Ez dugu ezer berririk esango esaten badugu herri honek bizi duen gatazkak, biziago zein apalago, alde guztietara zabaltzen dituela ondorioak eta, ezinbestean, egoeraren gordinak benetako konponbidea eskatzen duela lehenbailehen. Bitartean, ordea, eta ondorio larrienak zuzenean pairatzen dituztenak alde batera utzita, gero eta nabarmenagoa da inguruan ditugun bi estatuak koskak estutuz joan diren heinean, luma zorrozteko edota eguneroko bizitza zeluloidera eramateko gai diren idazle edota zinema zuzendarientzat bazka izan daitezkeen egoera bereziak sortzen joan direla azken urteotan.

Argentina edota Txile aldetik azken urteotan iritsi zaizkigun hainbat filmek islatzen duten giroa nabarmena da hemen inguruan. Batzuk lasai bizi dira. Ez da ezer gertatzen. Baina milaka lagunek dagoeneko ez dute hitzordurik egiten telefonoz. Elkarrekin kafe bat hartzeko oharrak uzten dituzte tabernetan. Liburuak, elastikoak, pegatinak edota ipuinak ezkutuan gordetzen dituzte. Beldurra nagusitu da bazterretan. Putzuak bare eta ilun nahi dituzte, eta isiltzen ez den edozein igelek makilkada jasoko duela zabaldu dute behin eta berriro azken urteotan, lau haizetara. Hemendik urte batzuetara, ganbaretan eta izuen gordelekuetan apuntez eta hitzez betetako ispiluak agertuko dira. Baina orain burua makurtzeko garaia dela sinetsarazi nahi izan dute. Isilik egotekoa, amore ematekoa. Badaezpada.

Azken batean, zineman edota literaturan beste herriei buruz ikusi eta irakurri ditugunak sentitzen ditugu azken urteotan inguruan. Gu ez gara politikoak, eta ez gara sartuko horrek ekar ditzakeen ondorio politikoetan, baina nabarmena da beldurraren kultura hezurretaraino sartu dutela estatuek euskal gizartean. Euskaldunon Egunkariaren auzia da adibiderik argiena. Sinestezinak iruditzen zaizkigu oraindik iazko otsaileko irudiak: euskal kultura urte askoan landu duten harginak, gaizkile arriskutsuenen pare eskuak lotuta eta burua estalirik, bakartu, ziega ilunetara eraman, eta torturatuak. Hori egiteko gai den estatuak edozer egin dezake gizarteari bere mezua sinetsarazteko. Martin Ugalde, Txema Auzmendi edota Joan Mari Torrealdai erakunde armatu batekin uztartzen dituen gezurrak ezin du hanka motza eduki. Bitarteko guztiak ditu eskura. Eta inolako aurreiritzirik gabe erabiltzen ditu. Lotsagarria bezain ulergarria da. Larriena, ordea, horrek zipriztintzen duen guztia da, eta sinesgogorrenak ere sineskor bihurtzeko duen arriskua.

Izan ere, batzuek beharbada ez dute itsu-itsuan sinetsiko Martxelo Otamendi, Iñaki Uria, Xabier Oleaga edota Pello Zubiria erakunde bateko kideak edota bitartekoak direnik, baina batetik eta bestetik jasan duten informazio uholdearen ondoren mesfidati begiratuko diote hauek eta hauen ingurukoek sortu dituzten eta sortuko dituzten proiektu ezberdinei. Antza, Espainiako epaileek bezala, gure artean ere batzuek ez dute ulertzen nola mamitu daitezkeen egitasmo sendoak herritarrek patrikatik ateratako diruarekin. Proiektu herrikoiak baldin badira, gainera, herritarrek ordaindu eta finantzatu behar dituztela diote publikoki, eta berdin zaie euskara biziberritzeko planetan duten garrantzia ere. Mesfidati begiratuko diete arduradunei eta, laguntza ukatzeko, lasai asko esango dute proiektua ez dela lehentasunezkoa beraientzat. Azken batean, larriena ez da batzuek gaizkiletzat aurkeztea euskal prentsaren zutabe direnak, gure arteko beste batzuek amua irenstea eta epaileen gezurrari babes politikoa ematea baizik. Urola-Kostan, esaterako, eskualdeko hamaika udaletatik bakarrak laguntzen du gaur egun Urola-Kostako Hitza egunkaria. Orio, Aia, Zarautz, Getaria, Zumaia, Zestoa, Azpeitia, Azkoitia, Beizama eta Errezilgo udalek oraindik ez diote euro bakar bat eman egunero zazpi mila harpidedunen postontzietara euskara hutsean eta zortzi orrialderekin iristen den egunkariari. Nekeza da ulertzea laguntza zergatik ukatzen duten. Ez dugu uste, zehazki, lehen aipatu dugun eta estatuek zabaldu duten beldurraren kulturak ukitzen dituenik zehazki udal horietako arduradunak. Baina ukaezina da gaizkile edota gaizkileen lagun izatearen akusazioak denok babesgabe bihurtzen gaituela. Eta gure gainean mesfidantzaren itzala hedatzea lortu dutela. Herri informazioa euskaraz eta egunero argitaratzeari abertzale omen diren askok laguntzarik ez ematea justifikatzeraino. Bada garaia putzu sakon eta ilunak ere hitzekin bete ditzagun. Denon hitzekin.