Mendira irtetea eta frontoian pilotakadak ematen orduak pasatzea oinarri zuten pilotarien entrenamenduen garaia bukatu da, "edo hein handi batean eta belaunaldi berrien artean behintzat bai", zehazten du Javi Perez Aspeko prestatzaile fisikoen koordinatzaileak. Egun, pilotari profesionalen entrenamenduetan parametro guztiak kontrolatzen direla eta beste kiroletan erabiltzen diren tresnekin lan egiten dutela dio Perezek. Norberak pultsometroa izatea ezinbestekotzat jotzen du eta ahalegin, indar eta potentzia testekin entrenatzen dute. Gainera, Aspek atal zehatzak neurtzeko gai den makina eskuratu berri du bere pilotarientzat. Hainbat indar mota neurtzen duen alfonbra modukoa da eta pilotariaren abiadura lineala eta erreakzio abiadura ere zehazten ditu. "Jada entrenamenduak estandarizatuak daude eta pilota kirol moderno bilakatzeko lanean ari gara, pixkanaka aurrerakuntzak barneratuz", azaltzen du Perezek.

Pilotari amateurrentzako teknifikazio zentroak ugaritzea azken urteotako fenomenoa da eta teknologia berrien garapenerako leku aproposak izan daitezke horiek. Gainera, teknika aurreratuenak sustatzeko aurrera pausoa eman zuen Aspek ekainean Titin III.a entrenamendu zentroa inauguratuta.

Urteen poderioz, eta batik bat enpresen eta telebistaren eraginez, beste era bateko aldaketa ugari ere jasan ditu pilotak. Orain, kirol honek diru dezente mugitzen du eta garai bateko kamiseta zurien ordez publizitatez betetako kamiseta gorriak eta urdinak dira nagusi. Frontoi askok ere kolorez aldatu dute eta jokoa kirol-ikuskizunaren mundura egokitu da.

Hala ere, egiteke asko dago oraindik kantxetan. Prestakuntzan, esaterako, ez da filmazioaren teknika erabiltzen. Aurkariaren puntu ahulak aztertzeko hain baliagarria gerta daitekeen filmazioak ez du lekurik ez profesionalen eta ez amateurren artean. Gehienez, entrenatzaileek koadernoetan oharrak hartzen omen dituzte. Gainera, ikerketa gutxi dago pilotaren inguruan eta oraindik urriak dira mundu hau ikuspegi zientifikoagotik jorratu duten lanak. Aipatzekoa da, hala ere, Aspe egiten ari den datu basea. Bertan, denboran zehar pilotarien baldintza fisikoak jasotzen ari dira, entrenamenduak jarritako helburuekiko bide onetik doazen aztertu ahal izateko. Arlo psikologikoa, berriz, ez da ukitu ere egiten eta goi mailako beste modalitate askotan hain ohikoak diren kirol-psikologoak ez dira pilotarien gustuko izaten.


Profesionalizazioari dagokionez, trinketa eta erreminta gutxiago garatuta daude baina esku pilotaren profesionalizazio maila nahiko altua da egun. Xabier Asiain kirol teknikariak uste du pilotako esparru guztiak profesionalizatu behar direla, zuzendari teknikotik hasi eta prestatzaile fisikoen lana arte. Hala ere, entrenatzaileei titulua eta ikasketak eskatzen bazaizkie ere, ez da hala gertatzen botileroekin. Pilotariari partidan zehar aholkatzeko, lagunak, pilotari ohiak eta familiarrak ikustera ohituta gaude dagoeneko.

Profesionalak izatea eta ezagutza zabala izatea beharrezkoa al da? Pilota munduko edozeini galdetuz gero, ezetz erantzungo du. Javi Perezek azaltzen du pilotariari berari uzten diotela botileroaren aukeraketa. "Egia esan, ez dakit profesionalizazioa egon beharko lukeen. Batzuetan botileroak ez dio pilotariari une horretan behar duena ematen, baina ez dago hain drastikoa izan beharrik. Zer da une txar horietan pilotariak behar duena? Agian ondo egotea eta ondoan konfiantzazko norbait izatea". Azken finean, botileroaren lanak zati psikologiko garrantzitsua duela uste du Perezek.

Bengoetxea VI.a pilotari profesionalak ere argi dauka. Zer eskatzen diozu botileroari, esperientzia ala titulua? "Ez bata eta ez bestea; garrantzitsuena pertsona ezagutzea da, berak ni ondo ezagutzea eta bion arteko harremana ona izatea". Horrekin nahikoa al da? Prestakuntza fisiko eta psikologikoan aditua den norbaiten gomendioak ez al du balio handiagoa izango? Eztabaida ez da planteatu ere egin kantxetan.

Materialarena izan daiteke, dena den, esparru deigarrienetakoa. Duela hogei urteko pilotarien eskuko lesio kopurua eta gaur egungokoenak berdintsuak dira eta oraindik ez dute horretarako irtenbiderik aurkitu. Are okerrago, hobera egin beharrean, geroz eta pilota biziagoak eta txikiagoak egiten dituzte eta pilotak eskuarekin kontaktu zehatzagoa egiten duenez, min handiagoa sortzen du.

Horregatik, aspalditik dator materiala estandarizatzearen inguruko eztabaida. Irizpide zorrotzagoak ipini behar dira pilotaren aukeraketan ala ez da mugarik jarri behar? Materialaren homologazioa beharrezkoa dela uste du hainbatek; hau da, pilotariak aukeratzeko industrialki egindako bizpahiru pilota mota baino ez lituzkeela izan behar. Askok, ordea, pilotariak nahi duen materiala aukeratu behar duela dio, aniztasun hori jokoaren ezinbesteko ezaugarrietako bat dela eta pilota estandarizatzeko frontoiak estandarizatu beharko liratekeela argudiatuz.

Dena den, Asegarceko mediku Iñigo Simonen ustez, eskuko mina izatearen errua pilotariak du hein handi batean, ez dutelako behar adina berotzen: "Ariketa estandarizatuagoak egitea eta jokatu ondoren eskua zaintzea beharrezko ekintzak dira, baina pilotariek ez dituzte egiten; ohituragatik, entrenatu beharrean, aurreko jokalarien partidak ikusten dituzte, takoak jartzen denbora asko egoten dira aldagelan antzinako erritua delako...". Asegarceko medikuak dio eskuarentzat oso txarra dela frontoira iritsi, pilotakadak ematen hasi eta deskantsatzea. "Eskuak ezin ditu egunero horrelako bost entrenamendu jasan; partida gutxiago jokatu eta teknika eta prestakuntza fisikoa gehiago landu beharko lukete".

Tradizioaren pisua handia da pilotan, baina batez ere, pilotariengan. Iñigo Simonek ziurtatzen du pilotariei halako gomendioak egin ohi dizkiela, baina bereziki eszeptikoak direla. "Bizitza guztia daramate pilotan eta zaila da ikusi dutena aldatzea, askotan ez dute besteok ikasi duguna kontuan hartzen, pilotari zaharren esperientzian oinarritzen dituzte beraien entrenamenduak eta horiek ere tradizioa barru-barruan daramate". Pilota mundutik kanpokoak onartzea kostatzen zaiela eta azkenean bukaera gabeko ika-mika bihurtzen dela argi du Simonek. "Eskuan mina izateari utziko diotela frogatu ez diedanez, beraien esperientziaz gehiago fio dira, baina era berean ez didate nire teknikak frogatzen uzten".


Horrela, eskuko mina da pilotariaren eguneroko kalbarioa. Horri aurre egiteko takoak nahikoak ez direla eta eskularru berezia sortu beharko litzatekeela entzuten da frontoietan; prest al dago pilota mundua halako berrikuntza onartzeko? Asegarceko medikuaren hitzetan, hainbat materialekin frogak egiten ari dira dagoeneko. Eskua zenbat eta gehiago babestu, orduan eta kolpe ahulagoak emateaz kexu dira pilotariak eta beraz, ez da batere erraza eskularruarentzako material egokiena aurkitzea. Alde batetik, fina izan beharko luke, pilotariaren kolpea ahalik eta indartsuena izan dadin eta bestetik, material gogorra behar du izan, eskua ondo babesteko.

Xabier Asiain Iruñeko teknifikazio zentroko zuzendari teknikoak kontatu digu Nafarroako Gobernuak Valentziako Biomekanika Institutuarekin egindako hitzarmenari esker saiakerak egin dituztela eskua babestuko duen material aproposena aurkitzeko. Eskularru modukoa jarri zieten pilotariei eta hainbat posiziotatik pilota jo behar zuten, zehazki eskuko zein zatirekin kolpatzen zuten ikusteko. Etorkizunean eskularrua ez baina tako perfekzionatuagoak sortzeko balioko luke horrek, eskularrua ezinezkotzat jotzen baitu Asiainek. "Etorkizunean agian entrenamenduetarako eskularru antzekoa sortu ahal izango da, baina txapelketetan takoak erabiliko dira, pilotan tradizioaren eragina handia delako eta ohiko ezaugarrien aldaketak seguru aski ez liratekeelako onartuko".

Bengoetxea VI.a profesional gazteak ere zaila ikusten du eskularruen kontua: "Pilotari bakoitzak bere eskuak dauzka, pilotari emateko modua desberdina da eta eskularru estandarra ateratzea oso zaila iruditzen zait". Dena den, bakoitzari egokitutako eskularruak sortuko balituzte erabiliko lituzkeela dio.

Azken finean, Javi Perez koordinatzaileak uste du pilota mundua ezagutza eta ikerketa berrietara zabaltzen ari dela eta horien onarpena emaitzen onurak ekarriko duela. "Egindako lana ona bada, pilotariek ondo hartuko dituzte aldaketak, beraientzako onuragarria dela ikusiko baitute". Horregatik, ez dela belaunaldi kontua azpimarratzen du eta aurten prestakuntza teknika berrietara Martinez de Irujo egokitu den bezala, Oscar Lasa, Fernando Goñi, Abel Barriola edo Titin bezalako profesionalek ere aurrerakuntzei ez dietela uko egiten azaldu du.

Gazteak eta belaunaldi berriak, ordea, beti ere prest egoten ei dira berrikuntzetara eta horregatik, profesional mailako jokalari gazteenarengana jo dugu, Oinatz Bengoetxearengana (20 urte). Teknifikazio gela baino nahiago du frontoia eta ez omen du entrenamenduetan ezer faltan botatzen, nahiz eta gehienbat gimnasioan eta pilotalekuan oinarritzen diren. "Gimnasioan makinak bere neurrian onak direla iruditzen zait, baina frontoian asko aritu behar dela ere pentsatzen dut; pilotariaren arabera". Hori bai, oso garbi dauka ez duela inongo kirol-psikologorik behar, ez orain eta ez etorkizunean. "Enpresan ez dugu halakorik eta nire kasuan ez dut beharrik ikusten, ez dut psikologikoki hitz egiteko inoren laguntzaren premiarik". Beste pilotariren batek behar izanez gero psikologoarengana jotzea ondo ikusiko al zukeen galdetu diogu. "Ez dakit", dio, "hori bakoitzaren arabera".

Asegarceko medikuak uste du pilotariak lehenago egingo diola kasu beste pilotari baten aholkuari kirol-psikologoaren gomendioari baino. Eta zenbaitetan garrantzi handikoa da arlo psikologikoa garatzea, hainbat pilotari oso ondo baitabiltza udako torneoetan, erantzukizunik ez dutenean, eta oso gaizki berriz, punta-puntako txapelketetan.

Tradizioak errotuta jarraitzen duen kirola dela baino ez du frogatzen horrek guztiak. Hala eta guztiz ere, kantxetako mundua berrikuntzei ateak irekitzen ari zaizkio pixkanaka eta lotsati, eta ez dago dudarik herrietan ugaritzen ari diren txikientzako pilota eskolak direla etorkizuneko harrobia eta pilotan lantzeke dauden esparru anitzen geroa.