Irantzu Mendia: «Emakumezkoen aldarriak aberriaren kontrakoak izango balira bezala hartzen dira»

  • Emakumezkoen elkarteek jendarteko egitura birsortzeko duten potentzialtasuna ikertu nahi du Mendiak. Unesco-etxeak antolatutako Gizarteak berreraikitzen izeneko jardunaldietan parte hartu du Bilbon.

2021eko uztailaren 12an
Gerrek zenbaitetan andrazkoari bere rol tradizionalarekin apurtzeko aukera ematen omen diote, esparru pribatutik irteteko prozesua ahalbideratzen dutelako. Balkanetako gerratean horrela suertatu zen?
Emakumezko batzuk gerran sartu ziren, baina ez dator bat Salvadorreko iraultzak 80ko hamarkadan zabaldu zuen errealitatearekin, adibidez. Rol tradizionalaren aldaketaren bidea andrazkoek sortu zituzten elkarteei dagokie, gehienbat, horietako batzuk biktimei laguntza eman ez ezik, emakumezkoak kontzientziatzen ere jardun dutelako. Yugoslavia herrialde komunista izandakoa zen eta emakumezkoak esparru publikoan ere murgiltzen ziren, bai hezkuntza, bai etxez kanpoko lanari dagokionez. Aitortu behar da, baina, esparru pribatuan aginte nagusia gizonezkoak egikaritzen zuela. Bosnia-Herzegovinako gerran, emakumeek sortutako elkarteek gerraondoko gizarte zibilaren oinarria osatu zuten eta jendarteko harremanak berreraikitzea, neurri handi batean, andrazkoak gidatzen ari dira.

Nola bizi izan dute gerraondoa?
Balkanetako gerran bi milioi inguru lagunek euren etxea utzi behar izan zuten. Hainbat profil aurki daitezke, bizitako egoerari lotuta. Kanpora -desplazatu gisa- jo behar izan zuena dugu adibide bat: behin etxera bueltatu eta gero, bere etxearen gaineko jabetza eskubidearekin arazoak ditu, are gehiago, andrazkoa izateagatik. Beste bat senideak galdu dituen emakumea izan daiteke, derrigorrez familia burua bihurtu dena. Gerraondoko herrialdeak pobrezia handian bizi dira, dena eraikitzeke dagoelako eta langabezia tasa altuak eragiten dizkie, batez ere, andrazkoei. Emakumezkoek ondoriorik larrienak pairatu ohi dituzte. Prostituzioak, esaterako, hedapen ikaragarria du. Egoera ekonomikoak horretara behartutako andrak asko dira. Emakumezkoen trafikoa erabat antolatuta dago Balkanetan, guda amaitu eta ia hamar urtera. Nazioarteko merkataritza sareak eratu dituzte. Greziako olinpiadak zirela-eta, Balkanetako hainbat emakume eraman dituzte Atenasera.

Zergatik ematen da prostituzio fenomenoaren hedapen hori?
Militarismoan eta gizarte patriarkala sostengatzen duen sistema ideologikoan ditu oinarriak. Soldaduak non, prostituzioa han. Balkanetako gerran, NBEko kasko urdinen inguruko salaketak ugaritu ziren. Guda garaian loratzen da prostituzioa. Afrikan, esaterako, umezurtz geratu diren hainbat neskato desagertu direla salatu da. Inork ere ez daki non dauden, egotekotan. Chiapasen ere, Mexikoko soldaduek lurraldea hartu eta, komunitate indigenetan alkoholismoa eta putetxeak izugarri ugaritu ziren.

Eraikitze prozesuak gerraurreko status quo-ra eraman ditu emakumezkoak ala beste errealitate bat sortzeko aukera izan dute?
Gerran bizitakoa ahaztu eta rol tradizonaletarako bidea errazten da, guda ahalbait lasterren ahazteko aitzakiapean. Bosniaren kasuan, genero ikuspegia baztertu duten hiru arrazoi aurki ditzakegu. Lehenik, kultura militarista lurralde osora hedatu da. Oraindik ere, armak zirkulazioan daude herrialdean. Bigarrenez, nazionalismoaren diskurtsoak interes nazionala lehenetsi ohi du. Emakumezkoen aldarriak aberriaren kontrakoak izango balira bezala hartzen dira. Alde horretatik, ikusteke dago Saharar herriak zer norabide hartuko duen. Andrazkoek lortutako botere kotak mantenduko ote dituzte? Bosnian ezin izan dute eta horren muinan, hirugarren arrazoia, fundamentalismo erlijiosoa dugu. Garbiketa etnikoa zela-eta, bortxatutako hainbat emakume derrigorrez haurdun geratu ziren, eta buruzagi erlijiosoek abortua onartu zuten hainbatetan. Normaltasunera itzulita, hau da, gerra zuzenik ez dagoen garaian, horrelakorik ukatu ez ezik, jendarteko oposizioa ere zabaldu da. Gerraurrean eta gerratean ezaguna zen genero indarkeria mantendu eta intentsifikatu da. Bikote arteko erasoak, bortxaketak, behartutako prostituzioa eta emakumeen merkataritza ugaldu dira.

Zer dela-eta tratu txarren kasuen ugaritzea?
"Albistegiondoko sindromea" edo "CNN sindromea" izenekoa zabaldu zen Balkanetan. Albistegiek horren berri eman eta segituan, bikote arteko erasoak ugaltzen ziren. Nazioari eraso egin izana, gerra eta horrelako albisteek erasoen zenbateko izugarriak pizten zituzten. Emakumezkoen aurkako indarkeria zilegitzat jotzen duen sisteman ematen da, andrazkoen kontrako bortxakeria kulturak onartuta dago.

Yugoslaviako gerran ere andrazkoaren gorputza arma moduan erabili zen.
Garbiketa etnikoaren helburupean, emakumezkoen bortxaketa masiboa estrategia militar gisara erabili zen, baina Yugoslavioako guda ez zen horretan aitzindari izan. Bosniako gudan (1992tik 1995era) soldaduek bortxatutako 20.000-50.000 emakumeren testigantza lortu ahal izan da -badira horren berri eman ez dutenak-. Ruandan, 1994an, bost bider gehiago izan zirela uste da. Yugoslaviako gerrak prentsan izan zuen isladak, beharbada, nazioarteko komunitatearen arreta bereganatu zuen. Emakumezkoen elkarteek bortxaketa guda krimen moduan har zezaten borrokatu zuten.

Gerra krimentzat hartu bazen, gerraondoak emakumezkoen egoera kontuan hartu zuen?
Ez, gerraondoak ez zuen genero ikuspegirik aintzat hartu. Emakumeek ez zuten parte hartu bake hitzarmenetan eta bakea negoziatu zuten gizonezkoek ez zuten andreen egoera kontuan izan. Genero indarkeriari ere ez zioten erreparatu, gerran hildakoak eta gero, orain andrazkoek populazio gehiena osatu arren. Emakumezkoek osatutako taldeek baino ez zituzten indarkeria sexualaren ondorioak konpontzeko baliabideak. Gaur egun, ez dakigu zenbat emakume bortxatu zituzten soldaduek, hainbatek ez duelako nahi izan horren berririk eman. Estigma soziala dakarrela kontuan hartu behar da eta, euren komunitatean, harremanak normalizatzeko zailtasunak izaten dituzte orain. Bake prozesuan genero ikuspegi hori garatu ez zenez, ez zitzaion konponbiderik eman, ez eta bortxaketa masiboek hedatutako sexu bidezko gaixotasunei ere, HIESa batik bat. Are gehiago, gerran laguntzen jardun zuten taldeak baztertu zituzten negoziazioek, horien artean, emakumezkoen elkarteak.

Zer lehenetsi dute andrazkoen elkarteek gerraondoan, orduan?
Gizarteko harremanak osatzeko eginkizuna betetzen dute emakumezkoek, ohikotasunera bueltatzeko. Askatasun ekonomikoa berreskuratzea dute lehen helburu. Lanbide proiektuak abiatzen dituzte, mikrokredituak ematen dituzte. Bigarrenez, genero indarkeria salatzen dute, emakumeen trafikoa ere bai. Azkenik, aberria goraipatzen duten diskurtsoak aintzat hartu ez eta beste komunitateetako andreekin harremanetan jarri dira. Etnia guztietako emakumeak biktimak izan direlakoan daude, gerra euren izenean egin ez delako kontzientzia dute. Beste emakume askok, baina, normaltasunera bueltatzeko presioen aurrean etsi dute. Ez dute hausnartu gerratean izandako generoen arteko harremanen berrikuspenaz, ez dute horren kontzientziarik. Adibidez, bortxaketei dagokienez, sarritan ez dizkiete genero ezberdintasunean oinarritutako egiturei egozten. Ez dute euren artean loturarik ikusten. Gaixotasun patologikoak, alkoholismoa, drogak eta horrelakoak aipatzen dituzte arrazoi gisara. Etsaiaren indarkeria izan delakoan daude. Euren komunitate eta herriko gizonezkoek -euren heroiek, senideek, neba-arrebek, bikotekideek- jarduera bera burutu dutela ohar daitezen lan egin behar dute talde feministek.

«Emakumezkoen trafikoa erabat antolatuta dago Balkanetan, guda amaitu eta ia hamar urtera. Nazioarteko merkataritza sareak eratu dituzte. Greziako olinpiadak zirela-eta, Balkanetako hainbat emakume eraman dituzte Atenasera»


Azkenak
Euskara: makila guztien zahagia

Hizkuntzakeriatik edo glotofobiatik eta, zer esanik ez, euskararen aurkako gorrototik, askotan ikusi izan dugu gure euskara makila guztien zahagi bihurturik. Azkena, Anton Arriola Kutxabankeko presidentea ibili zaigu makilakari lanetan gure hizkuntzari astindu eta makilakada... [+]


2025-04-02 | Mara Altuna Díaz
Arberoa ikastolaren suteak elkartasuna piztu du Ibarran

Nafarroa Behereako Arberoa ikastola erre zen pasa den urrian. Administraziotik laguntzarik jaso ez duten arren, herritarrek berehala erantzun dute. Astelehenean, hain zuzen, elkartasuna eta berotasuna jaso dute Gipuzkoako Ibarran. Elkartasunak eraikitako sarea da gakoa.


Okupazioaren kontrako epaiketa azkarrak indarrean sartuko dira ostegunetik aurrera

Azaroaren 19an Justiziaren Eraginkortasunari buruzko Legea eta Prozedura Kirminalaren Legea aldatu zituen Espainiako Kongresuak, beste lege sorta batzuk onartzearekin batera. Horrek epaiketa azkarrak egitea, pisu turistikoen erregulazioa aldatzea edo kaleratze zehatz batzuen... [+]


2025-04-02 | Hala Bedi
Haizea eta Mikelsa (Euskal Udalekuak):
“Adin baten ematen du gauza guaiak ezin direla euskaraz egin”

Hemen da "uda bete abentura bizitzeko aukera." Zabalik dago aurtengo Euskal Udalekuetan izena emateko epea. 6 urtetatik 17 urtera arteko haur eta gazteentzako hamaika txanda antolatu dituzte Bernedo, Abaigar eta Goñi herrietan.


Bridgestonek 335 langile kaleratu nahi ditu Basauriko plantatik

Japoniako multinazionalak egin nahi duen erregulazio txostenak plantako langileen herenari baino gehiagori eragingo die. Enpresa batzordeko kide Luis Escalonak adierazi du "langileen aurkako eraso bat" dela, eta lanuzteak egingo dituztela iragarri du.


2025-04-01 | Axier Lopez
Eskuindar nahiz progre, 10 urtez mozalarekin

Duela hamar urteko martxoaren 31an Espainiako Estatuko Aldizkari Ofizialean argitaratu zuten denok Mozal Legea gisa ezagutzen dugun araudia. Espainiako Estatuan ez ezik, nazioartean parekorik gabeko aurkakotasuna eragin zuen lege makurra. Hamarkada pasa da eta jaio zenean bezain... [+]


Badago lotura Euskal Yaren eta AHTren artean Nafarroan

Ez dezazuela lotura hau Ezkiotik bilatu, ez eta Altsasutik ere, are gutxiago Ebro ibaia Castejonetik zeharkatuz. Euskal Yaren eta Nafarroako AHTaren arteko lotura, edo hobeto esanda, loturak, dagoeneko errealitate bat dira. Pluralean dauden lotura horiexek dira kezkatu beharko... [+]


Apirilak 6, justizia euskararentzat

Ez atera zalapartarik, ez konfrontatu, ez biktimizatu... eta obeditu. Subjektu zapaldu gisa, kasu honetan euskaldun gisa, mintzo gara, zenbatetan entzun behar izan ditugu halakoak? Ironiaz, honelaxe esan zuen, duela bi urte, Euskaltzale Independentiston Topaketan, Amets... [+]


Espainiako polizia bat bi urtez infiltratu zen Lleidako mugimendu politiko eta sozialetan

Directa hedabideak ikertu eta argitaratu du poliziaren infiltrazioa. 2019ko irailean hurbildu zen lehen aldiz Lleidako Ateneu Cooperatiu taldera, Joan Llobet García izenpean, eta 2021eko azaroan utzi zuen militantzia, Bartzelonan lana aurkitu zuela eta amonaren... [+]


Migratzaileen kontrako makro-operazioa: 135 pertsona atxiki ditu Poliziak Irun-Hendaia artean

350 poliziako "Force Frontière" dispositiboa baliatu dute Gipuzkoako eta Lapurdiko mugetan migratzaileen kontra egiteko martxoaren 26 eta 27an. Aurrez "terrorismo islamistaren" aurka egiteko aitzakiaz erabiltzen zituzten dispositiboak, orain "migrazio... [+]


Asteazkenean ere kanpaldia egingo dute irakasleek Lakuan, Jaurlaritzak ez baitu negoziatuko “mobilizazioak amaitu arte”

ARGIAri jakinarazi diotenez, 40-50 irakasle inguruk Eusko Jaurlaritzaren Lakuako egoitzaren pareko belardian igaro dute gaua. Dozena bat kide identifikatu ditu gauerdian Udaltzaingoak.

Gaurko greba deialdiak %75eko jarraipena izan du sindikatu deitzaileen arabera... [+]


EAEko espetxeetako kultur emanaldiei Jaurlaritzak ezarri nahi dien “zentsura”-ren aurkako manifestua sinatu dute 51 kulturgilek

'Espetxeak libre' manifestuan adierazi dute Eusko Jaurlaritzak "ataka txarrean" jarri dituela kulturgileak, espetxeetara kultur emanaldiak egitera sartu nahi dutenei dokumentu bat sinatzea eskatzen baitie, eta salatu dute ezin dutela sartu ez sinatuz gero. Kultur... [+]


Laborantza lur sail bati buruzko eztabaida piztu da berriz Arbonan

Kriztian Borda hautetsi ohia eta Lurzaindia elkarteko kideak sare sozialetan zabaldu duen bideo baten harira piztu da ika-mika. Arbonan laborantza lurrak "arriskuan" daudela salatu du Bordak, eta jakinarazi du Arbonako Herriko Etxeak bere kirol zelaia Baionako promotore... [+]


Eguneraketa berriak daude