Txomin Badiola: «Ikusleak jarrera aktiboa hartu behar du, bestela ez dago obrarik»


2021eko uztailaren 12an
2002an Bilbon eta Bartzelonan zure lanaren inguruko atzera begirako erakusketak aurkeztu ziren. Aro baten amaiera markatu zuten erakusketa horiek?
Bai, dudarik gabe. Hamabost urtetako lana biltzeak barne gogoeta bat dakar berekin, egiten aritu zaren horretaz eta baita etorkizunean egin nahi duzunaz ere. Dena den, ondoren ez zen erabateko geldialdi bat etorri, urtetan zehar lanean aritzeak inertzia batean murgiltzen zaitu, eta atzera begirako horietatik eta inertzia horretatik beste zenbait erakusketa ere atera dira.

Hamabost urte horietan zein izan da zure lanaren funtsa?
Betidanik izan dudan aspirazio bat betetzea, hau da, nire bizitzako alor guztiak elkartzen dituen lan bat sortzea. Gai zehatz bati buruzko lan bat egin gabe, planteamendu artistikoak, arazo sozialak, nire bizitza pribatuari dagozkionak... normalean bazterrean geratzen diren gai horiek guztiak elkartu nahi nituen. Atzera begirakoetan ikus zitekeena helburu horretara iristeko urtetan egindako ahaleginaren emaitza izan zen.

1988an Londresa joan zinen bizitzera eta 1990ean New Yorkera. Han bizi izan zinen 1998. urtera arte. Alde egin behar horrek izan al zuen loturarik "euskal artista" izatetik urruntzeko beharrarekin?
Faktore askok eragin zuten. 1987an, Madrilen, oso arrakastatsua izan zen erakusketa bat jarri nuen eta 1988an Oteizaren gaineko erakusketa antologikoa zabaldu zen. Nire ibilbide artistikoko une garai batean nengoen. 1988rako, bestalde, EHUko Arte Ederretako fakultateko nire lanaz nazkaturik nengoen, nabarmena baitzen, zenbait proiektutan lanean aritu ostean, denbora galtze bat besterik ez zela. Eta gainera, 1988an hemen bizi genuen egoera ere erabat etsigarria zen, maila guztietan. Faktore hauek guztiak elkartu ziren eta argi ikusi nuen beste gauza batzuk probatu behar nituela. Lehenik Londresa joan nintzen eta hango denboraldia bukatzean, New York izan zen nire aukera.

Artista bezala lantzen duzun kontzeptuetako bat bukatu gabeko obrarena da. Zein izango litzateke ikuslearen rola zure lanen aurrean?
Ikusleak jarrera aktiboa hartu behar du, bestela ez dago obrarik. Artelana elementu ezberdinen artean eta konplexutasun handi baten erdian jartzen den zerbait da. Artelana, egileak bere buruarekin, egileak ikuslearekin, ikusleak bere buruarekin, ikusleak gizartearekin... duten harremanean bitartekari lana jokatzeko ezartzen den tresna komunikatiboa da. Harreman horiek guztiak abiarazi ditzakeen korapiloa. Horixe da artelanaz nik dudan ideia.

Hori lortzeko, ordea, artelana ezin da ikuslearen kontsumorako elementu bat bezala aurkeztu, ikuslearen parte-hartzea bultzatu behar du. Artelanak bizirik iraun behar du, ikusleen interpretazio anitzek elikatu eta aberastu dezaten.

Artearen definizioa geroz eta konplexuagoa eta zabalagoa den arren, museo askok artearen ikuspegi tradizionala lantzen dute beren aretoetan. Ez al gaude kontraesan baten aurrean?
Bi mugimendu ezberdin dira, eta bietan jarri beharko genuke arreta. Batek artearen kontzeptu barreiatuena eta zabalena jorratzen du eta bestea aldiz, artea funtsean gauza bera izanarazten duen horretaz arduratzen da. Pertsona bat artista izatera bultzatzen duen behar horretan badago mendeetan zehar mantendu den zerbait. Nahiz eta zentzu askotan aldatu, behar hori bera izan da garai ezberdinetan. Kontuan hartu beharrekoa ez da soilik artearen barreiatzea eta nahasketa, arteak berezko duen horrek ere merezi du arreta. Artearen esentzia mendeetan zehar sortutako artelanek komunean duten horretan egongo litzateke.

Zure azken proiektua, Oteizaren erakusketa, zabalik egongo da urtarrilaren 23a arte. Zein proiektu dituzu etorkizun hurbilean?
Orain hurrengo erakusketak prestatu behar ditugu Madrilen eta New Yorken. Beraz, Oteizaren afera oraindik ez da amaitu. Dena den, honekin bukatzeko eta beste kontu batzuekin hasteko irrikaz nago. Duela gutxi Tel Aviven erakusketa bat zabaldu dut aurrez erakutsitako zenbait lanekin eta orain lan berrietan murgiltzeko gogoz nago. Nire lanari erabateko dedikazioa eskaintzen diot eta bi lan dauzkadanean ez naiz ongi konpontzen. Nahiago dut gauza batzuk alde batera utzi eta gero, denboraz, berriz ere haiengan arreta jartzea. Halere, Oteizaren kontuak oraindik lan dezente emango digu, erakusketa jarri behar dugun aretoetako espazioak oso ezberdinak baitira eta beraz, momentuz behintzat horrekin jarraitu beharko dugu.

Oteizaren erakusketa
Azken hilabeteetan Guggenheimen zabaldu den Oteizaren erakusketa prestatzen aritu zara. Non egon da zailtasunik handiena?
Zailena, hamasei urte igaro ondoren berriz lan beraren ardura hartzea izan da. Sekula ez da nire helburuen artean egon erakusketa honetako komisario izatea. Oteiza oso pertsonaia konplexua da, horregatik, bere artelanak eta bere ibilbidea ezagutzeaz gain, bere ingurua eta izaera ezagutzen zituen pertsona bat behar zuten. Margit Rowell-en lana ezinbestekoa izan da, arte garaikidean aditua den pertsona bat delako, baina beharrezkoa zen Oteizaren konplexutasun hori guztia gertutik ezagutzen zuen norbait. Horregatik parte hartu nuen proiektuan. Baina zure galderari erantzunez, zailena, erakusketa honetan komisario izan behar nuela onartzea izan da.

Zein helburu zehatzekin osatu duzue Oteizaren erakusketa berri hau?
Oteizaren atzera begirako lehen erakusketa 1988an egin zen. Oteizaren ibilbideko une garaietako bat zen hura eta aukera asko ikusi genituen Oteizak nazioarte mailako izena har zezan. Kontuan izan behar baita nazioartean erabat ezezaguna dela. 1988an Oteizak merezitako lekua har zezakeela ikusi genuen, bera bezalako artista handi batek merezi duen izena eta errekonozimendua, alegia. Azkenean, ordea, guztia konplikatu egin zen eta ez zen horrelakorik lortu.

Gerora, Oteiza Fundazioa sortu zuten eta bazirudien erakunde horren helburu nagusia Oteizaren lana ezagutarazi, ikertu eta garatzea izango zela. Baina ez da horrelakorik egin. Beraz, hamasei urte igaro ondoren, egoera berdinean gaude. Erakusketa honekin lortu nahi duguna, aurrekoan lortu nahi genuen gauza bera da: Oteizak duen garrantzia nazioarteko arte munduan eta artearen historian nabarmentzea.

Horretarako, bere artelanak sortu zituen garaiari lotuta aurkeztu nahi izan ditugu. Kontuan izan behar dugu, beharbada inguruan zuen jendeagatik edo zahardadeagatik azken hamar urteetan Oteizaren lanak izugarrizko eraldaketa jasan zuela. Planteamendu ideologiko zehatz bati erantzuten dion heinean, Oteizaren lana oso hauskorra da, eta, ulertzeko, planteamendu ideologiko hori ulertu behar da. Planteamendu hori errespetatzen ez den momentuan, guztia hankaz gora geratzen da. Eta azken hamar urteetan errespeturik izan ez duen lehena Oteiza bera izan da. Beraz, hainbesteko eraldaketen ondoren, erakusketa honen helburua dena bere neurrira itzultzea izan da. Eta behin bere neurrian jarrita, har dezala hartu behar duen garrantzia. Era berean, erakusketa Madrilera eta New Yorkera eramanda, honi guztiari ahalik eta garrantzi handiena ematea nahiko genuke.

Eta Oteizak Guggenheimekiko zuen ezinikusiak nolabait eragin al du prozesuan?
Oteizak zituen ezinikusi horiek oso konplexuak ziren. Kontraesanez betetako pertsona bat zen, bere buruarekin etengabeko borrokan bizi zena. Nik bere jarrera argi nuen hasieratik eta, beraz, ez dut uste erakusketa honetan eragin duenik. Berak esandakoak ez dit bere lanaz dudan ikuspegia aldaraziko. Eta beste maila batzuetan ere ez dut uste eragin duenik. Nik ezagutzen ditudan Oteizaren inguruko sektore guztiek bat egin dute erakusketarekin, guztiek sentitzen baitzuten erakusketa behar-beharrezkoa zela eta, are gehiago, hau antolatzeaz arduratu behar zuen erakundea, egun dagoen erakunde boteretsuena zela, Guggenheim, alegia.


Azkenak
Amatasunaren giltzarik gabe

AMAK
Konpainia: Txalo teatroa.
Sortzailea:  Elena Diaz.
Zuzendaritza:  Begoña Bilbao.
Aktoreak: Intza Alkain, Tania Fornieles, Oihana Maritorena eta Iraitz Lizarraga.
Noiz: urtarrilaren 10ean.
Non: Itsas Etxea auditoriumean... [+]


Iruñeko Erorien Monumentuaren eraispena eskatzeko manifestazioa egingo dute larunbat honetan Iruñean

Talde memorialistek deitutako manifestazioa Erorien monumentuan hasiko da 18:00etan eta Gazteluko plazan bukatuko da. Amaierako ekitaldian El Drogas, Gran Ritxarson, Ilargigorri eta La Chula Potrak esku hartuko dute, besteak beste. Gaia orokorrean nola dagoen azaldu dugu... [+]


2025-01-17 | Oihane Artetxe
Urratutako haurtzaroa: indarkeria instituzionala gure testuinguruan

Gaur egun, emakumeen eta haurren ahotsei zilegitasuna kentzen dien kulturaren arrastoak diraute, haien esperientziak isilaraziz, haien oinarrizko eskubide eta beharrak minimizatu edo alde batera uzteko joera duen sistema baten barruan. Arazo horren adibide mediatiko bat Juana... [+]


2025-01-17 | ARGIA
Spoiler, gurasokeria, ziborg, santujale eta guakamole, Euskaltzaindiaren Hiztegiko azken eguneratzeen artean

2024ko bigarren seihilekoaren lanaren emaitzak jaso ditu Euskaltzaindiak. Forma berriak eta aurretik zeudenen osatzeak aurkeztu ditu. Forma berrietan, oraingoan, batez ere, sukaldaritzako hiztegia landu dute. EITB eta Berria-ko edukiak hartu dituzte iturritzat.


Jesus Carrera “diktadurak sortutako egoera bidegabeen biktimatzat” aitortu du Hondarribiko udalak

Jesus Carreraren erailketaren 80 urteurrenean udal adierazpena plazaratu dute Hondarribiko udalbatza osatzen duten alderdi politiko guztiek.


Tokiko espezieekin osatutako basoa landatzeari ekingo diote igandean Arrankudiaga-Zollon

Lursailaren jabeak hitzarmena sinatu du Lurgaia Fundazioarekin eta Sagarrak talde ekologistak deialdia zabaldu du landaketara batzeko. Zaraobe Institutuko ikasleak asteartean aritu ziren zuhaitzak landatzen.


2025-01-17 | Antxeta Irratia
Dagoeneko 1.000 autoinkulpaziotik gora bildu ditu J’accuse kanpainak

Irunen autoinkulpazio sinadurak biltzeko deia luzatu dute San Juan plazan urtarrilaren 18an, larunbatarekin, 10:00etatik 13:00era. Urtarrilaren 26an «modu masiboan» Irunen hasiko den manifestazioan parte hartzera deitu dute eragileek, «migrazio politika... [+]


2025-01-17 | Gedar
Soraluzen ‘desokupei’ aurre egiteagatik deklaratu beharko du lagun batek

 Ekainaren 5ean bota zituzten Desokupacyl enpresako bi matoi Sorazuletik, eta bi pertsona identifikatu zituen Poliziak. Urtarrilaren 29an deklaratu beharko du haietako batek.


Ezezkoa eman dio Eskoriatza eta Aramaio arteko parke eolikoari Espainiako Gobernuak

Espainiako Gobernuko Trantsizio Ekologikorako eta Erronka Demokratikorako Ministerioak atzera bota du Statkraf multinazionalak Araba eta Gipuzkoa artean eraiki nahi zuen Itsaraz parke eolikoa.


Bizkaiko Foru Aldundiko langileen eta euskararen alde elkarretaratzea egin dute Bilbon

Euskalgintzaren Kontseiluak eta Bizkaiko Foru Aldundiko langileak elkarretaratzea egin dute langileen egonkortzearen eta euskalduntzearen alde.


2025-01-16 | Euskal Irratiak
Laborantzari buruzko ikuspegi desberdinak agerian, Departamenduko Laborantza Ganbararako bozetan

Departamenduko Laborantza Ganbarako hauteskundeen kanpaina abiatu da. Urtarrilaren 14an bozetara aurkezten diren hiru sindikatuen ordezkariekin bi oreneko eztabaida sakona antolatu zuten Euskal Hedabideek, osoki euskaraz.


Montanako (AEB) Auzitegi Nagusiko epaile anderea... euskaraz

Irulegi irratiak elkarrizketatu du AEBetako Montana estatuko Auzitegi Nagusiko epaile Katherine Bidegaray. Gurasoak behe nafartarrak zituen, aita Mendibekoa eta ama Ahatsakoa.


2025-01-16 | Leire Ibar
Osakidetzako zuzendari ohi Mikel Sánchezek Mutualiarekin fitxatu du

Sánchez, 2019tik 2024ra Plangintza, Antolamendu eta Ebaluazio Sanitarioko zuzendaria izan zena, azaroan hasi zen Mutualia enpresako mediku-zuzendari gisa. 2024ko udan kargua utzi eta hiru hilabete eskasera egin zuen jauzia enpresa pribatura, Jaurlaritzaren oniritziarekin.


Eguneraketa berriak daude