistema berehalakoa ahalbidetuta.


2025-03-11 | ARGIA
Petrolio-ontzi bat erregaia isurtzen ari da Ingalaterrako kostaldearen aurrean eta egoera “oso-oso kezkagarritzat” jo du Down Streetek

Petrolio-ontzi batek eta zamaontzi batek elkar jo dute astelehen goizean Ipar Itsasoan, Ingalaterrako ipar-ekialdean. Talkak Jet-A1 erregaia zuen petrolio-ontziaren tanke bat apurtu du eta kezka da nagusi, izan ditzakeen ondorio ekologikoengatik.


Eguneraketa berriak daude