Makina bat kontu

Airea uste baino astunagoa da
Zientzialari hego-korear eta frantsesek airearen argon edukia kalkulatu dute. 1969. urteaz geroztik lehen aldia da argon edukia neurtzen dena eta Institute of Physics-ek argitaratzen duen Metrologia aldizkarian argitaratu dituzte emaitzak.
Ikastetxeetan ikasleei airearen konposizioa galdetuz gero, hau erantzungo lukete: %77 nitrogenoa, %21 oxigenoa, ia %1 ur-lurruna, %0,04 karbono dioxidoa, %0,9 argona eta beste batzuk.
1903an egindako neurketek argon-kopurua %0,934koa zela zehaztu zuten, eta gerora egindako neurketek %0,917. Orain ateratako kopurua %0,9332koa da eta uste denez ziurtasun handiko datua da.
Datu honek txikikeria badirudi ere, garrantzi handia du zientzialarientzat. Zerk pisatzen du gehiago: kilo bat lumak edo kilo bat berunek? Ohiko erantzuna biak berdin pisatzen dutela da, baina hori ez da zuzena, hori hutsean baino betetzen ez baita. Hau da, hutsean berdin pisatzen duten luma kiloa eta berun kiloa gure atmosferan pisatuko bagenitu, beruna luma baino astunagoa dela ikusiko genuke, pisatzerakoan gorputzen dentsitateak airean eragiten baitu, Arkimedes-en printzipioaren arabera »lumak beruna baino gehiago flotatzen du airean».
Metrologoek masa neurtzen dutenean airearen flotazio-efektua zuzentzen duen ekuazioa erabiltzen dute. Argon edukiaren aldaketek airearen dentsitatea %0,01 aldatzea eragin izan dute, hau da, altzairu herdoilgaitzaren kilo batean 15 mikrogramoren aldaketa. Zifra hau bere horretan txikia bada ere, garrantzi handikoa da eskala handian. Hegazkingintza eta espaziontzigintza dira beti aipatzen direnak, baina edozein lan zibileko segurtasun-neurrien koefizienteetan gorabehera txiki batzuk milioika euro dira.

Erleen antolaketari so
Erleen arteko antolaketan feromonek garrantzi handia dute. Erreginaren matrail hezurretik emititutako feromonek erle langileak estimulatzen dituzte errege-gelaxkak eraiki ditzaten. Baina ikerlari frantziar eta estatubatuarrek beste feromona bat identifikatu dute erle langileen portaera beraien artean baldintzatzen duena.
Etiloko oleatoa da aurkitutako molekula eta hau erle langile helduek erabiltzen dute erle langile gazteen portaera kontrolatzeko.
INRAko Isabelle Leoncinik dioenez, polena biltzen duten erleek neurri batean blokeatu egiten dute erle gazteen garapena aipatu feromonaren bidez.
Erle gazteei etiloko oleatoa jaten emanda, bizpahiru egun beranduago hasten dira polena biltzen eta kontuan hartu behar da bizpahiru egun oso epe luzea dela bospasei asteko bizia duten erleetan.
Horri esker, lan-karga banatu egiten da erleen artean eta erlategian dagoen polen-gordailuaren arabera erle gehiago edo gutxiago jartzen dira lanean.


Azkenak
Berwick eta gu

Beharbada ez duzu jakingo nor den Donald Berwick, edo zergaitik aipatzen dudan artikuluaren izenburuan. Gauza bera gertatzen zaie, agerikoa da, abian den Osasun Itunean parte hartzen ari diren gehienei. Ez dakite zer den Berwicken Helburu Hirukoitza, are gutxiago eredu hau... [+]


Zerbitzu publikoak: motozerrari bidea erraztu ala basoa garbitu?

Aurreko egunetan Larraitz Ugarte abokatuak idatzitako La motosierra puede ser tentadora artikuluak zeresan handia eman du sektore zabal batean. Administrazio publikoaren barruan ohikoak diren egoera batzuk mahai gainean jartzen ditu, tartean efizientzia falta, ardura eta kontrol... [+]


2025-04-16 | Haritz Arabaolaza
Hizkuntza

Garrantzitsua al da hizkuntza bat zuzen erabiltzea? Zer puntutaraino da hain beharrezkoa gramatika menderatzea edo hiztegi zabal bat edukitzea? Betidanik entzun izan ohi dut hizkuntzaren garrantzia, baina pentsatzen jarri ostean, ondorio batera iritsi naiz. Pentsatzeak askotan... [+]


Leku ‘kuttunak’

Aspaldian bisitatzen ez nuen eta hainbertze gustatzen zitzaidan leku batera joan nintzen aurrekoan. Bertan nengoela, gustura sentitu nintzen eta zera pentsatu nuen: hau da nire leku kuttuna. Kuttuna, kuttuna, kuttuna; hitza jira eta biraka etxerako bidean. Kuriositateak jota... [+]


2025-04-16 | Rober Gutiérrez
Trebetasunak

Nerabeek eta gazteek, ibilbide akademikoan zehar, behin baino gehiagotan jasoko dute lagungarria izango zaien ikasketetarako edo-eta lanbiderako orientabidea. Gidaritza eskaini behar zaie, zalantzez beterik egon ohi baitira erabaki garrantzitsuak hartu behar dituzten bakoitzean,... [+]


2025-04-16 | Euskal Irratiak
Mikel Epaltza
“Nire etxea utzi nuen ETAk nazioarteko begiraleen esku armak utz zitzan”

Atxik Berrituz giristino taldeak Kristauak Euskal Herriko bake prozesuan liburua argitaratu du Maiatz argitaletxearekin. Giristinoek euskal bake prozesuan zer nolako engaiamendua ukan duten irakur daiteke, lekukotasunen bidez.


Ertzaintza handitu eta 8.000 polizia nahi ditu Jaurlaritzak 2030erako

Ertzaintzarekin bigarren negoziazio mahaia ireki du Bigen Zupiriak, martxoan ERNE, ESAN eta SIPErekin ertzainei urteko soldata gutxienez 4.200 euro igotzea adostu ostean. Agente kopurua areagotzeko plan horretan Arkautiko (Araba) akademiak "berebiziko... [+]


Iñaki Bakero (Erriberan Euskaraz)
“Batzuek ez gaituzte hemen nahi, baina bagaude”

Maiatzaren 17an Erriberako lehenengo Euskararen Eguna eginen da Arguedasen, sortu berri den eta eskualdeko hamaika elkarte eta eragile biltzen dituen Erriberan Euskaraz sareak antolatuta


Aguraingo Udalak atzera bota du 50.000 plaka fotovoltaiko instalatzeko proiektua

EH Bilduk aurkeztutako mozioa onartu dute osoko bilkuran. Udalak egitasmoa sustatzen duen enpresari, Cañaveras Solarri eskatu dio proiektuak ez ditzala hartu balio estrategiko handiko gisa kalifikatutako nekazaritza lurrak, eta gune populatuetatik gutxienez 500 metroko... [+]


2025-04-16 | Sustatu
Bi hilabete igaro dira eta berdin gaude: IP blokeoak dozenaka euskal webguneren kontra futbola dagoenean

Duela egun batzuk iragarri zuen Puntueu-ek La Ligaren blokeoak euskal domeinuei eragiten dien kaltea monitorizatuko zuela. Asteburu honetan izan dira partiduak, hain zuzen, eta monitorizazioaren datuak hor daude, penagarriak dira.


Eguneraketa berriak daude