Batasunak bere proposamena Anoetan aurkeztu baino lehenago ere, hasiak ziren hainbat alderdi eta eragile euren iritzia plazaratzen, artean proposamena zertan zetzan jakin gabe. Bitartean, zurrumurru mediatikoak ere abian zeuden, helburu argi batekin: muga oso altu ipintzea, ondoren ezker abertzaleak gutxienekoa ere betetzen ez zuelako ideia irudikatzeko.

Anoeta bete zen, Batasunak proposamena plazaratu zuen, eta kontrako iritziek jarraitu zuten. Baina, halako batean, iritzi kualifikatu batzuek zerbait interesgarri ikusi omen zuten »PSE-EEren aldetikoa, deigarriena», eta kontrako jarreran zeudenak, nabarmenkiro, zerbait positiboa ekar lezakeen izpiren bat ere ikusten hasi ziren. Egun apur batzuetan kontrako eta aldeko iritziak batu ziren. Eta, ondoren, gidoira itzulita, alde negatiboak nabarmendu dira berriro. Ez, ordea, proposamenaren puntuetan oinarriturik, hasieran bezala, baizik eta zerbait orokorragoa, subjektiboagoa eta, batez ere, neurgaitzagoa den Batasunaren jarreran oinarriturik. Bitxia egiten da, egia esan, alderdi politikoak proposamen baten atzean omen dagoen zintzotasun maila neurtzen ibiltzea, baina Batasunaren kasuan, agerian geratu bide da bere zintzotasun falta.

Nire ustez, berriz, benetan agerian geratu da alderdiei darien logika politikoa, gaia edozein dela. Helburua, horrela, beti da kokapen egokia bilatzea, eta bestearena ahalik eta txartoen uztea. Aljeriako elkarrizketak fase erabakigarrian zeudenean, adibidez, EAJk bultzaturik, Bilbon deitu zen ETAren kontrako manifestaldiak zuzenean Aljerian ez zeuden eragileekin ere kontatu behar zela adierazi nahi zuen, bide batez ezker abertzaleari legitimitatea eta protagonismoa kendu nahi zitzaiola. Eta kasu honetan ere antzera jokatu da: garrantzitsua da Batasunaren proposamenaren balio potentziala gutxitzea, ezker abertzaleak ez dezan etekinik atera hortik.

Baina logika politiko horrek berdin balio du denentzat, eta ETAk ere erabili du, ipinitako bonben bidez. Proposamena Batasunak egin duenez, ETAk ez du zuzenean hitz egin, eta intoxikazioaren barruan denetako iruzkinak ikusteko aukera egon da: Anoetako proposamena su-etena aldarrikatzeko markoa zen; operatibitate ahalmenik ez duen erakunde baten amaiera islatzen zuen; ildo desberdinak daudela, eta abar. Horrela esan ahal bada, beraz, bonbak argigarriak izan dira, Batasunaren proposamena bere testuinguruan jartzen eta bere osotasunean ulertzen lagundu dutelako. Horren arabera, Batasunak plazaratu duen proposamena ez da aurretik adostu den ezer. Espainiak eta Frantziak Euskal Herriarekin duten gatazka politiko historikoa konpontzeko metodo bat eskaintzen du, aitzitik. Prozesu bat eskaintzen du, baina denen ekarpena onartzen duena.

Aipatzen ari garen logika politikoak, ostera, arriskuak ere baditu. Arriskua da kritika eta era guztietako oztopoen metaketak ekimena itotzea, eta ezer lortu baino lehenago, ekimena hondatzea. Etorkizunerako kokapen egokia bilatzen gabiltzala, aldaketarik ez da gertatzen, eta lehengoan geratzen da dena. Hala gertatu zen Aljerreko elkarrizketetan, manifestaldia lagun; hala Lizarra-Garazi proiektuan, kale borroka aitzakia hartuta; eta hala izan liteke orain, gaitzespena dela-eta.

Ondorioa beti izan da porrota, baina botere mailaren bat dutenentzat ez omen da hain lazgarria, orainaldiko etekina ziurtatzen baitie. Alde edo kontra egon, zintzotasuna gora-behera, beharrezkoa da Anoetako proposamena urrunera begiratu nahi duen proiektua dela azpimarratzea. Haatik, urrunera barik, Gasteizeko parlamentura begira daude askoren begiak. Logika politiko legitimoak ez dezala berriro denontzat onuragarri izango litzatekeen gatazka politikoaren konponbidea hondatu.