Andoni Urzelai: «Famatu ez dena, ez da ezer gizartean»


2021eko uztailaren 28an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Bizitzaren filman bigarren mailako pertsonaia izatea baino gauza okerragorik ez ei dago. Hori uste dute behintzat Andoni Urzelairen Zirkulua nobelan agertzen direnetatik askok. Eta horregatik saiatzen dira gailentzen, bakoitza bere erara, famatu betierekoa bihurtu nahi lukeen psikopata hiltzailea, hura bere asmoetarako erabili nahian dabilen psikiatra, telebistako Luz roja saioko aurkezlea zein horien guztien hariak mugitzen dituen CESIDeko arduraduna. ETA eta erakunde honen inguruarekin behin betiko akabatzea nahi dute, eta horretarako guztia da zilegi, kaleetan izua barreiatzeko balio baldin badu. Tren edo hegazkin bidaia baten astunaz ahazteko erabat aproposa den intriga nobelaren osagaiak, hala ere, gehiago dira, hor ageri baitira, baita ere, Ertzaintzako zerbitzu sekretuetakoak, ETA erakundeko kideak eta gutxien espero dutenean hiltzera kondenaturik daudenak. Eta oroz gain, telebistaren mundua eta haren ikusle pasiboak. Hona hemen Zirkulua eleberriaren egileak horretaz guztiaz egin dizkigun gogoetak.

Gure artean ba omen da famatu eternala bihurtzearren edozein gauza egiteko prest dagoen asko. Zer egingo luke Andoni Urzelaik ospetsu bilakatzeko?
Ezer ez. Beno, Zirkulua liburuko pertsonaia guztietan badago zerbait izateko nahia, eta nigan ere halako zerbait egongo da, gaurko gizartean geroz eta gehiago baitago grina hori, eta iruditzen zait telebista mundutik sorrarazten dela. Ez dakidana da nahita bultzatutako gauza bat ote den edo ez, baina badago. Egungo gizartean entzutetsu ez dena, ez da ezer, zentzu batean bada ere; hau da, norberarentzat izango da, baina norberaren proiekzioa ez da ezer, ez baldin bada entzutetsua. Orain, neuk pertsonalki, ez nuke ezer egingo horrelakoa izateko.


Beraz, entzutetsu izateko inolako grinarik ez daukazu?
Ez dut uste, nahiz agian ezkutukoren bat izango dudan, idazten den puntutik… Bestela, norberarentzat idatziko luke batek. Baina ni gehiago ari nintzen ezagun unibertsala bihurtzeko grinaz.

Ospetsu bilakatzeko grina-ez grina, zuk Haginkadaka zure lehen nobelarekin Irun Hiria literatur saria irabazi zenuen 2002an. Zer nolako harrera izan zuen liburu horrek irakurleen artean?
Halako lehiaketak irabazi ondoren irtendako liburuek ez dute gero merkatuan zabalkunde normala izaten, beren argitaratzea apur bat testimoniala izan ohi da eta jende askori ez zaizkio heltzen. Behintzat, Haginkadaka nire inguruan oso jende gutxik irakurri du, eta irakurri duenari oso astuna egin zaio. Normala ere bada. Lehenengo aldiz zerbait idazten duzuenean, barrenean daukazun dena hor sartzen ahalegintzen zara, edozein zirrikitu bilatzen duzu zeure ideiak-eta botatzeko, eta ondorioz istorioak garrantzia galtzen du, eta nobela irakurtezin bat egiten duzu. Lehiaketetan beste gauza batzuk baloratuko dituzte, baina nirea bederen nobela moduan irakurtezina zen, eta nire iritziz nobela bat irakurterraza izan behar da, horretarako hartzen du irakurleak: entretenitzeko, hausnartzeko edo nahi dena, baina haren irakurketa ezin da inolaz ere oztopo izan asmo horiek lortzeko, eta Haginkadakan bazen. Oso idazkera ponposoa zuen, eta istorio bera ere gehiago zen nik zenbait gauzei buruz neuzkan ideiak botatzeko aitzakia.

Nolanahi ere, lehiaketa irabazi zenuen berarekin. Asko lagundu al zizun horrek?
Dudarik gabe. Horrelako sariak bultzada dira norberarentzat. Idaztea oso gauza indibiduala da, ziurtasun gabezia handia eduki ohi da, eta lehiaketa irabazteak gutxieneko talentua izango duzula pentsarazten dizu, eta idazten segitzeko gogoa eman.

Zuk Zirkulua osatzeari ekin zenion. Zeintzuk izan dira zure bigarren nobela honen nondik norakoak?
Narrazioaren istorioa ez daukat garbi… Nik nahi nuena telebistak gizartean duen eragina kritikatzea zen, eta halako trama bat eraiki nuen hori egiteko. Banuen beste helburu bat ere, lehenengo liburuaren ondorio gisa: nola edo hala nobela entretenigarri eta erraz bat osatu nahi nuen, iruditzen zaidalako euskaraz falta direla horrelakoak, nik behintzat irakurle moduan sumatzen dut horren falta.

Zirkuluaren traman, Espainiako Estatuko polizia indarrek, psikopata hiltzaile bat eta telebista saio bat erabiliz, ETArekin behin-betiko amaitzeko plangintza izugarria jartzen dute martxan. Norbaiti ideia saltzeko ahalegina al da zeurea?
Ez, ez! Halako gauzak sarri egon direlako bururatu zitzaidan hori. Ni oso "esku beltz" zalea naiz, beti uste izan dut guretzat oso sinpleak diruditen gauzen atzean sekulako trama beltzak daudela, eta hor jardun dut, interes zehatz batzuen atzean zer egongo den jakin nahian. Eta nobelarako aukeratu nuen hipotesia ez da hain irreala ere. Apur bat erradikala eta fikziozkoa izan daiteke, baina seguru nago, ez hor planteatzen den bezalako ahalegina, baina gainontzean denok ezagutzen ditugula intoxikazio informatiboak, gerra zikinaren erabilpena eta horrelako mila gauza. Gauden munduan edozein modutan justifikatzen da gerra bat, hor dugu Iraken kasua. Beraz, ez da zaila gertatzea nik Zirkuluan agertzen dudana. Askoz gauza latzagoak ikusten ditugu egunero.

Zurean porrot egiten du plangintzak azkenean. Errealitatean gertatuko balitz, hala izango ote zen?
Ez dakit. Antzeko ahaleginak egon dira. Eta seguruenera badaude Gobernuko indarrek bultzatutako estrategiak jendea geroz eta gutxiago mugi dadin. Gizartea asko aldatu da azken hamar urte hauetan, uste dut hori nabarmena dela. Jendea askoz ere gehiago bizi zen kalean orain dela hamar urte. Gaur egun, gero eta gutxiago, etxean gelditzen da, bunkerizatuta. Eta niri iruditzen zait aldaketa hori bultzatua dagoela, maila batean bada ere. Egungo telebistako informatiboa jartzen duzu eta, bitxia da baina, ordu-erdi irauten badu hogei minutu izango dira "gertaerak" edo tankera horretako berriak eskaintzeko. Nire iritziz hori jendea beldurtzeko egiten da.


Kalera atera ez gaitezen?
Gutxienez kalea arriskuarekin lotzeko, gure inkontzientean halako zera bat sortzeko.

Eta polizia gehiagoren beharra sentitzeko?
Bai, azkenean hori kate bat da. Liburuan kontatzen den moduan, estatu batek ez baldin badu areriorik, ez dauka armadaren beharrik. Kalean ez badago arriskurik, ez da behar poliziarik… Gizartearen norabideari buruzko gogoeta txiki bat egin nahi izan dut nobelan, azalduz nola justifikatzen diren egoera polizialak, zer-nolako beldurrak sorrarazten dituzten, bai norberarengandik gertuen daudenekiko, bai mundu zabalekoekiko. Gizaki zentzu guztietan beldurtu bat lortu nahi dute.

Psikopatarena izan al da telebista eta oro har komunikabideak salatzeko espresuki aukeratu duzun papera?
Bai. Azken batean nire psikopata gizagaixo bat da. Jendea hiltzeko daukan arrazoi nagusia ez da burutik eginda dagoela, ospetsu bihurtu nahi duela baizik. Izan ere, nork ez die inbidia telebistan azaltzen diren jendilaje horiei: futbolariei, Gran Hermanon edota Crónicas Marcianasen azaltzen direnei? Denok daukagu irudipena, lanik egin gabe, primeran bizi direna. Garai batean galdetzen zenion haur bati handitzen zenean zer izan nahi zuen, eta batek erantzungo zizun suhiltzaile eta beste batek sendagile edo antzeko zer edo zer. Gaur egun, berriz »hala erantzun zidan behin nire iloba txikiak behinik behin»: nik famatu nahi dut izatea. Erantzun izugarria iruditu zitzaidan. Susmoa dut, gainera, dirua lortzeaz harantzago doan zerbait dela. Gehiengoari inkesta bat egingo bagenio, galdetuz: zuk zer nahiago zenuke izatea, famatu diruz erdipurdi ibilita, ala zeharo anonimoa eta dirudun? Seguru nago famoso izatea aukeratuko lukeela jendeak.

Idazle askok esan ohi du idazten sufritu egin duela. Oso oker egongo al ginateke zuk Zirkulua osatzean gozatu egin duzula susmatuz?
Ez, hala da. Beno, idaztean beti sufritzen da, buruan daukazuna azaltzeko moduarekin eta beste, baina bestela oso ondo pasa dut nik nobela hau osatzen.

Hortaz, zenituen asmo guztiak bete dituzu berarekin?
Ez erabat. Berrirakurri dudanean konturatu naiz »dauzkan akatsez gain» istorioak gorantz eta gorantz egiten duela eta momentu batean piramide baten moduan jauzi egiten dela. Bukaeran klimaxa berehala apurtzen da. Horrek badauka bere justifikazioa: nobela hau idazten ari nintzenean, martxoaren 11ko atentatuak izan ziren eta sartu zitzaidan halako zirrara! Hor nengoen ni, halako gizarte klaustrofobiko bat irudikatzen, jende guztia etxean, polizia kalean… Atentatuak gertatu, eta pentsatu nuen, ea errealitateak aurre hartu behar dion nik asmatutakoari? Eta di-da batean eman nion amaia.


Azkenak
Adin txikikoak dira Osakidetzako genero identitateko unitatetik pasa diren erdiak

1.075 pertsona artatu ditu Barakaldoko ospitaleko genero-identitateko unitateak, 2016ean unitate hori martxan jarri zenetik. Erdiak baino gehiagok adin-nagusitasuna bete aurretik jaso zuen lehen arreta. Eta, kopuru osoaren herenak hamasei urte baino gutxiago zituen.


BBK Livek bisitarien oinarrizko hainbat eskubide urratzen ditu eta salaketa ipini diote

OCU kontsumitzaileen Elkarteak hiru arrazoi zehaztu ditu, horien artean kanpoko janaria eta edaria Kobetamendiko esparruan sartzeko debekua, eta eskudirutan edo banku-txartelaren bitartez ordaintzeko ezintasuna. Facuak aurreko urtean egindako salaketan zehazturiko arazoak... [+]


Arrazakeria salaketen erdiak Polizia jotzen du “agente diskriminatzailetzat” Bizkaian

Diskriminazioaren ahotsak txostenak zenbakitan jasotzen ditu 2023an Bizkaiko SOS Arrazakeriaren Informazio eta Salaketa Bulegoan pertsona ugarik agertarazitako esperientziak, eta haietan "arrazoi arrazista eta xenofoboen aurkako indarkeria, eraso eta diskriminazioak”... [+]


Meaka-Irimo bizirik!

Enpresa batek Irimo mendian zentral eolikoa eraikitzeko asmoa zuela iragarri zigun aspaldi batean haize kolpe batek. Gehienek ezin zuten sinistu, inondik ere. Are gutxiago Irimo mendiaren orografia eta izaera harritsua ezagutzen dituztenek. "Baina ba al dakizu ze nolako... [+]


2024-07-12 | Estitxu Eizagirre
Amillubi proiektua hasia da konponketa lanak, landaketak eta formazio saioak egiten

Zestoako Iraeta auzoan, Urola ibaiaren meandroan daude Amilibia baserria eta bere lurrak. Horiek modu kolektiboan erosteko dirua biltzen ari da Biolur laborantza ekologikoaren aldeko elkartea. 2025 bukaerarako dute hitzartua azken ordainketa, baina erosketa fasean egon arren,... [+]


Emakume alkateentzako jantzi erronkariarra diseinatu dute, Hiru Behien Zergan parte hartzeko

Larunbatean egingo dute San Martin Harriaren inguruan 600 urte baino gehiago dituen ohitura eta aurten emakume alkateentzako jantzi erronkariarrak prestatu dituzte, orain arte gizonezkoentzako baino ez baitzeuden.


2024-07-12 | Gedar
Pertsona bat atxilotu dute Gasteizen, faxista bati aurre egiteagatik

Orgullo Cazurro talde faxistako kide bati kontra egin zion atxilotuak, eta bideo batean jaso zuen hori. Guardia Zibilak atxiki du berriki, eta badirudi "gorroto-delitu bat" egotzi diola.


Donostian 300 pertsona baino gehiago “muturreko bazterkeria egoeran” bizi direla salatu dute

Donostian, 300 pertsona baino gehiago “pobrezia eta muturreko bazterkeria egoeran” bizi direla salatu dute Kaleko Afari Solidarioak (KAS) eta Hiritarron Harrera Sarea taldeek. “Michelin izarrak dituzten zortzi jatetxe dituen hirian eta Basque Culinary Center... [+]


2024-07-12 | Euskal Irratiak
Cyclopotes elkartea: Ikusmenik gabeko jendeen inklusioaren alde, bizikletaz ibiltzeko

Angeluko Cyclopotes elkarteak ikusmen-gabeko jendeer parada ematen die bizikletaz ibiltzeko. Tandem club des déficients visuels du zinezko izena elkarteak eta 2004ean sortu zen. Joan den astean Amikuze eta Oztibarren gaindi pasa dute aste osoa, egun guziez ibilbide... [+]


Kataluniara itzuli dira Tsunami auziko erbesteratuak

Ostiral goizean ekitaldi politiko bateratua egingo dute Gironan, Herrialde Katalanetan. Puigdemont faltako da, ezin baitu itzuli.


Maximo Aierbe hil da, Euskaldunon Egunkariaren sortzaileetakoa

Bere sorterri Ataunen hil da Maximo Aierbe Muxika, 74 urterekin. Euskaldunon Egunkariaren sortu aurreko eta ondoreneko urte malkartsuetako eginahaletan parte hartu zutenek gogoratuko dute proiektu berriaren akziodun bila hainbeste lan egindako gizon hura. Disziplina eta... [+]


2024-07-11 | Uriola.eus
Gentrifikazioaren aurka, pisu turistiko bat okupatu dute Bilbon

Bilboko AZET plataformak pisu turistiko bat okupatu zuen atzo, auzoaren turistifikazioa salatzeko.


Fronte Herritar Berria garaile atera da, eta hirugarren kokatu da eskuin muturra

20:00etan atera dira lehen datuak, harridura orokorra eraginez: zundaketa guziek lehen kokatzen zuten eskuin muturreko RN hirugarren atera da eta ezkerreko FHB Fronte Herritar Berria garaile. Gehiengoan edota gehiengo osoan ikusten zen RN Batasun Nazionalarentzat zaplaztekoa... [+]


Anibal direktiba
Urriaren 7an Israelgo Armadak bere soldaduak eta zibilak ere hil zituen, ‘Haaretz’-en arabera

Israelgo egunkari Haaretz-ek hilabeteetako ikerketa egin du Israelgo Armadak iragan urriaren 7an Hamaseko erasoari nola erantzun zion aztertzeko. Armadako soldadu eta ofizial ugarirekin hitz egin du eta ondorioa argia da: Israelek Anibal direktiba indarrean jarri zuen, aurretik... [+]


Eguneraketa berriak daude