Bada joera bat, egungo literaturan indarrez hazten ari dena; euskal literatura, jakina, ez da horretan salbuespena izan, eta, are gehiago, azken aldi honetan »askoren ustetan» argitara eman diren lanik onenak, perfektuenak, joera horren barruan koka litezke. Batzuek melengekeria deitu diote »Paddy Rekaldek, adibidez», beste batzuek samurkeria; Xabier Lasak "pelutxearen sindromeaz" hitz egin du, eta "papila sentimentala" esapidea erabili izan dute, inoiz, Rikardo Arregik eta Juanjo Olasagarrek. Izendapen horiek guztiak baztertzeko inolako asmorik gabe, beste bat proposatu nahi nuke: plazebo-literaturarena.

Plazeboa, jakina denez, "substantzia eraginkorrik ez duen prestakina da, botika baten ordez ematen dena, gaixoaren eragin psikologikoa guztiz baztertuz botikaren benetako eragina aztertzeko erabiltzen dena". Plazebo-literaturak kalitatezko lanaren antzeko efektua egiten du eskuragarri, bere baitan substantzia eraginkor askorik ez duen arren. Produktu hori, edonola ere, politikoki zuzena izaten da beti. Hau da, poetikoki zuzena.

Intentzio onez beteriko literatura sentibera dugu deskribatzen saiatzen ari naizen hau. Samurkeria literarioaren hipotesi nagusia hauxe da: mundua gaiztoa da, edo gaiztoa izan daiteke, baina pertsonak »pertsonaiak», zu »irakurlea» eta »batez ere» idazlea bera jatorrak zarete, izugarri zintzoak; zintzoak, solidarioak, ekologistak, hirugarren adinofiloak, internazionalistak eta multikulturalistak: nobela, poema edo zutabea irakurtzen amaitu, eta lasai demonio geratuko zara, irakurle, horretaz guztiaz jabetzean edo, hobeto esanda, berrestean.

Alegoriaren, analogiaren eta parabolaren erabilera oso ohikoa da mota honetako literaturan; abangoardismoaren zantzuak, bestalde, ez dira faltako »adibidez, surrealismo light-a, edo absurdu arina», beti ere formaren eta mezuaren gardentasuna zalantzan jarri gabe. Bestalde, ildo honetako lanetan narratzailea edo ni poetikoa nekez desberdintzen da idazlearengandik: bat eta bera dira, oro har, eta, nola ez, pertsona ona da berau. Eta hori badago lotuta, askotan, beste ezaugarri batekin: idazleak berak pertsonaia bihurtzeko egiten duen ibilbidearekin, Byronen garaietatik etekin handiak eskaini dituen baliabidea »bide batez: horixe da plazebo-literaturak bere ifrentzua zatekeen "malditismoarekin" edo "underground-zalekeriarekin" konpartitzen duen ezaugarrietako bat: muturrek elkar jotzen dute, jakina denez... baina hau beste artikulu baterako gaia da...».

Egungo produktu literario kitsch tipikoa da, hein handi batean, plazebo-literatura: artea balitz bezala saltzen dena, alegia, modu horretan kontsumitzailea Kulturarekin bat egin duela sinestera eramanez.

Beste kontu bat da zergatik zabaldu den literatura horren premia; zertan oinarritzen den haren arrakasta. Hori ezin baita ukatu: plazebo-literaturak publiko bat du, zabala eta eskerronekoa, eta horren oinarriak zeintzuk diren aztertzeari garrantzitsua deritzot. Zenbait hipotesi aurrera daitezke. Lan horiek, hein batean, Zentzu edo Traszendentzia motaren bat itzultzen diote irakurle askori, Jaungoikoa eta Marx, besteak beste, hiltzen ikusi dituen garai batean. Bestalde, euskal esparru txikiari begira, Gure Betiko Gaia (La Cosa) albo batera uzteko parada ederra eskaintzen dute, edo hura zeharka tratatzeko behintzat »nabaria da euskal irakurlego errealaren eta, batik bat, potentzialaren puska handi bat La Cosaz nekatu samar dagoela». Edonola ere, Michel Houellebecq-ek iradoki du, nire ustez, azalpen posibleen artean zorrotzena: "Egungo komunikabideek erabiltzen duten maitagarri-ipuinen diskurtsoa kontuan harturik, erraza da dohain literarioak erakustea ironia, ezkortasuna edo zinismoa garatuz. Baina zinismoa gainditu nahi denean, gauzak oso zailak jartzen dira. Egun, ondradua eta aldi berean positiboa den diskurtso bat garatzera helduko balitz inor, munduaren historia aldatuko luke". Ba horren bila abiatu da irakurle asko, eta baita zenbait idazle ere, antza denez. Beste kontua da ea helburua erdietsi duten, ala ez.

Izan ere, irudipena daukat plazebo-literaturak eskaintzen duena ez dela "kontsolamendua", Aristotelek edo, berriki, Bernardo Atxagak proposatutakoaren bidetik, narkolepsia edo anestesia motaren bat baizik; Soinujolearen semea irakurtzea besterik ez dago konturatzeko fikzio horren "kontsolamenduak" zer ikusi gutxi duela samurkeria literarioarekin. Irakurlea lasai mantentzea du helburu plazebo-literaturak; bere berean indartzen dizkio irakurleari bere ikuspuntuak, eta neurri horretan da plazebo.

Javier Maríasek esan zuen bezala, "liburu horien artean ziur badagoela bikainik, erdipurdikorik eta txar-txarrik, erabiltzen dituzten gai ohoragarriez haratago. Baina sumatu egiten da, moda horretan, (…) nolabaiteko exhibizionismoa »'Begira zein errukibera naizen eta, ondorioz, zein errukiberak zareten zuek'…», eta lege txarreko erabilera bat. Eta, jakina, gozokeria dezente (…). Baina literatura horrek ez du, gutxienez, gauza bat egiten, lege oneko arteak maiz egiten zuena, hots, ez du asaldatzen, ez du urduritzen, ez du gure ohiko iluntasuna erakusten, ezta gure eskuzabaltasunaren eta azpikeriaren arteko nahasketa, ezta gatazka edo dilema ere".

Plazebo-literatura obra »agian» perfektuak egitera hel daiteke, dudarik ez da, baina Alan Pauls idazle argentinarrak Sautrela-n aditzera eman zuen legez, askotan interesgarriagoak izaten dira lan inperfektuak, biziago egon ohi direlako.

Interesgarriagoak, eta beharrezkoagoak, gehituko nuke nik »literatura beharrezkoa izan daitekeen heinean, noski».