Zer esango lukete Euskal Herriko iritzi publikoak eta sindikatuek, baldin enpresa batek urtebetean 5.000 lanpostutik gora desagerraraziko balitu? Galarazteko mobilizazioak ikusiko genituzke, ziur aski, siderurgian eta ontzigintzan ikusi ditugun moduan. Bada, adierazitakoa eta gehiago ari da gertatzen Euskal Herriko lehen sektorean, baina ez iritzi publikoa, ez sindikatuak daude egoera horretaz hain sentsibilizatuak. Sentsibilitate falta horren arrazoien artean, ezbairik gabe, sektore hori kalean mobilizarazteko betiko ezintasuna hartu beharko da aintzat. Gauza bera gertatzen da beste sektore batzuekin; besteak beste, industriakoarekin. Haatik, ordea, egoera ez da larritasun gutxiagokoa.

Halaxe da, eta egoera larri hori islatu nahi dugu artikulu honetan. Hego Euskal Herriko lehen sektoreak, hots, laborantza, abeltzaintza eta basozaintza biltzen dituenak, 5.800 lanpostu galdu ditu 2003. urtean. Datu zehatzetara igarota, 27.400 lagun enplegatzen ziren 2003an Hego Euskal Herriko sektore pribatuan, 2002an, aldiz, 33.200. Datu horiek Espainiako INE »Estatistika Institutu Nazionala» erakundeak 2004ko martxoan landutako balioespenetatik jasoak dira, eta biztanle aktiboen inkestako emaitzak dituzte oinarri. Oraingoan ere, ez dugu Ipar Euskal Herriko datu ofizialik, baina denok dakigu lehen sektorea, Euskal Herriko parte horretan, herioak hartua dagoela aspaldidanik eta hango biztanleek hirira eta itsasertzera alde egiteko utzi dutela lurra.

Hego Euskal Herriko lehen sektorearen atzera egite horretan, kausa nagusietako bat da Euskal Autonomia Erkidegoan lanaren bilakaera negatiboa gertatu izana: zehazki, 4.300 pertsona landun gutxiago zenbatu ziren. Bestalde, Nafarroan, halaber, egoera ez da askoz hobea: 2003ko ekitaldia lehen sektorean 1.500 pertsona enplegatu gutxiago zirela itxi zen.

Goiko grafikoan Hego Euskal Herriko lehen sektorean azken 28 urteetan lana nola bilakatu den adierazten da. Datuak irakurrita ondorioztatzen da nahiz eta tartean gorabehera batzuk gertatu, lanpostu-galera progresiboa eta larria izan dela, oro har. Erakusgarri moduan, diogun 75.900 lanpostu desegin direla azken 28 urteotan: 53.100 EAEn eta 22.800 Nafarroan. Espainiako Estatuan ere igartzen da sektore primarioko lan merkatuaren hondamena, baina, halaz guztiz, ez Hego Euskal Herrian adinakoa.


Oraindik ez dago 2003ko datu ofizialik, EAE eta Nafarroa osoari buruz. EAEren kasuan, 2003ko ekitaldiko aurrerapen batzuk dauzkagu; Nafarroari dagokionez, berriz, 2002ko emaitza ofizialen aurrerapenak. Oro har, Hego Euskal Herri osoan murriztu zen aski nabarmen laborantzako eta abeltzaintzako ekoizpena.

EAEko laborantzako sektoreari gagozkiola, kantitate handiko kopuruei buruzko lehen aurrerapenen arabera, nekazaritzako bukaerako ekoizpenaren balioa 430,2 milioi eurokoa izan zen 2003ko ekitaldian. Beraz, 2002ko 464,3 milioi euroak kontuan hartuta, %7,3 gutxiago produzitu zen. Zehazkiago adierazita, atzera egite hori laborantzako eta basogintzako azpisektoreetan gertatu zen batik bat: -%10,6 eta -%17,2 ondoz ondo. Aitzitik, abeltzaintzako azpisektorean ia-ia errepikatu egin zen 2002ko emaitza »%0,4 igo zen ekoizpena». Hain emaitza negatiboak azaltzeko arrazoien artean, 2003an pairatutako tenperatura handiak azpimarratu behar dira, eta orobat ekainean eta abuztuan euri gutxi egin izana. Gorabehera horien ondorioz, ezin izan zitzaion erantzun hainbat laboreren ur-beharrari, batik bat lehorreko laborantzakoei; eta, era berean, ganaduarekin ere arazoak izan ziren.

Horrez gainera, nola tarteko kontsumoen maila ia 2002an bezalatsu mantentzen baita, ekoizpenaren beheratzea zuzenean islatzen da EAEko nekazal errentan, eta %10,5ean egin du atzera: 2002an 319,3 milioi euro izan zena, 285,9 milioi euroan geratu da 2003an.

Nafarroako kasuan, eta 2002ko emaitzen aurrerapenari erreparatuz, esan behar da %9,9a beheititu zela nekazal ekoizpena ekitaldi horretan, eta, orobat, balantze negatiboa egiaztatzen dela, bai laborantzako azpisektorean (-%11,7), bai abeltzaintzakoan (-%6,8). Bestalde, tarteko kontsumoen igoera apalak (%2,7) Nafarroako nekazal errenta asko jaitsi zuen eta 284,78 milioi eurokoa izan zen. 2001ean baino %18,3 gutxiago.