Utikan Etika! Hitz egin dezagun, ordea, etika anitzez. Nor zara zu, hil nahi zaituenari etikarik eza leporatzeko? Egon seguru, etika batek mugitzen du hil nahi zaituen hori. Eta zure etikak mugituko zaitu erasotzailea hil nahi izatera. "Ez hil inor" funtsezko agindu hori mintzo: ziur al zaude etika guztien puntu komun gutxieneko bat dela? Alta, "Batzuetan, inor hil behar dugu" bertze hori ez ote da etika ia guztien puntu komun ia bakarra? Gehien betetzen dena bai behintzat. Etengabe hausten da "Ez hil inor" agindua, bekatuan erori gabe. Are gehiago erranen nuke nik: ustezko kontsensu zabaleneko "Ez hil inor" horrexek bultzatzen gaituela zenbaitetan inor hiltzera, horra. Horren muturreko adierazle, aho bilorik gabe Bushek eta enparauek mahairatu duten "gerra prebentiboaren printzipioa". Haien etikan dago hori.

Gure pentsaera judu-kristauan, Biblia du iturburu "Ez hil inor" horrek. Baina zein da "inor" Bibliako hizkeran, zein zen "nor" judutasunean? Ene buru soila ere oilo-larrua egiteko modukoa da Israel Shahak-en idazkien irakurketa. Judua izanik bera, judu ortodoxoen kontrako zigor intelektualik zorrotzena dugu Shahak. Horra, ba, agindu horren erranahi zehatza: ortodoxia juduak "‘gizaki’ (adam) hitzak ‘judu’ erran nahi duela dio". "Inor" dena, gizakia da. "Ez hil inor" horrek, "Ez hil gizakirik (judurik)" erran nahi du. Jentilak ez ziren inor, palestinarrak ez dira inor: inoren, judu (gizaki) baten bizitza arriskuan jarriko ez badu, hil egin behar du juduak jentila »palestinarra, gaur»; hots, gizakia ez dena. Eta ez pentsa soilik juduen bitxikeria denik. Kultura orotan, hizkuntza orotan, herrikideak bakarrik, herri-hizkuntzaz egiten zutenak bakarrik ziren hiztun, gizaki. Bertzeak, barbaro, erdaldun, inor ez. Erne: "Ez hil inor" aginduak ez du inor ez dena babesten. Etika oso bat dugu hor. Adibidez, gerra edo katastrofe humanitarioen burugabekeria semantikoen azpitik susma dezakegun etika lazgarria.

Gatozen etxera. ETAren arazoa ez da etikarik eza. Ez bere jaiotzan, oraindik hil ez zuenean; ez gero, hil egiten hasi zenean; ez eta terrorismoaren estrategian sartu zenetik hona ere. Areago, ETAren etika ez dago uste bezain urrun bertze etika askotatik. Alta, zer gerta ere zuk zeuk hiltzen hasteko agintzen dizuten bertze etika horietatik hurbilegi jarri zen aspaldi. Horra bere arazo etiko/politikoa. Hasieran, askapen etikaren eremuan mugitzen zen. Arazoak arazo, erroreak errore, bekatuak bekatu, eremu etiko horretan iraun zuen luze. Baina, dinamika armatuak eragin zituen deabruzko urlasterrek eramaten utzita, jauzi bat egin zuen bertze eremu etiko batera, etika makiaveliko batera, terrorismoaren bidetik abiatu zenean. 1998ko su-etena eta EHren sorrera izan ziren etika horretatik atera beharraren frogarik argiena. Eta aurtengo M-11koa frogarik izulaborrigarriena.

Ulertzen hasi al da ETA? Orain gutxi, ekintza "apalagoak", odol isuria saihestu nahi duten ekintzetan hasi da. Jatorrizko espiritura itzuli nahia? Baina balio ote du horrek dagoeneko? Garai haietan hiztun izan zitezkeen bonbak, hitz hutsekin erran ezin zena adierazten zuten nonbait. Gaur hitzez adierazi ezin daitekeen zer adieraz dezakete horrelako ekintzek?

Bertzelakoa du xedea: bere itzala eszenatokian luzatu nahi du ETAk, edozein unetan sartzeko prest begi bistatik kanpo fokuen aurreko gorpu opakoak daudela oroitaraziz. Tira, gorpuak sartu... eta zer? Errefusapena baizik lortu ez zueneko makiavelikotasuna berpiztu...? Horren zain dago bertze aktore asko, joko makiaveliko horretatik atera zituzten etekinak biderkatzeko irrikan. Ez, "gure" Makiavelok protagonizatu egin zituen bere eszenak. Eszenak protagonizatu... eta uxatu ikuslegoa. Ezin du berragertu eszenatokira. Ilunpeak oroitarazten ditu ETAren itzalaren luzapen horrek.