Aldioro, laurogeiko hamarkadan indarrean jarritako A, B eta D ereduen kontua hezkuntza politikaren eztabaidaren erdian kokatzen da. Testuinguru horretan, A eredua bazterrean laga eta, horren ordez, D eredua indartzeko eskaria edo eredu hori mantendu eta moldatzeko ahaleginak dirateke muturrean egon ohi diren jarrerak. Orain arteko eztabaida horri, gainera, euskarazko irakaskuntzan ganoraz aztertu gabeko hutsuneak kontuan, euskarari dagokionez, curriculumean txertatu beharrekoak zehazteko nola baita prozesuaren emaitza titulu batekin balioesteko asmoz, ikasleei azterketa bat egiteko hartutako erabakia gehitu beharko genioke »erabaki honek euskarari eta euskarazko irakaskuntzari mesede egiten diola ez dut uste» ... baina, jarrerok zein titular bat eskuratzearen truke presaka eta, behar beste sakondu gabe, hedabideetara barreiatutako azterketaren kontu horrek ez dakit muinera iristeko gauza ote diren.

Azal dezadan. Euskaraz gauza sinpleagoak edo konplexuagoak egiteko lortutako gaitasunen esplikazioa hizkuntzarekin izandako harremana »ordu kopurua» baino haratago doa, familia giroan nagusi den hizkuntzak, gelaz kanpo hizkuntza horretan jarduteko dauden egiazko aukerak, ingurune soziolinguistikoak, hizkuntzen arteko interferentziak, gela barruan hizkuntzak eskuratzeko baliatutako estrategiak, gizartean nagusi diren jarrerak zein joerak eta abarrak, maila berean ikasten aritu arren, hizkuntza maila desberdinak izatea eragiten du. Inguruabar horretan, euskarari dagokionez, B ereduko emaitzak A eredukoak baino hobeak eta D ereduan erdietsitakoak are hobeak direla bistan da, alabaina, B zein D ereduan ikasten ibilitakoen artean badira euskaraz hitz egiteko zein idazteko zailtasun ugari izaten dituztenak. Bada, B edo D ereduan ikasten ibiltze hori ere ez da pagotxa, bere baitarik, ez datorke, batzuek hala uste izan arren, salbazioa, zerurako bidea!

Egungo errealitatea endredatzen duen beste hiru gertaera garrantzitsu ere kontuan eduki beharko genituzke etorkizunerako apustuak egiteko orduan; batetik, hasierako mailetan, eredurik euskaldunenak pisua hartu dutela egia den arren, goiko mailetan »batxilergoan, lanbide heziketan, unibertsitate mailako ikasketetan» tapoi-efektua gertatzen ari da, hots, maila horietan gertatzen diren aurrerapausoak oso motel gertatzen ari dira, beraz, euskaraz ikasten ibilitakoek ikasten segitzeko aukera berdintasunik ez daukate, bada, gaur eguneko planteamenduekin zenbat urte, zenbat baliabide beharko lirateke errealitate horri buelta eman ahal izateko, irakasleak liberatuz, materialak berariaz sortuz, eta abar? Prozesu luze horrek euskarari mesede egingo ote dio, ahalegin handi hori posible ez ezik aurresan ditzakegun emaitzak kontuan harturik merezi ote du? Bestetik, lan aukerak ugaltzeko, herrialdeen artean herritarren ezagutza zein lekualdatzeak ahalbidetzeko, eta abar, bestelako hizkuntzak »ez ingelesa soil-soilik» eskuratzeko beharra zabalduz doa, gizartearen aldetik presioa areagotzen ari da, beraz, halako hizkuntzak ganoraz eskuratu ahal izateko euskarari »horren beharrezko ikusten ez denari» lekua kendu beharko balitzaio, zein izango da gizarteak egiatan erakutsiko duen jarrera? Azkenik, etorkinen etorrera berria bizitzen ari garela kontuan, eta horiek euskararekiko erakutsiko duten jarrera euskara indarberritzeko garrantzi handikoa dela kontuan, haien hizkuntza eta kultura mantenduz, zein izango da haien integrazioa ahalbidetzeko sistema eragingarria? Nagusia den hizkuntza »gaztelera» ahalik lasterren eskuratzeko asmoz, gero eta baztertuago dagoen A ereduan murgiltzea? Horrek egiazko integrazioa ahalbidetuko ote die?

Behingoagatik! Etorkizunari aurrea hartzeko ausardiaz jokatuz zergatik ez diogu beste ibilbide bati hasiera ematen, hezkuntza sistema lau hizkuntzen gainean eraikitzeko urratsak eginez. Sistema horretan, euskarak nagusitasuna izango luke »hori baita iraunarazteko eta garatzeko gutxienekoa», baina, gaztelera ez ezik ingelesa eta frantsesa ere eskuratzeko moduan landuko genituzke. Era horretara, zikloetan eta etapetan lantzen diren jakintza-arloak hizkuntza desberdinetan jorratuko genituzke harik eta derrigorrezko heziketa prozesua burutu arte. Inguruabar horretan, unibertsitatean zein lanbide heziketan gai berberak hizkuntza desberdinetan eskaini beharrean, gai desberdinak hizkuntza desberdinetan eskaini ahal dira, hots, titulua eskuratu nahi duenak lau hizkuntzatan burutuko luke prozesu osoa. Sistema honek, hizkuntzak gauza konkretuak egiteko eskuratu ez ezik »hiztunen gaitasunean eraginez», hizkuntzak »haien artean euskara» beharrezkoak izatea eragingo luke, askoz baliabide gutxiago xahutuz, azkarrago ezartzeko modua eta errealitate berriei egokitzeko malgutasuna eskainiz.

Honek, baina, gauzak burura etorri ahala erabakitzea baino, etorkizunari so, guztiok paradigma aldatzea eskatzen du; irakasle taldeak »halako egitasmo bat gorpuzteak talde lana eskatzen baitu» prestatuz; hizkuntza batean zein bestean landutako edukiak transferitzeko curriculumak osatuz; material berriak argitara emanez; ezarritako helburuen peskizan eta kanpoko ebaluazio sistema bat tartean dela, xedeetara iritsi ahal izateko, ikastetxeei dituzten baliabideak kudeatzeko autonomia aitortuz, eta abar.

Bide-urratzaile eskola eta ikastola multzo bat hauta liteke, beharko liratekeen bitartekoak esleituz, ostean, gainerakoei bidea erraztu dakien. Beraz, etorkizuna indarrean ditugun ereduetatik bat indartzetik baino haratago plantea dezakegu, horretan jarriko garen eta koplak albo batera utziko ditugun da ebatzi beharreko kontua!